سرويس فرهنگي مشرق - رسانه همواره به عنوان ابزاري موثر در راستاي اهداف طراحان و برنامه‌ريزان بوده و اين موضوع تنها به طراحان داخلي و خارجي، معاند و مخالف، دوست و يا دشمن اختصاص ندارد.«بازي‌هاي رايانه‌اي» که برخي کارشناسان از آن به «ابر رسانه» ياد مي‌کنند، نيز يکي از رسانه‌هاي موثر و مورد توجه جهانيان به شمار مي‌آيد که با قابليت آموزش ضمن تفريح ابزاري کلان در حوزه ساماندهي افکار کودکان به شمار مي‌رود.
«اسرا» تنها اقدام پژوهشي موثر و مثبت بنياد
دستور تشکيل «بنياد ملي بازي‌هاي رايانه‌اي» به عنوان تنها متولي رسيدگي به امور بازي‌ها در کشور در تاريخ 31/3/85 از سوي شوراي عالي انقلاب فرهنگي پيرو فرمايشات مقام معظم رهبري، به وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامي ابلاغ شد؛ تا اين بنياد با اهدافي چون تبيين، تقويت و ترويج مباني فرهنگي و هويت اسلامي-ايراني در بهره‌وري از اين صنعت، زير نظر اين وزارتخانه شکل گيرد.
از آغاز تشکيل اين بنياد ـ که بيش از سه سال از آن مي‌گذرد ـ تنها اقدام پژوهشي موثر و مثبت صورت گرفته، تدوين «نظام ملي رده‌بندي سني بازي‌هاي رايانه‌اي» با علامت اختصاري «ESRA» است. ضرورت تدوين نظام ملي رده‌بندي سني ـ در طول سال‌هاي گذشته ـ به دنبال توزيع گسترده بازي‌هاي رايانه‌اي وارداتي در جامعه و رده‌بندي سني آن بازي‌ها و به منظور توليد بازي متناسب با فرهنگ اسلامي ـ ايراني در داخل، احساس شد.
متن «اسرا» هنوز منتشر نشده!
«نظام رده‌بندي سني» آن‌گونه که از نامش پيداست، تراز و شاخص تعيين بازي‌هاي داخلي و خارجي براي گروه‌هاي سني مختلف و به منظور کاهش دسترسي نوجوانان به بازي‌هاي پر خطر طراحي شده است. با نگاهي اجمالي به بازي‌سراها (گيم نت‌ها) مي‌توان به عمق خطرات و آسيب‌هاي اجتماعي در کمين نوجوانان کم سن و سال را که در بازي‌هاي نامناسب با سنشان قرار دارد، پي برد.
به عنوان نمونه بازي «GTA: San Andreas» که جزء بازي‌هاي با خشونت بالا و زننده در نظام رده‌بندي سني آمريکا ـ کانادا (ESRB) (1) تعريف شده و با رده‌بندي M (2) به خانواده‌ها معرفي مي‌شود، در بازي‌سراهاي کشورمان طرفداران بسياري دارد.(3)
با اين تفاصيل، اکنون اين سئوال براي همه دوستداران صنعت بازي به ويژه توليدکنندگان، مصرف‌کنندگان و کارشناسان بازي‌هاي رايانه‌اي مطرح شده که چرا با گذشت نزديک به 2 سال از رونمايي نظام رده‌بندي سني (7/10/87) هنوز متن اصلي اين منشور که به عنوان قانون نظارتي ـ اجرايي در بنياد ملي ثبت شده، منتشر نشده است؟
ضمانت اجرايي کجاست؟
نکته ديگر آن که، توليدکنندگان در فرم‌هاي حين قرارداد متعهد مي‌شوند که بازي‌هاي متناسب با روح اسلامي-ايراني و در چارچوب نظام رده‌بندي توليد کنند. حال اين سئوال مطرح است که اين چارچوب‌ها چگونه و با چه تضمين اجرايي، مشخص مي‌شوند؟
براي يافتن درکي دقيق‌تر از اين موضوع به اين نمونه توجه کنيد؛ چندي قبل يک بازي رايانه‌اي با نام «سوشيانت»(4) در سير مراحل کسب مجوز براي توزيع با مشکل تغيير نام مواجه شد، اين تغيير نام که ـ به گفته يکي از مسئولين غرفه اين شرکت در دومين جشنواره رسانه‌هاي ديجيتال(1388)_ به اصرار بنياد صورت گرفته، موجب شده تا ضمن ايجاد وقفه در توزيع و انتشار اين بازي در موعد مقرر، توليدکنندگان بازي را متحمل ضررهاي مالي به منظور طراحي‌هاي مجدد با نام جديد «گرشاسپ»(5) کرده است؛ که با توجه به استاندارد تعريف شده (اِسرا) معلوم نيست چگونه بعد از مراحل توليد اين تغييرات اعمال شده است. بي‌ترديد نظارت‌ها و اعمال نظرهاي اين‌چنيني که پس از توليد بازي‌ها صورت مي‌پذيرد نمونه‌هايي از «ضرورت مغفول مانده» به شمار مي‌آيند.
ضرورت به روزرساني مداوم
مسئولين بنياد ملي بازي‌هاي رايانه‌اي مدعي‌اند که کارشناسي و تدوين نظام رده‌بندي (ِاسرا) با کار تحقيقاتي صاحب‌نظران، کارشناسان حوزه و دانشگاه، روانشناسان و جامعه‌شناسان طي مدت يک سال صورت گرفته است. با اين وجود، معلوم نيست براي انتشار يک سند پژوهشي ـ ملي که با بودجه بيت المال تدوين شده، چه ترديدي وجود دارد؟
امروزه نظام‌هاي رده‌بندي سني بازي‌هاي رايانه‌اي در دنيا جايگاه ويژه‌اي پيدا کرده‌اند. هر ساله نشست‌ها و همايش‌هاي مختلفي براي بررسي و به روز کردن اين نظام‌ها برگزار شده و علاوه بر کارشناسان داخلي هر کشور، کارشناسان ديگر کشورهاي جهان نيز به بازبيني آنها مي‌پردازند. سپس علائم، نشانه‌ها و برخي جزئيات موجود در نظام‌ها چندين بار مورد بازبيني و تغيير قرار مي‌گيرند. با اين حال، کارشناسان اين حوزه معتقدند که به دليل سرعت رشد و تغيير بالاي بازي‌هاي رايانه‌اي و نيز اضافه شدن مداوم بازي‌ها و مفاهيم جديد به اين بازار، قوانين امروز نظام‌ها تا مدت زمان کمي اعتبار دارند و بايد به صورت مداوم به روز شوند.
مسئولين عملکرد خود را گزارش کنند
با اين اوصاف، آيا مکتوم نگاه داشتن و تأخير غير قابل توجيه در اجرايي شدن نظام رده‌بندي سني بازي‌هاي رايانه‌اي در کشورمان کاري معقول و کارشناسي شده است؟
اين‌ها همه در حالي است که، برخي کارشناسان نسبت به گروه‌هاي سني تعيين شده در اين نظام و تعاريف محتوايي بازي‌ها در هفت بخش (خشونت، استفاده از مواد مخدر، محرک‌هاي جنسي، ترس، نقض ارزش‌هاي ديني، نقض هنجارهاي اجتماعي و نااميدي) حرف‌هاي شنيدني بسيار و هشدارهاي اساسي دارند. البته اميد است مسئولين بنياد در صورت صلاحديد، براي تنوير افکار عمومي، نسبت به رفع ابهامات مورد نظر در عملکرد سه ساله خود اقدام کنند.
*جمال ميرزايي
----------------
پي‌نوشت‌ها:
1- ESRB سازماني است که رده‌بندي و قوانين کلي تبليغات در زمينه بازي‌هاي کامپيوتري و کنسولي و ساير نرم‌افزارهاي تفريحي و سرگرم‌کننده در ايالات متحده آمريکا و کانادا را بر عهده دارد
2- M : اين بازي به افراد زير 17 سال اصلاً توصيه نمي شوداين بازي‌هاخشونت، خون، لحن بسيار خشن و زننده دارند.
3- جديدترين بررسي‌ها نشان مي‌دهد که آخرين نسخه از بازي پليسي، جنايي GTA موسوم به San Andreas حاوي کدهاي مخفي است که کاربر در صورت اطلاع از آنها و وارد کردنشان صحنه‌هاي آشکار جنسي را مشاهده خواهد کرد. در جريان اين بازي کاربران مرتبا دست به انجام اعمال خلاف قانون و قتل مردم عادي و پليس مي‌زنند تا امتياز کسب کنند. GTA در ايران هم علاقه‌مندان زيادي دارد. (پايگاه خبري فن‌آوري اطلاعات ايران)
4- نام «سوشيانت» برگرفته از کتابي با همين نام نوشته «شروين وکيلي» است که نجات دهنده هر يک از موعدان دين زردشتي است. در واقع منجي آخرالزمان در دين زرتشت محسوب مي‌شود. از آجايي که کاراکتر موجود در بازي فردي مبارز و خونريز است، لذا تغيير نام اقدامي در خور شايسته است.
5- «گرشاسپ» از چهره‌هاي نامدار اساطير ايراني است که در واقع گرشاسپ از جاودانگان و ياوران سوشيانت است.
