سرویس اقتصاد مشرق -  ۲۷ فرودین و یک ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم، افتتاح چند فاز پارس جنوبی توسط دولت تدبیر و امید، سر و صدای زیادی در مطبوعات و فضای سیاسی کشور به پا کرد. روزنامه‌های حامی دولت، با پوشش گسترده از آن به عنوان تاریخی‌ترین پروژه صنعت نفت ایران یاد کردند و برخی به بهانه بیان دستاوردهای این اقدام دولت، به منتقدین حمله کردند، روزنامه اصلاح‌طلب اعتماد در بخشی از یادداشت نخست خود در روز ۲۸ فرودین نوشته است که باید پذیرفت که فعالیت انتخاباتی مخالفان دولت یازدهم با میلیاردها دلار پول نفتی که درجیب و سر سفره‌شان بردند و از قدرت اقتصادی و سیاسی قابل توجهی برخوردار هستند، از همان زمان سرکار آمدن دولت یازدهم شروع شد، ادامه یافت و تاکنون ادامه دارد!

سخنان پرکنایه در پاسخ به منتقدین

بیژن زنگنه نیز در سخنان نشست خبری‌اش و مراسم افتتاح رسمی این فازها با کنایه از مخالفینش انتقاد می‌کند: «آورده دولت برای پارس جنوبی تدبیر بود، مدیریت مهم است؛ برخی ادعا می‌کنند پارس جنوبی با پول ساخته شد اما من به جرئت می‌گویم پارس جنوبی با عشق، تدبیر و امید با هدف سربلندی ایران ساخته شده است. اگر تدبیر باشد، پول هم فراهم می‌شود.» وی در بخشی دیگر از سخنانش تاکید می‌کند که خیلی‌ها سعی کردند آبروی ما را ببرند و ما را زمین بزنند، اما خداوند نخواست و به ما عزت داد!

انتقادهای امروز همان انتقادهای پنج سال پیش زنگنه است

دولتمردان و حامیان رسانه‌ای آن بدون توجه به انتقاد اصلی منتقدین، آنها را آماج حمله قرار می‌دهند، در حالی که انتقادات امروز همان انتقاداتی است که زنگه یک سال پیش از پایان دولت یازدهم بیان کرده بود. زنگه یک سال پیش از پایان دولت دهم گفته بود: «ما در فازهای ٤ و ٥ پارس جنوبی در عرض ٣٤ ماه یک فاز را از صفر به تولید رساندیم اما فازهای ٩ و ۱۰ پارس جنوبی که هشت سال پیش با پیشرفت ۶۰ درصد به این دولت تحویل شد، هنوز به اتمام نرسیده است. گویا اینها هم مانند قنات حاج میرزا آغاسی است که برای مملکت گازی ندارد اما برای برخی نان دارد.»(۱)

پارس جنوبی پروژه‌ای به قدمت چندین دولت

توسعه فازهای پارس جنوبی از اواسط دهه هفتاد آغاز شده و تا سال ۸۸  (دولت دهم) ۱۰ فاز از ۲۴ فاز این میدان نفتی و گازی به بهره برداری رسیده بود و ۱۴ فاز باقی مانده به دلیل تشدید تحریم‌ها و عدم مدیریت منابع مالی هیچکدام به بهره‌برداری نرسید با این حال برخی از فازها همانند ۱۲، ۱۵ ، ۱۶، ۱۷ و ۱۸ با پیشرفت‌ پروژه‌ای بین ۸۰ الی ۹۲ درصد به دولت یازدهم تحویل داده شد. در حالی که این امید وجود داشت در سال‌های ابتدایی دولت یازدهم و به واسطه برجام این فازها در سریع ترین زمان ممکن نهایی و به بهره برداری برسند اما بعد از چهار سال برخی از این فازها روز یکشنبه به بهره‌برداری رسیدند!

وزیر نفت مفتخرانه مدعی می‌شود که بخش اصلی این توسعه در دولت یازدهم و در اوج تحریم‌ها بوده است، زیرا دوسال‌ونیم ابتدایی دولت یازدهم در زمان تحریم‌ها سپری شد. ما در این شرایط اقتصاد مقاومتی را در شرایط فشار و کم‌پولی محقق کردیم!

زنگه در مراسم روز یکشنبه می‌گوید که ۱۱ فاز پارس جنوبی در دولت یازدهم به بهره‌برداری رسیده است و هیچ توضیحی نمیدهد که آیا این بهره برداری‌ها از صفر بوده‌اند یا تکمیل پروژه‌های قبلی بوده است.

تناقض در سخنان وزیر نفت و رئیس جمهور

نکته مهم دیگر زمان بهره‌برداری از این فازهاست که چرا درست در آستانه انتخابات رقم میخورد؟ زنگه ۲۳ اسفند ۹۵ درگفتگو با ایلنا سخنانی می‌گوید که به روشنی مشخص میکند که افتتاح این فازها عامدانه به زمان فعلی افتاده است. وی به ایلنا می‌گوید: «فازهای ۱۷ و ۱۸، ۱۹، ۲۰ و ۲۱ به اتمام رسیده و هرگاه آقای رییس‌جمهور وقت بگذارند این فازها به افتتاح می‌رسد، مابقی فازهای باقی مانده که شش فاز هستند شامل فازهای ۲۲، ۲۳ و ۲۴ و فازهای ۱۳ و ۱۴ (غیر از فاز ۱۱) نیمی از کارشان در سال ۹۶ و نیمی از کارشان در سال ۹۷ به اتمام خواهد رسید!»(۲)

این در حالی است که رئیس جمهور در گفتگوی تلویزیونی خود با مردم در ۱۰ اردیبهشت ۹۳ وعده داده بود که «برنامه ما این است که در طول دولت یازدهم همه فازهای پارس جنوبی به اتمام برسد!»

 وزیر نفت نیز ۲۱ دیماه ۹۴ در مراسم افتتاح فازهای ۱۵ و ۱۶ قاطعانه اعلام کرده بود که پرونده پارس جنوبی در پایان دولت یازدهم بسته می‌شود. باید به این نکته توجه کرد که حتی این فازها نیز در دولت قبل شروع و به پیشرفت‌های نزدیک به ۹۰ درصد رسیده بود.

پروژه‌های ملی که قربانی سیاست می‌شوند

این بزرگنمایی، تناقض و خلف وعده دولت یازدهم در افتتاح پروژه‌هایی که می‌توانست زودتر افتتاح شود یا حتی نیازی به افتتاح دوباره نداشت، در حالی است که لزوم توسعه و افزایش تولید ذخایر نفت و گاز به عنوان یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌ها و سرمایه‌های ملی در اسناد بالادستی به وضع تاکید شده است. به عنوان مثال در سیاست کلی ابلاغی حوزه نفت، گاز و انرژی به «افزایش ظرفیت تولید صیانت شده نفت متناسب با ذخایر موجود و برخورداری کشور از افزایش قدرت اقتصادی و امنیتی و سیاسی» و « افزایش ظرفیت تولید گاز، متناسب با حجم ذخایر کشور به منظور تامین مصرف داخلی و حداکثر جایگزینی با فرآورده‌های نفتی» اشاره شده است.(۳)

در بند ۱۴ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی هم آمده است: «افزایش ذخایر راهبردی نفت وگاز کشور به منظور اثرگذاری در بازار جهانی نفت و گاز و تأکید بر حفظ و توسعه ظرفیت‌های تولید نفت و گاز، بویژه در میادین مشترک.» (۴)

از آنجایی که میدان گازی پارس جنوبی، بزرگترین و مهم‌ترین  میدان مشترک کشورمان است، انتظار  میرفت دولت به وعده خود جامه عمل می‌پوشاند و همه فازهای آن را همراه با زنجیره توزیع کامل می‌کرد. اقدامی که به اعتقاد وزیر سابق نفت، رستم قاسمی مردم را از نعمت افزایش سقف تولید گاز محروم کرده است. قاسمی گفته است: «متأسفانه ظرفیت انتقال گاز به لحاظ عدم احداث خطوط جدید اصلی گاز، وجود نداشته باشد و باعث می‌شود که نه تنها کما فی‌السابق میزان برداشت گاز از میدان گازی پارس جنوبی از کشور همسایه عقب بماند، بلکه مردم نیز از نعمت افزایش سقف تولید گاز میدان پارس جنوبی بی‌بهره بمانند.» (۵)

زنگنه نیز در مراسم روز یکشنبه تلویحا این موضوع را تایید کرده است. به گفته وی «یکی از مشکلات ما ساخت خطوط انتقال بوده که بخشی از این خطوط احداث شده و بخشی دیگر هم احداث خواهد شد!»

متأسفانه وزارت نفت در این دولت نسبت به توسعه حوزه‌های پایین دستی فازهای پارس جنوبی(احداث خطوط انتقال، تزریق گاز به میادین نفتی جنوب، توسعه واحدهای پتروشیمی و امثال آن) بی‌توجه بوده است.

بی توجهی به تولید داخلی

مسئله مهم دیگر این است که دولت یازدهم در تکمیل فازهای پارس جنوبی چه میزان از توان داخلی استفاده کرده است؟ به طور نمونه «مهدی فرج پوروند» رئیس هیئت مدیره پمپ‌های صنعتی ایران گفته است: «برای فازهای ۱۷ و ۱۸ پارس جنوبی، تأمین ۱۶ پمپ کرایوجنیک تولید ایران در دستور کار قرار گرفت که این تعداد پمپ با موفقیت طراحی و ساخته و تحویل شد. همچنین اکنون برای فاز ۱۴ پارس جنوبی، ساخت تعدادی پمپ کرایوجنیک در دست انجام است اما متأسفانه برای فازهای ۲۰ و ۲۱ پارس جنوبی، مسئولان این پروژه اقدام به خرید خارجی پمپ های کرایوجنیک کرده اند و برای فاز ۱۹ این میدان مشترک گازی نیز خرید خارجی این نوع پمپ ها در حال انجام است!» (۶)

تاکید رهبر انقلاب برای استفاده از کالاهای مشابه تولید داخلی در حالی نادیده گرفته شده است که در حال حاضر تنها کارخانه تولید پمپ‌های کرایوجنیک ایران با ۳۰ درصد ظرفیت کار می کند. پوروند رئیس هیئت مدیره پمپ‌های صنعتی ایران همچنین گفته است که  برای چند فاز پارس جنوبی ۱۶ دستگاه پمپ کرایوجنیک از یک شرکت ژاپنی خریداری شد که اکنون ۶ دستگاه آن خراب شده و روی دست مدیران پروژه ها مانده است.

خرید خارجی پمپ های کرایوجنیک ۱۴ میلیون یورو در هر پمپ هزینه در بر دارد در حالی که هزینه تولید داخلی این پمپ ها هر کدام کمتر از ۱۰ میلیون یورو است.

این اتفاق در حالی رخ داده است که رهبر انقلاب در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی در ابتدای سال ۹۶ اعلام کرده بودند که واردات کالاهایی که در داخل تولید میشود بایستی به صورت حرام شرعی و قانونی شناخته شود.

در کنار همه این مسائل مهم‌ترین مسئله رفتار غیرصادقانه دولت مردان در افتتاح این فازها همزمان با ایام انتخابات و بزرگنمایی آن است چرا که همه اهل فن میداند پروژه‌های توسعه‌ای در دراز مدت به ثمر می‌نشینند و نمیتوان آن را به نفع یک دولت یا یک وزیر مصادره کرد.  جدول زیر نشان دهنده میزان کندی پیشرفت فازهای ۱۴ گانه پارس جنوبی است. (۷)

جدول ۱ روند پیشرفت فازهای پارس جنوبی در دولت یازدهم

از	پیمانکار	درصد پیشرفت
		مردادماه ۹۲	اسفندماه ۹۳	اسفندماه ۹۴	اسفندماه ۹۵
۱۲	پتروپارس	۹۰.۶	۹۴.۷	۹۶.۹	۱۰۰
۱۳	قرارگاه خاتم، مپنا، صدرا	۶۳.۸	۶۶.۸	۷۳.۵	۷۵.۹
۱۴	سازمان گسترش، ایزوایکو	۵۰.۶	۵۳.۸	۵۸.۱	۶۱.۸
۱۶-۱۵	پتروپارس، تاسیسات دریایی	۹۱.۱	۹۲.۳	۹۴.۶	۹۸.۴
۱۸-۱۷	اویک، تاسیسات دریایی	۷۷.۸	۸۱	۸۸.۵	۹۳.۴
۱۹	قرارگاه خاتم، صدرا	۶۵.۳	۷۴.۱	۸۵.۳	۹۲
۲۱-۲۰	سازمان گسترش، اویک	۵۰.۲	۵۹.۴	۷۲.۳	۸۵.۷
۲۲ تا ۲۴	قرارگاه خاتم، تاسیسات دریایی	۶۳.۴	۶۷.۵	۷۵.۵	۸۰.۲

۱.

http://www.sharghdaily.ir/News/۱۱۹۰۳۸/

http://www.ilna.ir/%D۸%A۸%D۸%AE%D۸%B۴-%D۸%B۳%DB%۸C%D۸%A۷%D۸%B۳%DB%۸C-۳/۴۶۷۷۰۵-%D۹%۸۱%D۸%A۷%D۸%B۲%D۹%۸۷%D۸%A۷%DB%۸C-%D۸%A۸%D۸%A۷%D۹%۸۲%DB%۸C%D۹%۸۵%D۸%A۷%D۹%۸۶%D۸%AF%D۹%۸۷-%D۹%BE%D۸%A۷%D۸%B۱%D۸%B۳-%D۸%AC%D۹%۸۶%D۹%۸۸%D۸%A۸%DB%۸C-%D۸%AA%D۸%A۷-%D۸%B۳%D۸%A۷%D۹%۸۴-%D۸%A۸%D۹%۸۷-%D۸%A۷%D۸%AA%D۹%۸۵%D۸%A۷%D۹%۸۵-%D۹%۸۵%DB%۸C-%D۸%B۱%D۸%B۳%D۸%AF-%D۸%B۳%D۹%۸۷%D۹%۸۵-%D۸%B۹%D۸%B۱%D۸%B۶%D۹%۸۷-%D۹%۸۱%D۸%B۱%D۸%A۲%D۹%۸۸%D۸%B۱%D۸%AF%D۹%۸۷-%D۹%۸۷%D۸%A۷-%D۹%۸۵%DB%۸C%D۸%B۹%D۸%A۷%D۹%۸۶%D۸%A۷%D۸%AA-%D۸%A۸%D۸%A۷%DB%۸C%D۸%AF-%D۸%A۸%D۹%۸۷-%D۸%A۸%D۹%۸۸%D۸%B۱%D۸%B۳-%D۹%۸۶%D۹%۸۱%D۸%AA-%D۸%A۷%D۹%۸۱%D۸%B۲%D۹%۸۸%D۸%AF%D۹%۸۷-%D۸%B۴%D۹%۸۸%D۸%AF

۳.

http://ayaronline.ir/۱۳۹۲/۰۴/۲۹۲۹۹.html

۴.

http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=۲۵۳۷۰

۵.

http://www.jahannews.com/news/۵۱۱۶۰۰/

۶. https://www.tasnimnews.com/fa/news/۱۳۹۶/۰۱/۲۰/۱۳۷۴۷۰۸/

۷.

 http://ayaronline.ir/۱۳۹۵/۰۶/۲۱۵۳۷۸.html