به گزارش مشرق، در میانه تعطیلات نوروزی خانم معصومه ابتکار، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان حفاطت از محیط‌زیست کشور، در پیامی توییتری در خصوص احیای تالاب هورالعظیم نوشت: «هزاران نفر از ۷۰ درصد احیا شده هورالعظیم دیدن کردند. تلاش‌های سه ساله دولت برای رفع موانع و تأمین حقابه نتیجه داد. یکی از کانون‌های گرد و غبار حذف شد.» هرچند خبر ابتکار می‌توانست در تعطیلات نوروزی خوشحال‌کننده باشد و هورالعظیم از چرخه تولید گرد و غبار خارج شود اما آبی که وارد این تالاب شده، آینده این تالاب را با خطر روبه‌رو کرده است.
یکی از معضلات اساسی مردم جنوب کشور پدیده‌ای به‌نام ریزگردهاست که چند سالی می‌شود به‌جز استان خوزستان استان‌های دیگری را نیز درگیر خود کرده است ولی دلیل قطعی این پدیده شوم چیست؟ آیا واقعاً طبق گفته غالب مسوولان کشور ریزگردهای حاکم برآسمان استان‌های کشور ما منشأ خارجی دارد و از کشورهای عراق و عربستان سرچشمه می‌گیرد؟ یا اینکه منشأ داخلی دارد؟
در مورد منشأ ریزگردهای کشور ما دو نظریه علمی وجود دارد؛ اول اینکه منشأ این پدیده عربستان، سوریه، عراق و حتی شمال آفریقاست و دوم داخلی بودن منشأ این ریزگردهاست که این روزها برخی مسوولان با تاکید بر نظریه اول، توپ را به مرزهای خارجی انداخته و مسوولیت را از دوش خود باز می‌کنند.
آقای احمد علی کیخا، معاون اسبق محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست در این خصوص معتقد است: بخش قابل توجهی که دلیل داخلی بودن ریزگردهای آسمان کشورمان می‌شود به مدیریت غلط برمی‌گردد؛ مدیریتی که هم‌اکنون هورالعظیم خوزستان را به مهم‌ترین ریزگرد داخلی ایران تبدیل کرده است. استخراج نفت و تولید 85 درصد نفت ایران در خوزستان به چه قیمتی؟ آیا وزارت نفت نمی‌توانست با پل زدن و عدم قطع و خشکاندن آب و نیزارهای 4 متری به استخراجش بپردازد وقتی ایران وارد کننده گوشت است؟ خوزستان 31 میلیارد متر مکعب آب دارد نمی‌توان با مدیریت و اجرای پرورش گامیش در این تالاب درآمد ایجاد کرد؟ حتی با پرورش ماهی، گردشگری و توریسم در خوزستان که آب و زمین‌های بسیار خوبی دارد می‌توان در‌آمدی کسب کرد که به محیط‌زیست به اندازه استخراج نفت خسارت نزند.
اما در ماه‌های پایانی سال 95 با شدت گرفتن ریزگردها در جنوب کشور دوباره آب به هورالعظیم برگشت. آقای احمدرضا لاهیجان‌زاده مدیر محیط‌زیست خوزستان تاکید کرد: تا بهمن ماه 71 درصد هورالعظیم آبگیری شده است.
معصومه ابتکار نیز که به همراه رییس‌جمهور اسفندماه به خوزستان سفر کرده بود خبر رفع مشکل هورالعظیم را اعلام کرد، اما آبگیری هورالعظیم مخالفان جدی نیز دارد. نشست مشترک کارگروه ملی مقابله با ریزگردها و شورای اداری استان خوزستان با حضور حجت‌الاسلام حسن روحانی شامگاه پنجم اسفندماه در استانداری خوزستان برگزار شد. یکی از سخنرانان این نشست معصومه ابتکار رییس سازمان محیط‌زیست بود که در میان سخنان خود به آبگیری تالاب‌ها در خوزستان اشاره کرد و گفت: در سال 92 متاسفانه به‌دلیل یک سری سیاست‌های نادرست، تالاب هورالعظیم به طور کامل خشک بود و الان با هماهنگی وزارت نیرو و نفت، آب بر تالاب هورالعظیم باز شده، اکنون این تالاب 70 درصد آبگیری شده است و مردم در آن مشغول ماهیگیری هستند.
در پایان سخنان ابتکار، آقای علی ساری یکی از نمایندگان مردم اهواز، باوی، حمیدیه و کارون در مجلس شورای اسلامی از جای خود برخاست و باصدای بلند خطاب به ابتکار فریاد زد: کجای هورالعظیم آب دارد که ما نمی‌بینیم؟ کجا مردم در حال ماهیگیری در تالاب‌ها و هورهای خوزستان هستند؟ پدرم در نزدیکی هور زندگی می‌کند، هور آبگیری نشده و نکاتی که گفتید صحت ندارد.
اما ابتکار در واکنش به انتقادها می‌گوید: با توجه به تاکیدی که رییس‌جمهور دارند و گزارش‌های ما و وزارت نیرو هم نشان می‌دهد تالاب هور العظیم احیاء و تا 70 درصد آبگیری شده و 30 درصد آن مانده تا کامل شود .نمی‌دانم سر و صداها برای چیست و نمی‌دانم چرا این حقیقت، این خورشید تابانی که در آسمان است را عده‌ای می‌خواهند انکار کنند. از گروه‌های حقیقت‌یاب، از انجمن متخصصان محیط‌زیست و تشکل‌ها و مردم دعوت می‌کنیم بروند تالاب هورالعظیم را ببینند؛ چیزی راکه عیان است همه بروند ببینند. ضمن اینکه در‌حال‌حاضر نیز تصاویر ماهواره‌ای گویاست.
اظهارات ابتکار درست به نظر می‌رسد و بیش از 70 درصد هورالعظیم زیر آب رفته اما واقعیت آن است که تصاویر ماهواره‌ای به خوبی نمی‌توانند کیفیت آن را نشان دهد و در آب زهکشی نیشکر نیز نمی‌توان توقع پرورش ماهی یا کشاورزی مطلوب را داشت.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان یکی از افرادی است که به کیفیت آب در هورالعظیم اعتراف کرده و با اشاره به ورود زهاب‌های کشاورزی به تالاب هورالعظیم می‌گوید: شرکت نیشکر دهخدا کانالی به طول ۱۲۰ کیلومتر از اطراف اهواز برای دفع پساب مزارع خود در تالاب هورالعظیم احداث کرده است. در سال‌های آغاز ایجاد این کانال، میزان شوری پساب ۴۰ هزار درجه بود اما در حال حاضر ۸ هزار تا ۹هزار است. حجم ورود پساب‌های کشاورزی در فصل‌های مختلف متفاوت است اما در حال حاضر و در فصل زمستان، از کانال زهاب‌های کشاورزی ۱۰ متر مکعب در ثانیه وارد تالاب می‌شود. از کانال پساب نیشکر نیز دو تا سه مترمکعب در ثانیه وارد هور شده که در زمان آبگیری این حجم ورودی افزایش پیدا خواهد کرد اما اکنون زمان آبگیری این کانال نیست.
او با بیان اینکه حدود ۷۵ هزار هکتار از مساحت تالاب هورالعظیم تا پیش از سال ۹۳خشک شده بود، اظهار کرد: آغاز ایجاد تاسیسات نفتی در هورالعظیم به سال ۸۴ بازمی‌گردد که پس از آن بر اثر فعالیت‌های نفتی قسمت‌های مختلفی از تالاب خشک شد اما با اقدام قضایی توانستیم آب را وارد تالاب کنیم.
مردم از ناحیه تالاب‌ها و دریاچه‌های خشک‌شده مهاجرت کردند. آن‌هایی هم که ماندند، دل به وعده‌ها و بهبود وضعیت بسته بودند اما پس از مدتی با ناامیدی خانه‌هایشان را به مقصد سرزمینی دیگر ترک کردند. تالاب هورالعظیم، یکی از همان تالاب‌هایی است که بسیاری از ساکنان اطراف آن در سال‌های اخیر مهاجرت کردند. خبر احیای تالاب، چند‌باری از سوی مسوولان دولتی اعلام شد اما مردم با دیدن وضعیت تالاب، خبرهای خوش را باور نمی‌کنند.
شهر مرزی رُفَیع، شهری قدیمی و در مجاورت تالاب هورالعظیم، شهری زیباست اما خانه‌های متروکه و بدون در و پنجره، حکایت از رنجی دارد که هم جنگ و هم خشک‌شدن تالاب بر سر مردم این دیار آورده است. چه بسیارند این خانه‌هایی که از زندگی، تنها دیوار بی‌جان برای آنها مانده استم.
ردم خانه و کاشانه را ترک کرده‌اند و مهاجرت را در پیش گرفته‌اند اما مگر می‌شود که کسی زندگی خود را ترک کند؟ انتخاب دشواری است بین زنده‌ماندن و زندگی‌کردن.
رفیع را همه به‌عنوان شهری ساحلی در مجاورت تالاب می‌شناسند اما اکنون بین رفیع و هور، زمین‌های خشک دیده می‌شود. دیگر تالابی، هم‌مرز رفیع نیست. بین رفیع و هور فاصله‌هاست. تکه‌هایی از زمین‌های خشک تالاب به مزارع کشاورزی تبدیل شده است.
از رفیع باید پنج کیلومتر راه طی کرد تا به قسمت شمالی هورالعظیم رسید. جاده خاکی، رفیع را به تالاب متصل می‌کند. در دو طرف جاده، گاومیش‌دارانی دیده می‌شوند که زندگی خود را دور از رفیع و در دل دشت‌های بازمانده از هور تشکیل داده‌اند. از نی و حصیر برای خود خانه‌ای ساخته‌اند و بدون کوچک‌ترین امکانات حیات، در حال سپری‌کردن روزها هستند.
تالاب به پنج حوضچه تقسیم شده و جاده‌هایی در دل هور ایجاد شده است. تأسیسات عظیم نفتی هم شکل تالاب را دگرگون کرده و آن را به منطقه‌ای شبه‌صنعتی تبدیل کرده است.
بخش‌هایی از تالاب در سیطره نفت بوده و از آن هور عظیم، اراضی خشک و بی‌آب بر جای گذاشته است و البته در بخش‌های دیگر، پهنه‌های آب هم به چشم می‌آیند. عرصه‌های میان آب هورالعظیم طی می‌شود. نمای زیبایی از هور به چشم می‌آید اما بااین‌حال، احساس می‌شود که این تالاب، دیگر جان و حیاتی ندارد و گویی کویری است پرآب. آن تصویر زیبای قدیمی از حیات سرشار از نشاط و شادابی در هور، پس از آبگیری مجدد، دیگر کمرنگ است و تالاب دیگر مانند گذشته نیست.
تالابی که در اواخر دهه 80 برای استخراج نفت، خشک و تکه‌تکه و دریچه‌های آب روی آن بسته شد، امروز و حتی با وجود بازشدن دریچه‌ها و ورود آب، حال خوشی ندارد. در سال 93 و با حکم قضایی، خشک‌کردن تالاب هورالعظیم توسط شرکت‌های نفتی که به منظور استخراج نفت انجام می‌شد، متوقف و آب تدریجاً وارد تالاب شد.
علاوه‌بر آب کرخه، دو کانال بزرگ زهاب‌های کشاورزی و مزارع شرکت کشت و صنعت نیشکر دهخدا هم وارد تالاب می‌شود؛ البته فاضلاب روستاها و شهرهای کوچک اطراف هور هم از طریق رودهای کوچک به تالاب می‌ریزد. همین امر موجب شده است تا در مورد شیرین یا شور‌بودن آب تالاب، بحث و جدال‌های مختلفی شکل بگیرد و هریک ادعایی در این خصوص داشته باشد اما پیرمردی که در خانه نئین خود در زمین‌های خشک تالاب با گاومیش‌هایش زندگی می‌کند، به سادگی می‌گوید: «آب خوب نیست. آب باید بیشتر شود. ماهی‌ها در این آب می‌میرند. آب اگر شور باشد، ماهی نمی‌تواند در آن زندگی کند. برای زندگی ماهی و گاومیش‌ها و حتی رشد نی‌ها، آب باید شیرین باشد.»
منبع: صبح نو
