در روزهای پایانی سال، مردم با جنب و جوش و تحرک بیشتر، برای استقبال از بهار آماده می‌شوند. گویی رقابتی در شهر در گرفته تا شهروندان قبل از پایان سال، با شتاب بیشتری کارهای ناتمام را به اتمام برسانند. آخرین اسفند دولت یازدهم نیز در حال سپری شدن است و از این منظر، دولت از آخرین فرصت‌ها برای تحقق برنامه‌های خود استفاده می‌کند تا گزارش عملکرد قابل قبولی به ملت بزرگ ایران ارائه دهد. مردم ما امسال علاوه بر اتمام کارهای ناتمام، به ارزیابی کارنامه دولت یازدهم در بخش‌های مختلف هم خواهند پرداخت و پیرامون آن گفت‌وگو خواهند کرد تا برای انتخابات سال آینده ریاست جمهوری آماده شوند.

درکنار کامیابی‌ها و ناکامی‌های دولت تدبیر و امید، توجه به یک نکته کلیدی می‌تواند تصویر روشن تری از سیمای دولت دکتر روحانی به نمایش بگذارد و آن پایبندی به عمل اخلاقی است. بدین معنا که دولت یازدهم در سطوح مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، عمل اخلاقی را به مثابه یک فضیلت، مبنا و معیار حرکت خود قرار داد. دولت هیچ‌گاه آمار غیرواقعی به مردم ارائه نکرد، همچنان که هیچ وقت چشم خود را بر واقعیت‌های اجتماعی نبست و آمار وضعیت اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی را انکار نکرد.

دولت خود را متعهد به همه شهروندان از هر قوم ونژاد و با هر گرایش و سلیقه دانست و برای احقاق حقوق زنان و مردان ایران اسلامی تمام همت خود را به کار بست. گفت‌وگو با مخالفان و توجه به نقدهای سازنده آنان مشی اصلی دولت یازدهم در این سال‌ها بود. همچنان که پذیرش حق رأی مردم، توجه به سرمایه اجتماعی و صیانت از ارزش‌های حاکم بر جامعه به‌عنوان کانون‌های عینی اخلاق، باور قلبی دکتر روحانی بود. توجه به خواسته‌های اقوام یا تلاش برای تثبیت نقش زنان در فرآیند تصمیم‌گیری و اداره کشور، نه تنها یک اعتقاد که یک امر اخلاقی نیز محسوب می‌شود. همچنان‌که توجه به گروه‌های محذوف و طبقات فرودست و آسیب پذیر همچون کولبرها یا هموطنان بی‌سرپناه نیز علاوه بر وظیفه دولت و دستگاه‌های حاکمیتی، یک عمل اخلاقی است.

حوزه سلامت شهروندان نیز از عرصه‌هایی است که هرگونه سیاستگذاری و اقدام در آن عمل اخلاقی به شمار می‌رود و دولت در این عرصه نیز خود را مکلف دانست و با اجرای طرح بیمه سلامت و تحت پوشش قرار دادن بیش از 10 میلیون نفر از شهروندان گام اخلاقی دیگری برای تحقق عدالت که محور حرکت نظام به سمت توسعه و تعالی است، برداشت.

عبور از سال‌های سخت و دشوار 92 تا 94 با کمترین درآمدهای نفتی و بیشترین مشکلات دولت، جز با نگاه اخلاقی امکانپذیر نبود. اگرچه حجم مشکلات به قدری بود که در سال 95 نیز همه انتظاراتی که از گشایش‌های پس از برجام می‌رفت حاصل نشد، اما مردم ما مشاهده کردند که دولت بر سر اصول و وعده‌های خود محکم ایستاده است. سالی که گذشت، با تدبیر هوشمندانه رهبر معظم انقلاب در طرح شعار اقتصاد مقاومتی، دولت اقدامات مهمی در این زمینه انجام داد و شخص معاون اول محترم، از نخستین روزهای سال تا همین امروز، با برنامه‌ریزی و پیگیری مداوم و رصد دائمی تلاش دستگاه‌های مجموعه دولت، نقش ممتازی ایفا کرده است. در مقابل پایبندی عملی دولت به امر اخلاقی، متأسفانه حجم تخریب‌ها، انگ زنی‌ها، دروغ‌ها و تهمت‌ها به قدری زیاد است که انسان از این همه بی‌اخلاقی متحیر می‌ماند. آیا درگذشته با وجود درآمدهای انبوه نفتی؛ آمار غیر قابل دفاع، کتمان آسیب‌های جامعه، تورم بالای 43 درصد، گرانی مهارگسیخته و تحمیل قطعنامه‌های ناعادلانه به ملت عمل غیر اخلاقی نبود؟ پس چگونه است که عده‌ای با انکار واقعیت‌ها، از هیچ تلاشی برای نسبت دادن دروغ و افترا به دولت برآمده از آرای ملت فروگذار نمی‌کنند؟ ای کاش در سال پیش رو، مهربانی به جای قهر، نقد سازنده به جای تخریب و همگرایی و انسجام به جای واگرایی و اختلاف بنشیند. آن گاه دیگر لازم نیست برای اثبات خود، دیگری را منکوب کنیم. بارها گفته‌ام که اخلاق اکسیر نجاتبخش جامعه برای رسیدن به قله‌های توسعه است و فراموش نکنیم که عدم پایبندی به مرزهای اخلاقی، به فروپاشی جامعه می‌انجامد.

با اینکه هنوز رقیبی جدی برای حسن روحانی در انتخابات پیش‌رو پیدا نشده است، همه‌چیز در بستر نگرانی پیش می‌رود. اصولگرایان برای انتخابِ نامزد به نتیجه‌ای قطعی نرسیده‌اند و در تعلیق به‌سر می‌برند و بعید است به این زودی‌ها به انتخابی‌ تمام‌عیار دست پیدا کنند. برخی از چهره‌های این طیف مصداقِ این ضرب‌المثل‌اند که آزموده را آزمودن خطاست، و برخی دیگر در قدوقواره مقام ریاست قوه مجریه نیستند. 

اصولگرایان بیش از گذشته دست‌شان خالی است، اما در این میان، کسانی که دلیلی برای پیروزی‌شان وجود ندارد، زودتر از دیگران اعلام آمادگی کرده‌اند تا شاید در این بلبشو بزند و بخت یارشان شود و از آب کره بگیرند، درست مثل احمدی‌نژاد. همان کسی که این باور را در همه سطوح فعالان سیاسی به وجود آورد که اگر او می‌تواند رئیس‌جمهور شود، دلیلی ندارد که دیگران نتوانند. این باور نه‌تنها در عرصه سیاست بلکه در آحاد جامعه تسری یافت و بعید است آثار این اعتمادبه‌نفس کاذب به این زودی‌ها از بین برود. احمدی‌نژاد ثابت کرد در هشت سال هم می‌توان یک کشور را به‌لحاظ اقتصادی به خاک سیاه نشاند و فرهنگش را به انحطاط کشاند و مردم را به بیماری کاذب مبتلا کرد. تنها از او برمی‌آمد شعار انقلاب را که بیانگر روحیه انقلابیون و از معجزات هر انقلابی است این چنین لوث کند. وگرنه همه آگاه‌اند که به‌حکم عقل در برخی موارد «ما نمی‌توانیم» و این گفته نه به‌معنای ضعف و خودباختگی بلکه پذیرش «ما می‌توانیمِ» عاقلانه و واقعی است. بنیان‌گذارِ شعارهای بی‌مبنا این روزها برای ادامه حیات سیاسی‌اش و بازگشت مجدد به قدرت دست به هر کاری می‌زند. حتا اگر این کارها، نقش‌های کمدین‌های سطحی را تداعی کند. تصاویر منتشرشده احمدی‌نژاد، بقایی و مشایی در شبکه‌های اجتماعی بیانگر این مدعا و میل شدید آنان برای کسب قدرت است. البته بعید است این سه ندانند که بازگشت دوباره‌شان به قدرت میسر یا دست‌کم چندان آسان نیست. پس احمدی‌نژاد می‌داند که باید تفرقه بیندازد و حکومت نکند. تفرقه به‌مثابه تفرقه، کار اصولگرایان را در این انتخابات یکسره می‌کند و اعتدالیون و اصلاح‌طلبان در قدرت می‌مانند. این برای احمدی‌نژاد بهتر است تا آمدن اصولگرایانِ دیگر در قدرت که عرصه را بیش از پیش برایش تنگ‌ کنند و در درازمدت به‌معنای واقعی از سیاست کنارش بگذارند. اقتدار احمدی‌نژاد در گروِ اقتدار مخالفانش است و حواریون قدیمی باید بدانند برای بازگشت به قدرت گزینه مناسب‌تری از او ندارند. نزدِ احمدی‌نژاد اصولگرای خوب اصولگرای مُرده است، یا اصولگرایانی هم‌چون مردم ساده‌دل که ساعت‌ها پای سخنرانی او بنشینند و شعارهای توخالی‌اش را گوش کنند. این روزها اصولگرایان بهتر از هرکسی می‌دانند دارودسته احمدی‌نژاد، بقایی و مشایی چقدر برای فرهنگ، اقتصاد و سیاست کشور خطرناک‌اند. بعید است از میان آنان کسی به این نکته واقف نباشد اما جانبداری برخی از احمدی‌نژاد حکایتِ مرد ضعیف‌الایمانی است که سر وقت نماز می‌خواند و در پاسخ منتقدانش می‌گفت، شاید خدا وجود داشته باشد! آنچه احمدی‌نژاد از آن می‌ترسد و ازقضا در شرف رخ‌دادن است، ناتوانی‌اش در ایجاد آنتاگونیسمی است که از آن نان می‌خورد. نهادهای رسمی، دولت و اصلاح‌طلبان او را به‌راستی جدی نمی‌گیرند و بدتر اینکه مشت او پیش اصولگرایان واقعی باز شده است و حنایش دیگر رنگی ندارد.

از سوی دیگر حسن روحانی هر قدر دیرتر اعلام کاندیداتوری ‌کند، جناح‌های مخالف ناگزیرند از نامزد خود رونمایی کنند، البته برای آنان تا به امروز هم دیر شده است. فرصت غنیمت است و آنان بیش از هر زمان دیگر نیاز به تبلیغ و بازسازی چهره خود دارند. اصولگرایان از انتخابات ٨٨ درس‌های فراوان گرفته‌اند، ازجمله آنان شاید، تلاش برای تک‌دوره‌ای‌کردن ریاست‌جمهوریِ حسن روحانی باشد که ابزارهای لازم آن را تاکنون در اختیار نداشته‌اند. یکی از مهم‌ترین این ابزارها پشتوانه مردمی است، پشتوانه‌ای که حسن روحانی تا حدی از آن برخوردار است. از این‌رو است که هرگونه تبلیغ انتخابات برای او ضدتبلیغ است. آنچه می‌ماند روایت دقیق و واقع‌بینانه از چهار سال در مسند ریاست‌بودن است و روایتِ پرونده‌های متشکل از کاراهای به سرانجام‌رسیده و طرح‌های ناکام و معطل و درنهایت بیان این ناکامی‌ها و پذیرش مسئولیت آنان، آن‌هم در شرایطی که این باور در میان مردم جاافتاده است که حتا مدیران جزء دولتی هم روحیه مسئولیت‌پذیری و پاسخ‌گویی ندارند. از این‌رو شاید بهترین جایگاه برای روایتی صادقانه و اثرگذار پیام نوروزی رئیس‌جمهور باشد، پیامی حاکی از مسئولیت‌پذیری و پاسخ‌گویی. از این منظر پیام نوروزیِ روحانی خواسته یا ناخواسته واجد اثرگذاریِ انتخاباتی است، چون تبلیغات انتخاباتی نیست و از طرفی دارای زمان و مکانی به‌هنگام است. مکان آن رسانه ملی است که تا دوردست‌ها بازتاب دارد و زمانِ آن نیز بهترین لحظه ایرانیان است، زمانِ نو شدن و تغییر. زمانی به‌دور از کینه‌ها و کهنه‌های گذشته. زمانی نرم به‌حرمت بهار که صداقت و راستگویی را طلب می‌کند: اعتراف به ناکامی‌ها و امید دادن آگاهانه و واقع‌بینانه نه واهی و تبلیغاتی. دلسوزی از سَر همدلی و همدردی و پاسداشت مردمی که فقر و تنگدستی را بر دوش کشیده‌اند. مردمی که توان فریادزدن و تاوان آن را ندارند. مردمی که هزینه هشت ‌سال ناباوری یا امیدِ واهی خود به دولت سابق را پرداخته‌اند و چهار سال بعد را نیز به امید شرایط بهتر با فقر دست‌وپنجه نرم کرده‌اند. 

پیام نوروزی حسن روحانی آخرین بیانیه چهارساله‌اش است. بیانیه‌ای که می‌تواند، سرنوشت او را رقم بزند و چهار سال پیش‌ِرو را برایش هموارکند. مردی که چهار سال در صحنه سیاست بوده دیگر ظرفش ظرفیت تبلیغاتی ندارد، خاصه آنکه برخی وعده‌های او هنوز محقق نشده است. او با ناگفته‌هایش می‌تواند موجی در دل مردم ایجاد کند. بدیهی است این ناگفته‌ها شکواییه‌ای‌ از جایگاه اپوزیسیونی نیست که بنا دارد از ناکامی‌ها گله‌ ‌کند و آن را به گردن دیگران بیندازد. مردم می‌دانند حسن روحانی تعریف دقیق و درستی از جایگاهش دارد. آدم تازه به‌دوران‌رسیده‌ای نبوده که راه را از چاه بازنشناسد. او یکی از ارکان‌ این نظام بوده است و از این‌رو مردم او را در قامت یک اپوزیسیون نمی‌پذیرند. روحانی مصداق بارز پوزیسیونی است که مردم برای رفع مشکلات جدی‌شان به او رأی داده‌اند و این رأی درست به ‌دلیلِ آگاهی بر همین جایگاه بوده است. انکار این جایگاه در افکار عمومی معنایی جز شانه‌خالی‌کردن از پاسخ‌گویی نخواهد داشت. آنچه مهم است باور مردم به ضرورت این انتخاب است، انتخابی که نباید آن را مخدوش کرد.