سرویس جهان مشرق- چرا ترامپ توفق هسته‌ای را پاره نمی‌کند؟ از روزی که ویدئوی کوتاه دانلدِ پیروز در مورد برنامه‌هایش در 100 روز اول ریاست‌جمهوری منتشر شد و در آن با وجود همه وعده‌های انتخاباتی، نامی از توافق هسته‌ای ایران به میان نیامده بود، پیش‌بینی تحلیل‌گران مبنی بر پایداری برجام، قوت گرفت.

اما چه اتفاقی پس از پیروزی دانلد ترامپ افتاد که نه فقط لغو توافق هسته‌ای، بلکه بازنگری در آن را نیز که چند بار پیش و پس از انتخابات مطرح کرد، دور از دسترس او قرار داده است؟

پاسخ اول شاید به فشار چین، روسیه و کشورهای اروپایی برگردد. قطعاً عدم موافقت آنها با زیرپاگذاشتن توافقی که سال‌ها برای رسیدن به آن وقت و هزینه گذاشته‌اند، می‌توانست نوعی اجماع جهانی در صورت اقدام یکجانبه از سوی ترامپ ایجاد کند. یادمان نرود که مذاکرات هسته‌ای ابتدا با حضور سه قدرت اروپایی کلید خورد و با دعوت آنها واشینگتن نیز پشت میز گفتگوها نشست.

با این حال با گذشت زمان داده‌هایی به دست آمده که از اظهارات و اظهارنظرنکردن‌های مقامات آمریکایی در مورد برجام، بیش از پیش رمزگشایی می‌کند. بر این اساس، تحلیل‌های جدیدی ارائه شده است:

فارِن اَفِرز: مشاور امنیت ملی جدید برخلاف فلینِ مستعفی می‌فهمد تخریب برجام در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ایران چه پیامدهایی دارد

این پایگاه با انتشار مطلبی زیر عنوان «میانه روها در ایران را تقویت کنید پیش از اینکه دیر شود» به قلم جفری استِیسی مدعی شد مشاور امنیت ملی جدید رییس ‌جمهور آمریکا ژنرال مک‌مستر بیش از مایکل فلینِ مستعفی می‌فهمد که فعلاً زدن زیرآب برجام به منفعت آمریکا نیست.

اگر برجام لغو شود، پروژه میانه‌روها شکست خورده و کسانی که استِیسی تندروها نامیده است، سر کار خواهند آمد. در این صورت آنچه ترامپ به دنبال آن است، یعنی تضعیف برنامه‌های موشکی و حضور منطقه‌ای ایران تقویت می‌شود. این در حالی است که به نقل از فارین افیرز، هم‌اکنون تقویت میانه‌روها در اثر جواب‌دادنِ مذاکرات هسته‌ای موجب شده گروهی که او تندروها می‌نامد در زمین منتقدان باقی مانده و دست آنها در قدرت اجرایی باز نباشد.

تحلیل‌گر فارن افرز حتی دو گزینه دیگر را در شرایط کنونی رد می‌کند یعنی آغاز جنگ با ایران که منافع بلندمدت آمریکا را در خطر می‌اندازد و یا فشار بر سپاه پاسداران مثلاً قراردادن آن در فهرست گروه‌های تروریستی که به نظر او موجب واکنش از سوی ایرانیان و در نتیجه روی کارآمدن یک دوست غرب‌ستیز می‌شود. از نظر نویسنده، تنها تحریم برخی اشخاص حقیقی و حقوقی که مرتبط با فعالیت‌های موشکی هستند می‌تواند مجاز باشد.

بنابر این بهترین گزینه‌ای که استیسی به ترامپ و مک‌مستر پیشنهاد می‌کند، تداوم وضعیت موجود در روند شکل‌گرفته پس از برجام و تلاش برای کاستن از خصومت‌ها بدون توجه به سخنرانی‌های مقامات ایران علیه آمریکا است.

سی‌ان‌ان: فرماندهان اسرائیل از طریق نتانیاهو به آمریکا پیغام داده‌اند توان پیروزی بر ایران را در جنگ نظامی ندارند

این خبرگزاری تنها جمله ترامپ در مورد ایران در سخنرانی سالانه در کنگره آمریکا را نقل می‌کند «من همچنین تحریم‌های جدیدی بر شخصیت‌های حقوقی و حقیقی که از برنامه موشک‌های بالستیک ایران حمایت می‌کنند، اِعمال کردم و بار دیگر بر اتحاد ناگسستنی با دولت اسرائیل، مهر تأیید زدم.»

ترامپ چرا و چگونه تدریجاً به ایران فشار می‌آورد؟

این، آخرین موضع‌گیری ترامپ در مورد ایران است و اظهار آن در کنگره آمریکا که در واقع برنامه‌های سالانه آمریکا را منعکس می‌کند، به باور اَندِلمن تحلیل‌گر سی‌ان‌ان نشان می‌دهد ترامپ نه تنها سیاست اوباما در مورد ایران را نقش نکرده، بلکه قصد دارد راهی که او برای فشار اقتصادی بر ایران با تمرکز بر تغییر رفتار تهران در یک حوزه آغاز کرد را ادامه دهد.

اندلمن سپس به پیامی اشاره می‌کند که از طریق نتایناهو برای آمریکا مخابره شده است: فرماندهان ارتش اسرائیل برآورد کرده‌اند توان پیروزی در جنگ با ایران را ندارند. به بیان دیگر، مهمترین حامی گزینه نظامی علیه ایران، هم‌اکنون عقب‌نشینی کرده است و همین انگیزه مهمی برای تغییر لحن ترامپ می‌تواند باشد.

رَند: لغو برجام کمکی به تغییر رفتار منطقه‌ای ایران نمی‌کند

علیرضا نادر در یادداشت اخیر خود بر این باور است که آمریکا گزینه‌هایی چون افزایش فشار سیاسی و اقتصادی بر ایران را دارد اما حتی اگر از نیروی نظامی علیه ایران بهره گیرد، نمی‌تواند رفتار منطقه‌ای یا برنامه موشکی ایران را به دست ایران تغییر دهد، زیرا در این موارد با محدودیت‌ها و چالش‌هایی روبرو است.

به نظر او چالش‌های یادشده در مسیر آمریکا به موازنه قوای حاکم بر منطقه و جایگاه ایران در روابط با قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برمی‌گردد که هر دو پس از ظهور داعش و بحران سوریه  به نفع ایران تغییر یافته است. در واقع رشد فعالیت‌های منطقه‌ای ایران برخلاف نظر ترامپ، متأثر از دارایی‌های آزادشده ایران از سوی دولت اوباما نیست، بنابر این لغو برجام در این زمینه کمکی به دولت جدید آمریکا نخواهد کرد.

او دولت جدید آمریکا را به این واقعیت توجه می‌دهد که علی‌رغم محدودیت‌هایی در آزادی‌های سیاسی و وجود فساد اقتصادی، «رژیم ایران به صورت مستحکم در قدرت قرار دارد، نیروهای امنیتیِ گسترده از آن اطاعت می‌کنند و تلاش می‌کنند دست‌کم در کوتاه‌مدت، شکاف‌های داخلی خود را درمان کند.»

به نظر او ایران تمام تلاش خود را می‌کند تا در صورت لغو برجام، واشینگتن در افکارعمومی جهان به عنوان برهم‌زننده آن مطرح شود و همه تبلیغات منفی که علیه برنامه هسته‌ای ایران در این سال‌ها صورت گرفته است، به سمت آمریکا برگردد.

دموکرات‌ها : مقابله با تهدید کره شمالی و روسیه فوریت بیشتری دارد

دو مورد از توصیه‌های اوباما به ترامپ این بوده است که روسیه را «خودی» به حساب نیاورد و مقابله با اوج‌گیری برنامه‌های موشکی و هسته‌ای کره شمالی را در اولویت قرار دهد. نیویورک‌تایمز می‌نویسد تشدید حملات سایبری علیه تأسیسات کره شمالی در کنار مقابله با تهدیدات سایبری روسیه از میراث‌های اوباما برای ترامپ است.

کره شمالی خود به این توصیه‌ها دامن زده و در مدت اندکی که از آغار ریاست‌جمهوری ترامپ می‌گذرد، دو آزمایش موشکی جدید انجام داده است. ماه گذشته یک موشک بالستیک و دوشنبه صبح ششم مارس 2017 میلادی چهارموشک دیگر توسط پیونگ‌یانگ به سمت دریای ژاپن شلیک شد.

همزمان تمرکز دموکرات‌ها و رسانه‌های منتقد بر روابط تیم ترامپ و سفیر روسیه در واشینگتن قرار گرفته است. جف سشنز دادستان کل، آخرین مورد است که پیش از این یعنی در دوره‌ای که سناتور آلاباما بوده است، دست کم دو بار با سفیر روسیه گفتگو کرد در حالی که در جلسه استماع سنا برای عهده‌گیری این سِمت گفته بود هیچ تماسی با «روس‌ها» نداشته است.

همه این اتفاقات، دولت ترامپ را ناخواسته به سمت و سویی برده است که فعلاً آنچه تهدید ایران برای منطقه و جهان می‌نامد، در اولویت قرار ندهد. کار به جایی رسیده که حتی دولت آمریکا، گزارش جدید حقوق بشری علیه ایران را در سکوت خبری منتشر کرده و تلاشی برای تبلیغات پرتیراژ علیه ایران نمی‌کند.

جمع‌بندی

تنظیم دستور کار برای سیاست‌ خارجی آمریکا علیه ایران، یک روزه صورت نگرفته است و قطعاً حتی اگر شرایط برای خروج آن از اولویت‌های واشینگتن فراهم شود، مدت زیادی به طول خواهد انجامید تا این روند به نتیجه برسد. این در حالی است که چالش‌های متعددی در این مسیر وجود دارد که اجازه نمی‌دهد سیاستمداران آمریکایی این قدرت منطقه‌ای را به رسمیت بشناسند.

ترامپ حتی اگر قرار باشد ایران را به تغییر رفتار منطقه‌ای و برنامه‌های موشکی سوق دهد، ابتدا باید اثبات کند تهدید هسته‌ای ایران پس از پذیرش توافق هسته‌ای به مرور زمان از فهرست سیاه آمریکا خارج شده است، اما مشکل اینجا است که او خود هنوز توافق هسته‌ای و راهبرد پشت سر آن را رسماً تأیید نکرده است.

منابع: