بر اساس اعلام وزارت کشور ترکیه، انفجار خودروی بمبگذاری شده ای که در نزدیکی استادیوم ورزشی «ودافون» به وقوع پیوست، اتوبوس حامل پلیس ضد شورش ترکیه را هدف قرار داد که مسؤول برقراری نظم و امنیت مسابقه فوتبال در این ورزشگاه بود و انفجار پارک «مچکا» نیز ماهیت انتحاری داشته است.
«رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه امروز با تسلیت این حادثه اعلام کرد که نام گروه تروریستیِ مجری این حملات اهمیتی ندارد و تمام گروه های تروریستی شبیه هم هستند؛ اظهاراتی که با سخنان معاون نخست وزیر ترکیه بیش از پیش مواضع آنکارا در قبال این رویداد را به تصویر می کشاند. «نعمان کورتولموش» پیرامون انفجارهای مذکور گفت: تحقیقات ابتدایی حکایت از این امر دارد که «پ ک ک» در این حوادث دست دارد و مسئولیت انفجارهای استانبول برعهده این گروه است.
عصر امروز خبرگزاری اسپوتنیک خبر داد که گروه «بازهای آزاد کردستان» وابسته به گروه تروریستی «پ ک ک» با صدور بیانیه ای مسئولیت حادثه استانبول را برعهده گرفته است.
بنا به اعلام برخی منابع رسانه ای، به دلیل نزدیکی محل انفجار به هتل های مشهور و همچنین کاخ موزه «دلماباغچه» رعب و وحشت زیادی در میان گردشگران خارجی نیز دیده می‌شود.
رسانه هائی نیز در این میان اعلام کردند که انفجار بمب در «بشیکتاش» درست ۱۵ دقیقه پس از عبور خودرو حامل «اردوغان» رئیس جمهور ترکیه از این منطقه به وقوع پیوسته است. از سوی دیگر بنا به اعلام مقامات ترکیه خودروی بمبگذاری شده در کناراتوبوس حامل پلیس ضد شورش و نیروهای امنیتی این کشور منفجر شد و این امر باعث افزایش تلفات در میان نیروهای این کشور گردیده است؛ مؤلفه هائی که همه و همه از حساسیت زایدالوصفِ اوضاع کنونی در ترکیه خبر می دهند.
در شرایط کنونی که هنوز ابهامات زیادی درخصوص حوادث استانبول برجای مانده است؛ چند تحلیل را قوی تر از سایر احتمالات می توان متصور بود.
* اینکه برخی از گروه های کُرد مخالف ترکیه به تنهائی به چنین اقدامی مبادرت ورزیده باشند با توجه به موج بازداشت های گسترده در دوران پساکودتای ۱۵ جولایِ این کشور و برخوردهای شدید آنکارا با هر صدای مخالفی اعم از برخی احزاب سیاسی («صلاح الدین دمیر تاش» از رهبران حزب کُردی دموکراتیک خلق ها) و یا اصحاب رسانه، خیلی نمی تواند مورد قبول تحلیل گران باشد.
آنکارا به مدد نیروهای امنیتی قوی خود موفق شده است بیش از صدهزار نفر از کسانی را که مدعی است با جنبش «فتح الله گولن» مرتبط بوده اند را بازداشت، تعلیق و یا از کار برکنار کند
آنکارا به مدد نیروهای امنیتی قوی خود موفق شده است بیش از صدهزار نفر از کسانی را که مدعی است با جنبش «فتح الله گولن» در ارتباط با کودتای مذکور مرتبط بوده اند را بازداشت، تعلیق و یا از کار برکنار کند. حال سئوال مطرح این است که چگونه نمی تواند مانع از بمبگذاری ها در ترکیه شود؟
* نکته دیگر اینکه دیروز، دولت ترکیه لایحه اصلاحیه قانون اساسی این کشور را به پارلمان این کشور تقدیم کرد. حزب حاکم عدالت و توسعه به دنبال جلب حمایت احزاب مخالف این کشور برای برگزاری همه پرسی درباره قانون اساسی جدید در اوایل تابستان سال آینده است. در گام بعد نیز دولت ترکیه باید موفق به جلب نظر گسترده مردم و ایجاد وفاق عمومی مستحکمی گردد تا به واسطه آن از مواهب بیشمار اصلاحیه قانون اساسی برخوردار گردد. این قبیل حواث علیرغم تلخی های فزاینده می توانند چنین مسیری را نیز هموار سازند.
* از سوئی وقوع این حادثه در ترکیه را نمی توان با سایر حوادث اینچنینی در برخی از دیگر مناطق گوناگون این کشور بی ارتباط دانست و از سوی دیگر تحلیل چرائیِ چنین رویدادی نیز بی ارتباط با تحولاتی نیست که ترکیه بازیگر مهم آن به شمار می رود. تبیین اهدافی که مدتی است ترکیه را در شمال سوریه مشغول ساخته است، می تواند به رمزگشائی از سناریویی منتهی شود که به احتمال بیشتر مرتبط با انفجارهای کنونی است؛ هشدار سفارت ایتالیا درباره احتمال انفجار امروز در آنکارا هم مؤید این نکته است.
پر واضح است که این انفجارها با توجه به دامنه وسیع تلفات آن می تواند اقدامی هدفمند به شمار می آید؛ اما از آنجائیکه اهداف اعلامی کشورها در سیاست خارجی شان با اهداف واقعی و رویکردهای در پیش گرفته آن ها برای رسیدن به آن اهداف ممکن است متفاوت باشد؛ سناریوی زیر را می توان با احتمال قوی تری مورد بررسی قرار داد.
ترکیه در آگوست گذشته عملیات موسوم به «سپر فرات» را با کمک گروه های مسلح وابسته به خود آغاز کرد و بر شهر «جرابلس» مسلط شد و به سوی جنوب و غرب حرکت نمود. آنگونه که اردوغان مدعی شده بود، هدف پاکسازی ۵ هزار کیلومتر مربع و ایجاد مناطق امن برای آوارگان بود. هدف ترکیه الحاق شهر «الباب» به منطقه امن مذکور اعلام شد و از این رو آنکارا تانک ها و جنگنده های خود را به یاری نیروهای تحت حمایت خود یعنی گروه موسوم به ارتش آزاد فرستاد.
در ادامه ترکیه اعلام کرد که پس از بیرون راندن تروریست ها داعش از الباب، به طرف شهر منبج حرکت کرده و آن را تصرف می کند؛ اما زمانی که به اطراف الباب رسید؛ به ناگاه اعلام کرد نیروهایش مورد حمله هوائیِ جنگنده های ناشناس قرار گرفته و دچار تلفات شدند.
جدا از اینکه چه گروهی ترکیه را در الباب هدف قرار داد، توجه به اهمیت راهبردی جرابلس، الباب و منبج می تواند رمزگشای بخشی از گره کور اهداف پشت پرده تحولات اخیر در ترکیه به شمار آید
جدا از اینکه چه گروهی ترکیه را در این منطقه هدف قرار داد، توجه به اهمیت راهبردی جرابلس، الباب و منبج که ترکیه در قالب عملیات «سپر فرات» از آگوست سال جاری میلادی علیرغم نقض حاکمیت سوریه در سُودای آن است، می تواند رمزگشای بخشی از گره کور اهداف پشت پرده تحولات اخیر در ترکیه به شمار آید.
الباب واقع در ۳۸ کیلومتریِ شرق حلب برای سوریه هم به عنوان بخشی از خاک این کشور مهم است و هم پس از تسلط بر حلب می تواند شاهراه انتقال تجهیزات و سایر کمک هایی که از مرزهای شمالی این کشور برای گروه های تروریستی ارسال می شود را مسدود کند و هم ممانعت از پیشروی احتمالی نیروهای سپر فرات به سوی حلب را به ارمغان آورد. از سوی دیگر تصرف این شهر توسط کُردهای سوریه به مثابه تکمیل کریدور مدنظر آنها در شمال سوریه با در اختیار داشتن کنترل کوبانی و منبج است و در ادامه موجب می شود تا آن ها بتوانند تحرکات گسترده‌ای را از غرب به شرق داشته باشند.
برای ترکیه و نیروهای تحت حمایت این کشور از جمله گروه موسوم به ارتش آزاد؛ تسلط بر الباب به مفهوم کنترل بر مسیر لجستیکی است که آن ها برای رساندن تجهیزات به گروه‌های موافق خود در شرق حلب به آن نیاز دارند. نیروهای وابسته به این گروه ها در شرق حلب تحت فشار شدید ارتش و نیروهای مردمی سوریه هستند و چشم امید آن ها به کنترل آنکارا بر الباب دوخته شده است.
از طرفی نیز، در حالیکه آمریکا ترکیه را به عنوان متحد خود و عضو ناتو اعلام کرده است و بارها در عمل نشان داده است که مایل به حمایت از آنکارا البته تحت شرایط خاصی است؛ اما در اینکه کردهای «پ ی د» سوریه را به عنوان گروه تروریستی به رسمیت نمی شناسد، با آنکارا اختلاف نظر دارد. حمله به نیروهای ترکیه در نزدیکی الباب نشان داد که این کشور که اکنون که با واشنگتن درخصوص اکراد اتفاق نظر ندارد؛ احتمالاً چاره ای جز دریافت چراغ سبز روسها برای تسلط بر الباب ندارد.
برخی کارشناسان بر این باورند، برای تحقق این مهم که در سفر اخیر «بنعلی ایلدریم» نخست وزیر ترکیه به مسکو احتمالاً درباره آن رایزنی شده است؛ نیاز به محرکی قوی است تا افکار عمومی علیه اکراد به اندازه ای تحریک شود تا هدف اعلامی ترکیه در بدو آغاز عملیات سپر فرات یعنی به عقب راندن کردها به شرق فرات سریعتر محقق شده و با اطاله زمان؛ اهداف ترکیه در تعارض با اهداف روسیه در سوریه قرار نگیرد؛ یعنی آنکارا سریعتر کردها را به عقب رانده؛ از تهدیدات آن ها ایمن گردد و در اسرع زمان ممکن خاک کشور متحدِ روسیه را ترک کند؛ زیرا ترکیه نمی تواند با توجه به استقرار سامانه های پدافند هوائی پیشرفته اس- ۴۰۰ و اس- ۳۰۰ در خاک سوریه به ماجراجوئی های بلندمدتی در این کشور ادامه داده و با این کار خشم روس ها را نیز به جان بخرد.
بسیاری از تحلیل گران درست از همان زمانی که ترکیه ادعایِ دغدغه مبارزه با تروریست های داعش را به عنوان هدف اعلامی خود بیان کرد و حتی پیش از عملیات سپر فرات نیز به تمامیت ارضی سوریه تجاوز کرده بود، شواهد میدانی موجود را حاکی از آن می دانستند که هدف اصلی ترکیه محدودکردن شدید کردها بوده است؛ نه مبارزه با تروریست ها داعش.
ترکیه از همان ابتدای تشدید مبارزه سوریه با تروریست ها می توانست با پاسخگوئی مثبت به درخواست های حامیان واقعی دمشق به وسیله انسداد کامل مرزهای جنوبی خود از انتقال کمک ها به تروریست ها جلوگیری کند؛ اما برخی رسانه ها به کرات جانبداری آنکارا از داعش در ازای دریافت نفت ارزان از این گروهک تروریستی را مانع از عمل به درخواست های مذکور اعلام کردند. البته لازم است تمامی اینگونه بازی ها را در استفاده ابزاری ترکیه از تروریست ها برای مبارزه نیابتی با کردها در شمال سوریه تلخیص نمود.
ترکیه بر آن است تا با محصور کردن کردها در شرق فرات، مانع از راه یابی آن ها به دریای مدیترانه و سپس به آب های آزاد شود
ترکیه بر آن است تا با محصور کردن کردها در شرق فرات، مانع از راه یابی آن ها به دریای مدیترانه و سپس به آب های آزاد شود؛ چرا که در این صورت اَکراد تحت سلطه کامل این کشور خواهند بود. همچنین ترکیه می تواند تحت هر شرایطی نیز از تهدیدات آن ها در امان باشد.
در نتیجه لازم است شرایط به اندازه ای بحرانی و حساس گردد که ترکیه بتواند به اندازه ای به مبارزه خود با کردها شدت ببخشد که مسیر خلاصیِ همیشگی خود را از دست آن ها را هموار سازد.
این امر زمانی از قوت بیشتری برخوردار خواهد شد که به محتوای رایزنی تلفنی روز گذشته «بنعلی ایلدریم» نخست وزیر ترکیه با «حیدر العبادی» همتای عراقی خود توجه کنیم؛ «ایلدریم» در این تماس گفته بود که همه کشورها باید به تمامیت ارضی عراق احترام بگذارند و نیروهای ترکیه پس از آزادسازی موصل از اردوگاه «بعشیقه» خارج خواهند شد. این درحالیست که اَکراد زیادی که در اطراف اردوگاه «بعشیقه» به سر می برند نیز مخالف آنکارا و سیاست های این کشور هستند؛ لذا این احتمال به نظر می رسد که ترکیه همزمان با تشدید مبارزه با گروه های مسلح کرد سوری در اندیشده مقابله با «پ ک ک» در منطقه سنجار عراق بوده تا به پازل اعمال محدودیت هایش علیه گروه های مسلح کرد در هر دو کشور جامه عمل بپوشاند.
