به گزارش مشرق، برای آنهایی که پیگیر وضعیت آثار تاریخی شهر اصفهان هستند، نگرانی‌ها درباره تَرَک‌های آثار تاریخی و آسیب‌هایی که روی بدنه آنها ایجاد می‌شود، همواره یک نگرانی دائمی و مستمر است.
 
همین مسئله سبب می‌شود که گاهاً و با انتشار اخبار و تصاویر مختلف از آسیب رسیدن برخی آثار تاریخی، طرفداران این آثار، با نگرانی‌های مختلفی درباره آن مواجه شوند.
 
دو هفته پیش و بعد از انتشار اخبار مختلفی که درباره تَرَک‌های سی و سه پل اصفهان منتشر شد، نگرانی‌هایی درباره آسیب رسیدن برخی آثار تاریخی شهر اصفهان در بین طرفداران آثار تاریخی ایجاد شد اما مسئولان اداره‌کل میراث فرهنگی استان اصفهان در آن زمان هم اطمینان دادند که مشکلی از بابت این موضوع وجود ندارد.
 
ناصر طاهری، معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی استان اصفهان اما به بیان جزئیات این مسئله پرداخت.
 
در هفته‌های اخیر نگرانی‌های مختلفی درباره وضعیت تَرَک‌های پل‌های تاریخی شهر اصفهان به گوش می‌رسید اعلام کردید که مشکلی در این زمینه وجود ندارد.
 
طاهری: بله. چهار پل تاریخی اصفهان هر هفته از نظر وضعیت کیفی و تَرَک پایش می‌شوند و در صورتی که مشکلی داشته باشند، نسبت به مرمت آنها اقدامات لازم صورت می‌گیرد. گاهی وقت‌ها بناهای تاریخی از سال‌ها پیش و مثلاً از نیم قرن پیش با مشکلاتی مانند رطوبت دست و پنجه نرم می‌کنند اما ممکن است یک رسانه آن را برای دقایقی مشاهده کرده و درباره آن اطلاع‌رسانی‌های نامناسب اعلام کند. در واقع برخی عنوان می‌کند که رطوبت آن را نابود می‌کند اما اینگونه نیست. در بسیاری از بناهای تاریخی با قدمت چندصدساله وجود تَرَک، کهنگی و فرسودگی، مسئله‌ای طبیعی است.
 
در حال حاضر تَرَکی روی پل‌های تاریخی نیست؟
 
طاهری: خیر اینگونه نیست اما در حال حاضر "تَرَک فعالی" روی پل‌های تاریخی ما مانند پل چوبی، پل خواجو و سی و سه‌پل اصفهان وجود ندارد و تَرَک فعال هم برای خود تعاریف مختلفی دارد. اگرچه تَرَک‌های مختلفی روی پل‌ها و دیوار پشتی مسجد و گنبد آن وجود دارد اما باید گفت که این تَرَک‌ها هیچ یک فعال نیستند زیرا اگر آنها فعال باشند، باید به سرعت درباره آنها اقدامات مقتضی صورت گیرد.
 
پس دلیل ایجاد برخی تَرَک‌ها روی آثار تاریخی چیست؟
 
طاهری: متأسفانه برخی این تَرَک‌ها را می‌بینند و درباره آن اطلاع‌رسانی‌های نادرستی انجام می‌دهند. به هر حال، آثار تاریخی متعلق به همه مردم است و با توجه به این موضوع، هر کس به خودش اجازه می‌دهد که درباره آن اظهار نظر انجام دهد.
 
بارها با این موضوع مواجه هستیم که چیزی که ما هر روز می‌بینیم و آن را به خوبی رصد می‌کنیم، یک نفر به دلیل نداشتن اطلاعات مناسب درباره آن، نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. "تَرَک فعال" با آنچه که ما اکنون روی پل‌های تاریخی می‌بینیم، تفاوت دارد و به تَرَکی گفته می‌شود که امکان پیشروی و پیشرفت آن وجود داشته باشد.
 
در مورد مسجد امام(ره) و رطوبت دیوارهای این مسجد، باید گفت که رطوبت دیوارهای این مسجد از دهه‌ها پیش وجود داشت و اقدامات مختلفی درباره فاضلاب آن نیز صورت گرفته اما برخی فکر می‌کنند که این موضوع جدید است.
 
نباید فراموش کرد که هر بنا و سازه‌ای بعد از 400 سال به خاطر شرایط اقلیمی، منطقه و حوادث مختلفی که ممکن است اتفاق افتد و مسائلی مانند جنگ، زلزله و موارد دیگر دچار آسیب‌هایی می‌شود. مسائلی مانند بالا و پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و مسائل دیگر بر آثار تاریخی اثر می‌گذارد اما نمی‌توان در این زمینه با قاطعیت و به صورت قطعی نظر داد.
 
به نکته خوبی اشاره کردید. موضوع دیگری که این روزها سبب نگرانی دوست‌داران آثار تاریخی شده، تأثیرات مختلف خشکسالی روی این آثار و البته کاهش رطوبت هواست. دیدگاه شما در این باره چیست؟
 
طاهری: به هر حال، میراث فرهنگی نیز در این زمینه نگرانی‌های بسیاری دارد و نظر ما نیز هست که در صورت خشکی رودخانه، برخی سازه‌های آبی، دچار چه مسائلی می‌شود. ببینید، هر اثر تاریخی با محیط پیرامونش به تعادل می‌رسد و اگر این محیط دچار نوسان شود، تا حدی مقاومت نشان می‌دهد اما بعد از گذشت حد مدنظر آن، آسیب‌های مختلفی می‌بیند. ما هم درباره این موضوع نگرانی‌های بسیاری داشتیم اما هم‌اکنون درباره پل‌های تاریخی با قاطعیت نمی‌توان صحبت کرد.
 
در واقع هنوز مشخص نیست که نوساناتی نظیر اینکه آب در رودخانه جریان داشته باشد یا خیر، تا چه اندازه بر کار اثر می‌گذارد چراکه خشکی و جریان رودخانه یکی از نگرانی‌های ما در این زمینه به شمار می‌رفته و پایش‌های بسیاری در این زمینه صورت گرفته است.
 
یکی از نگرانی‌های ما درباره مترو و تونل‌های زیرزمینی این بود که ممکن است به دلیل حفاری‌های صورت گرفته آن‌ها، تغییراتی نظیر تغییر رژیم آب زیرزمینی آن منطقه صورت گیرد و به همین دلیل در آن زمان، مکاتبات لازم صورت گرفت و مشاوران مختلفی به کار گرفته شدند تا تأثیرات آن به حداقل برسند و خوشبختانه مشخص شد مشکلی درباره آن وجود ندارد.
 
آیا در زمینه پل‌های تاریخی و بناهای مختلف، نیاز هست که این تَرَک‌ها ترمیم شود؟
 
طاهری: خیر. نیازی به ترمیم این تَرَک‌ها وجود ندارد اما اگر مشاهده شد که تَرَک یک بنای تاریخی در حال فعال شدن است، باید به دنبال منشأ آن بگردیم زیرا پیدا کردن منشأ آن بسیار بهتر از ترمیم جزئی آن به شمار می‌رود. ما می‌توانیم که برای بندکشی و عوض کردن آجرها آن اقدام کنیم اما این کار، یک کار ظاهری است و پیدا کردن منشأ تَرَک‌های فعال بناهای تاریخی باعث می‌شود که در این زمینه یک اقدام ماندگار انجام شود.
 
با توجه به اینکه اثرهای تاریخی قدمت چندصدساله و چند هزار ساله دارد، در شرایط مختلف و دوران مختلفی نظیر جنگ، زلزله، خشکسالی، بارندگی‌های شدید، ارتعاش و دخالت‌های انسانی و حتی حرکت اتوبوس‌های مختلف و بالگردها نیز بر آنها تأثیرگذار است.
 
این بناهای تاریخی سال‌ها با این محیط زندگی کرده و در اثر تنش، نشست و اتفاقات مختلف نظیر خستگی و فرسودگی مصالح ممکن است تَرَکی روی آنها حاصل شود اما یک بنا با شرایط محیطی تغییرات آب و هوایی، خاک‌برداری‌های مختلف، رانش زمین و مسائل دیگر دچار تغییر می‌شود.
 
مثلاً تغییرات آب زیرزمینی ناشی از خاک‌برداری‌های مختلف هم می‌تواند بر یک بنای تاریخی اثرگذاری داشته باشد اما این بنا در یک مدت مشخص، با این شرایط کنار می‌آید.
 
اگر ما بتوانیم این شرایط را تثبیت کنیم، خسارت‌های کمتری به بنا وارد می‌شود اما اگر نوسانات و تغییرات مختلف دائم وجود داشته باشد، هم‌زیستی و هم‌پیوندی بنا با زمین دچار مشکل می‌شود که در آینده امکان اصلاح آن وجود ندارد و ممکن است منجر به فعال شدن تَرَک‌ها شود.

 

این مسئله شامل تمام بناهای تاریخی شهر اصفهان می‌شود یا تنها موارد معدودی از بناهای تاریخی با این مشکل مواجه هستند؟
 
طاهری: بسیاری از بناهای تاریخی اصفهان مانند چهل‌ستون، مسجد امام، گنبد مساجد، دیواره‌های مساجد مختلف دچار تَرَک هستند و من حساسیت بسیاری در این زمینه دارم تا در صورت فعال بودن تَرَک‌ها اقدام موثری درباره آن صورت گیرد.
 
نباید فراموش کرد که درزهای انقطاع به صورت عمدی، روی سازه‌های طولی ایجاد شده تا در اثر انبساط و انقباض ایجاد شده، بنا دچار تخریب نشود. در این زمینه یک مشاور روی سی‌وسه‌پل و چهلستون اصفهان انجام شد و با مطالعه صورت گرفته، مشخص شد که هیچ تَرَک فعالی روی پل نبوده است.
 
در حال حاضر به جرأت می‌توانم بگویم که تک تک تَرَک‌های مکان‌های تاریخی شهر مستندسازی شده‌اند و این اداره‌کل تمام اطلاعات لازم را به صورت هفتگی پایش می‌کند تا در صورتی افزایش قَطر یک تَرَک، درباره آن اقدام لازم صورت گیرد. به هر حال حساسیت و پایش درباره پل‌ها و بناهای تاریخی وجود دارد و وظیفه ما بررسی این تَرَک‌ها و مقایسه آن با گذشته است.
 
آیا با قاطعیت می‌توانید عنوان کنید که خشکسالی‌های اخیر بر آثار تاریخی شهر اصفهان چندان اثرگذار نبوده‌اند؟
 
طاهری: خیر. به عنوان یک کارشناس عنوان می‌کنم که شرایط خشکسالی اصفهان بسیار نگران‌کننده است چراکه ما شرایط آب و هوایی شهر اصفهان را به‌دلیل دخالت‌های انسانی دچار تغییر کرده‌ایم و اکنون بعداز چندصد سال تغییرات بسیاری در این زمینه ایجاد شده است.
 
پایه‌های سی و سه‌پل در طول قرون و اعصار در آب و رطوبت قرار داشته و امروز این شرایط دچار تغییراتی شده است. به هر حال، این پایه‌ها هنوز در خاک و رطوبت قرار دارند و اگر اتفاقی رخ نداده شاید به این دلیل است که پایه‌های آن بسیار عمیق و حتی بیش از 40 متر قرار دارد و به همین دلیل هنوز آسیبی جدی در این زمینه ایجاد نشده است.
 
پس باید نگران شرایط پل‌های تاریخی اصفهان و آثار خشکسالی بر آن‌ها باشیم؟
 
طاهری: شاید بتوان گفت دلیل اصلی اینکه هنوز اتفاقی برای پل‌های تاریخی اصفهان صورت نگرفته، این است که رطوبت در خاک آن‌ها هنوز وجود دارد اما اگر خشکسالی بستر رودخانه زاینده‌رود، بیش از گذشته به طول انجامد، ممکن است که آسیب‌هایی به آثار تاریخی اصفهان وارد شود.
 
این موضوع از نظر کارشناسی یک مسئله کاملاً طبیعی است چراکه شرایط این بناهای تاریخی با خشکسالی‌های پیاپی از وضعیت تعادل خارج می‌شود و باید درباره آن اقدامی جدی صورت گیرد.