به گزارش مشرق، 24 مرداد 1392 بود که ظریف به عنوان گزینه پیشنهادی حسن روحانی برای تصدی وزارت امور خارجه در دولت یازدهم توانست با کسب 232 رای موافق، 36 رای مخالف و 13 رای ممتنع از مجموع 281 رای اخذ شده به عنوان یازدهمین وزیر امور خارجه راهی وزارت امور خارجه شود و دو روز بعد یعنی در 26 مرداد ماه کار خود را به عنوان سکاندار دستگاه دیپلماسی در محل وزارت خارجه واقع در میدان مشق سابق آغاز کرد و از آن زمان سه سال می‌گذرد.

مهدی فضائلی کارشناس مسائل سیاسی در خصوص عملکرد سه ساله دستگاه دیپلماسی اظهار داشت: قضاوت ما از عملکرد وزارت خارجه به آن بخش از عملکرد این وزارتخانه بازمی‌گردد که انعکاس عمومی پیدا کرده است. اگر بخواهد ارزیابی دقیقی انجام شود طبیعتا باید کل فعالیت‌هایی که در این وزارتخانه صورت می‌گیرد بررسی شود که قاعدتا ما به آنها دسترسی نداریم. 

وی با اشاره به مذاکرات هسته‌ای و اینکه یک بخش بسیار مهم و قابل توجه از عملکرد وزارت خارجه در این سه سال معطوف به مذاکرات هسته‌ای بود، افزود: دولت روحانی از ابتدا مذاکرات هسته‌ای را به عنوان مهم‌ترین بخش از برنامه خود تعریف کرده بود و مسئولیت این کار هم از ابتدا به عهده وزیر امور خارجه گذاشته شد.

این کارشناس مسائل سیاسی ادامه داد: قطعا این امر کاری سنگین بود و وزارت خارجه نیز تلاش قابل توجهی را هم به لحاظ زمان و هم حجم کاری به مذاکرات اختصاص داد و هم علاوه بر بخش کمی قضیه، با توجه به حساسیت و اهمیت موضوع، تیم مذاکره‌کننده فشار زیادی را نیز تحمل کرد و این زحمات مأجور است.

* برجام خواسته و مطالبه مردم را تامین نکرده

فضائلی با بیان اینکه مهم‌ترین هدف پیگیری مذاکرات هسته‌ای و خواست مردم برداشته شدن تحریم‌ها بود، عنوان کرد: چیزی که منجر به مذاکرات با این کیفیت شد این بود که تحریم‌ها برداشته شود، اما در این 6 ماهی که از اجرای برجام گذشته تاکنون این امر محقق نشده است.

وی افزود: علیرغم وعده‌ای که داده شده بود که در اولین روز اجرای برجام تمام تحریم‌ها برداشته خواهد شد، اما تا الان نتیجه قابل توجهی را از توافق هسته‌ای ندیده‌ایم و دستاورد قابل اعتنایی که بتواند خواست و مطالبه مردم را تامین کند، تاکنون به دست نیامده است.

* دستاورد ویژه‌ای در خصوص مسائل منطقه نداشته‌ایم

این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به مسائل منطقه گفت: به دلیل اصل مجاورت و همسایگی و همچنین کیفیت تحولاتی که در منطقه رخ می‌دهد، این موضوع حائز اهمیت است، اما در این بخش هم باید گفت با توجه به آنچه تاکنون منعکس شده، دستاورد ویژه‌ای نداشته‌ایم. 

فضائلی تصریح کرد: البته در خصوص مسائل منطقه وزارت خارجه جزئی از کار است و بخش‌های دیگر نیز در کشور در خصوص مسائل منطقه فعالیت دارند که آن بخش‌ها کیفیت کار و جهت‌گیری‌هایشان متفاوت است.

وی با اشاره به وضعیت ویژه منطقه و اینکه در حال حاضر منطقه در شرایط سختی به سر می‌برد، ادامه داد: مسئولان وزارت خارجه زحمات زیادی در خصوص مسائل منطقه می‌کشند، اما آنچه بتوان به عنوان یک نتیجه قابل اعتنا که گره‌ای از گره مشکلات کشور را باز کرده باشد، تاکنون در عملکرد وزارت خارجه در خصوص مسائل منطقه‌ نداشته‌ایم.

* تحرک وزارت خارجه کم است/موضع ضعیف در قبال اظهارنظرهای سخیف دیگران

این کارشناس مسائل سیاسی خاطرنشان کرد: در کلیت تحرک وزارت خارجه کم است و اخباری که از وزارت خارجه شنیده می‌شود بیشتر در همین دو حوزه برجام و مسائل منطقه است و به نظر می‌رسد دیگر بخش‌ها خیلی تحرک ویژه و خاصی ندارند. 

وی با اشاره به موضع‌گیری‌های این وزارتخانه در مقابل اظهارات مقامات دیگر کشورها در رابطه با ایران عنوان کرد: موضع‌گیری‌های وزارت خارجه چه موضع‌گیری‌های وزیر خارجه و سخنگو و چه دیگر مسئولان این وزارتخانه در ارتباط با اظهارنظرهای مقامات دیگر کشورها در خصوص ایران به ویژه مقامات آمریکایی و برخی از کشورهای منطقه از جمله عربستان که هر از چندگاهی موضع‌گیری‌های سخیفی را نسبت به کشورمان دارند، ضعیف است. 

فضائلی اظهار داشت: توقع و انتظار این است که موضع‌گیری‌های صریح‌تر و قاطعانه‌تری نسبت به این اظهارات نامربوط مقامات دیگر کشورها صورت گیرد. 

* بدعهدی آمریکا دلیل به نتیجه نرسیدن برجام/نباید زحمات تیم‌ مذاکره کننده را نادیده بگیریم

وی با بیان اینکه مذاکرات هسته‌ای کار سخت و دشواری بود و زحمات زیادی برای آن کشیده شد، تصریح کرد: تلاش مذاکره‌کنندگان در این راستا بود که بتوانند گره مهمی را باز کنند، ولی این اتفاق نیفتاد و این به دلیل بدعهدی‌ها و نوع برخورد خصمانه آمریکا با کشورمان است نه به دلیل ضعف عملکرد تیم مذاکره‌ کننده، البته می‌شد در مذاکرات و متن برجام دقت بیشتری کرد که راه برای عهدشکنی آمریکایی‌ها بسته شود.

این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به زحمات تیم مذاکره‌کننده کشورمان در ماه مبارک رمضان سال گذشته، تاکید کرد: ما نباید نسبت به این زحمات بی‌تفاوت باشیم و آن را نادیده بگیریم، ولی به دلیل برخورد خصمانه آمریکا که قابل پیش‌بینی نیز بود، نتایج مورد انتظار از برجام تاکنون محقق نشده است.

* عجله در به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای/نقاط قوت عملکرد وزارت خارجه

فضائلی با بیان اینکه وزارت امور خارجه زیر نظر رئیس‌جمهور کار می‌کند و به نوعی شاید بخشی از شرایط مذاکرات دست آنها نبوده و فشارهایی روی آنها بوده برای اینکه زودتر به نتیجه برسند، ادامه داد: ممکن است بخشی از کاستی‌های کار به این نکات بازگردد که برای ما قابل درک است. شاید اگر مسئولان وزارت خارجه تنها نظرات و دیدگاه‌های کارشناسی خود را اعمال می‌کردند، کار با دقت بیشتر یا صرف زمان بیشتری دنبال می‌شد، اما به نظر می‌رسد که عجله‌ای در کار بود که مذاکرات زودتر به نتیجه برسد.

وی با اشاره به برخی از اظهارنظرهای صورت گرفته در دوران مذاکرات هسته‌ای عنوان کرد: برخی از این اظهارنظرها موجب شد تا زیاده‌خواهی‌های بیشتری از سوی طرف مقابل در مذاکرات، به ویژه آمریکا، صورت گیرد و همه اینها سبب شد تا ما در مذاکرات آن دست برتری که باید، نداشته باشیم و بخش زیادی از این اتفاقات خارج از وزارت امور خارجه اتفاق افتاد. 

این کارشناس مسائل سیاسی به نفس مذاکره با 6 قدرت بزرگ دنیا، چانه‌زنی با آنها و تلاش‌های صورت گرفته در راستای تامین منافع ملی کشور به عنوان نقاط قوت عملکرد وزارت خارجه اشاره کرد و گفت: اینها فعالیت‌هایی است که نباید نادیده گرفته شود و ما قدردان آنها هستیم.

* موضع قابل دفاع ایران در قبال کودتای ترکیه

فضائلی با اشاره به موضع مناست ایران در کودتای اخیر ترکیه اظهار داشت: کودتای ترکیه و موضع ایران در قبال این مسئله حساس بسیار مهم بود. به نظر می‌‌آید موضع ایران در قبال این کودتا موضع قابل دفاعی است و نباید این موضوع را کم ارزش دانست و این امر تاثیرات زیادی داشته و خواهد داشت.

وی خاطرنشان کرد: قطعا اگر بخواهیم عملکرد وزارت خارجه را جزیی‌تر بررسی کنیم نقاط قوت دیگری همچون همین عملکرد در قبال کودتا می‌توان نام برد، اما این دو بخش مسائل منطقه و مذاکرات هسته‌ای بخش‌هایی هستند که ارتباط بیشتری با منافع کشور دارند.

* انتظار واکنش جدی‌تر در مقابل عربستان 

این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به ماجرای تجاوز به دو نوجوان در فرودگاه عربستان، فاجعه منا و همچنین برخی از موضع‌گیری‌های مسئولان سعودی نسبت به ایران، تصریح کرد: همه اینها نیازمند واکنش‌ها و پیگیری‌های جدی‌تر از سوی وزارت خارجه بود.

فضائلی افزود: حداقل آن بخشی که تاکنون در خصوص سیاست‌های وزارت خارجه در برخورد با عربستان رسانه‌ای شده است نتوانسته برآورده‌کننده انتظاراتی باشد که در این خصوص وجود دارد.

* توجه بیشتر مسئولان وزارت خارجه به جایگاه رفیع و قدرتمند جمهوری اسلامی

وی با تاکید بر اینکه مقامات و مسئولان وزارت خارجه باید از حالت انفعال خارج شوند و توجه داشته باشند که آنها مسئولیت وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران را به عهده دارند، اظهار داشت: اگر جایگاه جمهوری اسلامی را آنطور که باید و شاید درک کرده و به آن اشراف پیدا کنند و بدانند که چه مسئولیت بزرگی را به عهده دارند، شاید این امر کمک کند مقداری از حالت انفعال خارج شوند. 

این کارشناس مسائل سیاسی با بیان اینکه مجموعه مسائلی که به آنها اشاره شد چه در خصوص مسائل منطقه و چه در خصوص مذاکرات هسته‌ای در همین بحث انفعال خلاصه می‌شود، گفت: وقتی مسئولان قدر و جایگاه جمهوری اسلامی را ندانند طبیعتا خروجی آن در موضع‌گیری‌ها و تصمیمات آنها نشان داده می‌شود.

فضائلی با تاکید بر اینکه مسئولان وزارت خارجه توجه بیشتری به جایگاه رفیع و قدرتمند جمهوری اسلامی داشته باشند، خاطرنشان کرد: مسئولان وزارت خارجه مواضع قاطعانه‌تر، شفاف‌تر و انقلابی‌تر بگیرند که تامین‌کننده آن سه عنصر اصلی عزت، حکمت و مصلحت که سال‌هاست در وزارت خارجه مطرح است، باشد و بتوانند آن را در عالی‌ترین شکل خود محقق کنند.