به گزارش مشرق، بررسی آسیب‎‎های جشن‎‎های نوپدید و راهکار‎های تقویت باور‎های مذهبی و فرهنگی جامعه از مهم‎ترین موضوعاتی است که دکتر جعفر بای، جامعه‌شناس، در جریان آسیب‎شناسی اجتماعی جشن‎‎های نوپدید در جامعه ایرانی به آن اشاره کرده است. 

 

تاثیرپذیری و تغییرات فرهنگی از مهم‎ترین عواملی است که چگونگی انجام مناسک، آیین، رسوم و سنت‎‎های ما را تحت‌تاثیر قرار می‎دهد. تغییرات فرهنگی بر نحوه برگزاری همه مراسم و آیین‎‎های ما تاثیرگذاشته و آن‎ها را به تناسب شرایط روز تغییر داده است.  

این موضوع هم تنها مربوط به شادی و مراسم‎‎های جشن نیست بلکه عزاداری‎ها، آیین باستانی مانند نوروز و بسیاری رسوم کهن را هم بی‎نصیب باقی نگذاشته و در هر یک از این مناسک تغییر و تحولی خاص ایجاد شده است.  

پیشرفت بشر و دستیابی به تکنولوژی‎‎های نو بدون شک در رفتار و تعامل انسان هم تاثیر خواهد گذاشت اما این همان شمشیر دولبه‎ای است که هم می‎تواند مثبت باشد و هم اینکه آسیب‎‎های خود را تحمیل کند.

 

حفظ داشته‎ها و آیین و سنن برای هر جامعه‎ای ارزش تلقی می‎شود و در تضاد با پیشرفت نیست اما زمانی که دامنه تغییرات به قدری گسترده شود که هدف و فلسفه وجودی مراسم‎ها و آیین جامعه‎ای را زیر سوال ببرد بدون شک دیدگاه ما نسبت به این تغییرات منفی است و باید منتظر تبعات آن در جامعه باشیم.  

مرز بین تغییرات هدفمند و تغییرات مخرب در تطابق فرهنگ و باور‎های دینی با جشن و مراسمی نوپدید نمایان خواهد شد. در برخی موارد تغییر برخی جشن‎ها در تضاد با فرهنگ اسلامی است یا اینکه با فرهنگ دینی ما متناسب نیست، این زمانی است که یک جشن نوپدید می‎تواند آسیب‎‎هایی را به‎جامعه تحمیل کند. زمانی که مراسمی تازه در جامعه جایگاه فرهنگ یا باور‎های دینی را متزلزل کند پدیده نو شدن به هیچ‌وجه مثبت به حساب نمی‎آید.  

 
آقای دکتر! درباره برگزاری جشن تکلیف به شیوه نوپدید که با آرایش و بزم همراه شده است، کدامیک از این موارد مصداق دارد؟  

بروز جشن‎‎های نوپدید و تغییر مراسم‎‎های باستانی مربوط به چند جشن خاص نیست و حتی در آیینی کهن مانند نوروز و جشن‎‎های چهارشنبه سوری نیز نفوذ پیدا کرده است.

 

این تغییرات که ماهیت و فلسفه وجودی این سنت را تحت‌تاثیر قرار داده نتیجه تضاد بین فرهنگ ایرانی و فرهنگ بیگانه است اما در برخی موارد این تغییرات فرهنگی، فرهنگ اسلامی را هم تحت‌تاثیر قرار داده و قوانین دینی ما متاثر از فرهنگ بیگانه تغییر ماهیت داده است که نتیجه آن پیدایش جشن تکلیفی جدید همراه با جلوه‌گری، تجمل و رقص و آواز است.  

جشن تکلیف دروازه ورود به دنیای حجاب است اما اینکه چرا تغییراتی را در آن مشاهده می‎کنیم به غلبه فرهنگ تجمل امروزی مرتبط است. فرهنگ مدرن و جدید باعث شده است اعتنا به موضوعات شرعی در برگزاری جشن تکلیف ضعیف‎تر شود!  

البته کم‌توجهی به باور‎های دینی و اعتقادات هم در این موضوع نقش دارد. متاسفانه جشنی که فلسفه وجودی‎اش برای پاسداشت قواعد شرعی است در بخش‎‎هایی از جامعه و بین تعدادی از خانواده‎ها سر از ناکجاآباد در آورده است.  

جشن طلاق، جشن نوپدیدی است که در همین دهه بروز پیدا کرده است اما اینکه چرا انجام منفورترین رفتار شرعی با جشن و سر و صدا همراه شده است، چند دلیل مهم دارد. اول اینکه قبح این موضوع در جامعه شکسته شده و آمار بالای طلاق باعث از بین رفتن قبح آن شده است، طلاقی که مضموم و مغضوب بود، این روز‎ها عادی شده و همین موضوع هم باعث شکل‎گیری جشن برای آن شده است.  

دلیل دیگر هم اینکه ما مردمی هستیم که در گذران اوقات فراغت با فقدان نشاط مواجه هستیم و می‎خواهیم از هر موضوعی برای فراهم کردن نشاط و شادی استفاد کنیم، حتی موضوع ناراحت کننده‎ای مانند طلاق هم بهانه‎ای برای شادی شده است.

 

در واقع اینکه مطرح می‎شود «کارم از خنده گذشته است به آن می‎گریم» تبدیل شده است به «کارم از غصه گذشته است به آن می‎خندم!»  

ضعف باور‎ها و اعتقادات ما باعث شده است در برابر تغییرات فرهنگی آسیب‌پذیر باشیم. طبیعی است گذر زمان بر چگونگی برگزاری مناسک، آیین، رسوم و سنت‎ها تاثیر می‎گذارد، البته این جریان فرهنگی باید مدیریت شود. لازم است شرایطی را فراهم کرد که مسیر این تغییرات خلاف چارچوب‎ها و قواعد اجتماعی ما نباشد. در واقع این موضوع مدیریت‌پذیر است و سیاست‌گذاران کلان اجتماعی و برنامه‌ریزان فرهنگی می‎توانند آن را مدیریت کنند.  

مهم‌ترین ابزار هدایت مسیر تغییر فرهنگی را می‎توان در قالب تحول رسانه‎ها ایجاد کرد. رسانه باید به شکل محسوس و نامحسوس تغییرات فرهنگی را مدیریت کند تا با چارچوب‎‎های کلان اجتماعی ما در تناقض و تعارض نباشد.

 

این هم موضوع مهمی است، اگر بی‎توجهی کنیم و از کنار این تغییرات راحت بگذریم و تماشاگر باشیم باید منتظر تبعات آن در نسل جوان باشیم؛ چراکه این روز‎ها به‎دلیل پیشرفت تکنولوژی‎‎های ارتباطی شاهد تغییرات برق‌آسا فرهنگی هستیم. اگر در جامعه سنتی تحولات فرهنگی در بازه زمانی 15 ساله به وقوع می‎پیوست در جامعه فعلی این زمان به پنج سال کاهش پیدا کرده است. این شتاب باعث شده است شکاف نسلی که در گذشته بین والدین و فرزندان وجود داشت، در حال حاضر بین فرزندان با اختلاف سنی پنج سال مشاهده شود.  

به باور من در حال حاضر با جامعه‎ای مواجه هستیم که مداوم در حال تغییر است. این موضوع به‎ویژه در حوزه فرهنگی و اجتماعی از سرعت قابل توجهی برخودار است. به‎علاوه اینکه سرعت رشد دانش بشر هم مزید بر علت شده است؛ در نتیجه دامنه تاثیرگذاری‎ها تا جشن‎ها هم پیشرفته است    

 

منبع: پنجره