به گزارش مشرق، واژه حجاب در لغت به معنای مانع، پرده و پوشش آمده است. این کلمه در استعمالات قرآنی آن بیشتر به معنی پرده به کار رفته است و از آن جهت مفهوم پوشش می دهد که پرده وسیله پوشش است. مقصود عالمان اسلامی از حجاب و حکمِ وجوبیِ آن، این است که زن در هنگام معاشرت با مردان، بدن خود را بپوشاند و به جلوه گری و خود نمایی نپردازد.
ابعاد ایجابی و سلبی حجاب
حجاب به معنای پوشش اسلامی، دارای دو بُعد ایجابی و سلبی است. بُعد ایجابی آن، وجوب پوشاندن بدن و بُعد سلبی آن، حرام بودن خودنمایی برای نامحرم است. این دو جنبه باید در کنار یکدیگر باشند تا حجاب اسلامی محقق شود. گاهی مشاهده می شود زنان محجبه در پوشش خویش از رنگ و جنس تحریک کننده استفاده می کنند که در عین پوشیده بودن بدن، زیبایی آن آشکار است، گویی که اصلاً لباس نپوشیده و این دور از روح و هدف حجاب است. پوشش اسلامی از ضروریات دینی است و هیچ مسلمانی نمی تواند در اصل آن تردید کند زیرا هم قرآن مجید به آن تصریح کرده است و هم روایات بسیاری بر وجوب آن گواهی می دهد. به همین دلیل، فقیهان شیعه و سنی به آن فتوا داده اند.
همان طور که نماز و روزه به دورانی خاص اختصاص ندارد، دستور پوشش نیز چنین است و ادعای عصری بودن آن، بی دلیل و غیرکارشناسانه است. از جمله مباحث بنیادین در ساماندهی به اخلاق عفاف و حجاب، رابطه آدمی با بدن خویش است. در اندیشه دینی، بدن عرصه مهم و خطیری است که می تواند نقطه مقابل روح واقع شده و موجب سقوط و انحطاط اخلاقی فرد شود یا به کمک روح بیاید و زمینه را برای رشد و تعالی معنوی فرد فراهم کند. از این روست که نحوه نگرش به بدن و هنجارهای مترتب بر آن در اغلب ادیان و از جمله اسلام مورد توجه قرار گرفته است.
مباحثی همچون تعریف حلقه مَحارم، حریم و حدود ازدواج، رابطه جسمی و جنسی زوجین، نحوه رابطه مردان و زنان در عرصه اجتماع و به ویژه مسئله پوشش، مجموعه ای از آموزه ها و رفتارها را در اندیشه اسلامی گرد هم آورده است. با این همه نباید غفلت کرد که فرهنگ عمومی و نظامواره های ارزشی در اجتماع، پایه گذار رفتار نسل ها هستند و این فرهنگ عمومی به همان اندازه که از دین و اخلاق اثر می پذیرد، از تبلیغات و ادبیات عمومی و الگوها و تربیت و حاکمیت نیز متأثر می شود.
آثار و نتایج گسترش فرهنگ عفاف و حجاب
گسترش فرهنگ حجاب و عفاف آثار و نتایج مهمی دارد. در ساحت فردی، ایجاد سلامت و آرامش روانی در آحاد افراد جامعه با حجاب و عفاف پیوند دارد. در مقابل، فقدان حجاب و آزاد بودن معاشرت های بی بند و بارانه میان زن و مرد، هیجان ها و التهاب های جنسی را فزونی می بخشد و آن را به صورت عطش روحی و یک خواست اشباع نشدنی در می آورد. غریزه جنسی، غریزه ای نیرومند و عمیق است که هرچه بیشتر اطاعت شود، بیشتر سرکش می شود و بهترین گواه آن، وضعیت دنیای غرب است که با رواج بی حیایی و برهنگی، اطاعت از غریزه جنسی بیشتر شده است.
کسانی که در قالب تحقیقات علمی یا سخنان عوامانه این شبهه را دامن می زنند که همه گرفتاری های کشورهای اسلامی و شرقی بر سر مسئله غریزه جنسی، ناشی از محدودیت هاست و راهکار ارائه می کنند که باید موانع برداشته و روابط جنسی آزاد اعلام و حتی به کودک و نوجوان آموزش داده شود تا این حرص و ولع برطرف شود، باید پاسخ دهند که این نسخه در غرب چه دستاوردی داشته است؟! آیا به امنیت و آرامش منجر شده، آیا سلامت اخلاق را به دنبال داشته یا اینکه هر روز جلوه جدیدی از تمتعات جنسی و ناهنجاری های اخلاقی و روابط ناسالم را در پی آورده است.
پایداری نهاد خانواده
کارکرد دیگر گسترش فرهنگ حجاب و عفاف، پایداری نهاد خانواده است. فاصله گرفتن از بی بند و باری های اخلاقی، التذاذهای جنسی را به محیط خانه محدود می کند و به اتصال و ارتباط قوی تر زوجین و استحکام کانون خانواده و کارکردهای متنوع آن منجر می شود. امروزه یکی از اولویت های اساسی فرهنگی اجتماعی غرب، جست وجوی راه های جبران در مسیر حفظ و تقویت نهاد خانواده است. با فرهنگِ برهنگی و برهنگی فرهنگی نمی توان امنیت، صمیمیت، همکاری، پویایی و سلامت ذهن و ضمیر و رشد را در درون خانواده انتظار داشت.
حفظ و استیفای نیروی کار در جامعه
کارکرد دیگر فرهنگ عفاف و حجاب، حفظ و استیفای نیروی کار در جامعه است. جامعه در اضلاع مختلف خویش، رسالت ها و وظایفی به عهده دارد. جامعه علمی، جامعه اداری، جامعه کارگری، جامعه ورزشی و… هر کدام دارای اهداف و شرح وظایفی است. بدحجابی و گسترش لذت جنسی در فضاهای شغلی، التهابات عاطفی و جنسی را دامن می زند و تمرکز نیروی کار در فضاهای گوناگون کاهش می یابد. اگر کلاس و اداره و خیابان و فروشگاه و کارخانه، میدان خودنمایی های جنسی و کامجویی های شهوانی و عرضه جسم و پیکر شود، جامعه تعطیل می شود و رشد و پیشرفت و توسعه و اهداف شغلی و سلامت کاری زیر سؤال می رود. سلامت اقتصادی نیز در پرتو گسترش فرهنگ حجاب و عفاف فراهم می شود.
اگر خودنمایی ها و جلوه گری باب شود و به مدگرایی و زندگی مصرفی دامن زده شود، فقر و فاصله طبقاتی به وجود می آید، بخش زیادی از سرمایه های اقتصادی به طور نامناسب هزینه و روح و تفکر و شرافت های اخلاقی و فضایل انسانی به حاشیه رانده می شود. البته بیشتر اظهار نظرها درباره حجاب، بحث را بر پوشش زن معطوف و کمتر به پوشش مرد توجه کرده اند.
این مطلب از جهاتی چند قابل توجه است: اول اینکه، این قاعده تا حدی عادی و طبیعی است چرا که زن مظهر جمال و زیبایی است و مرد مظهر شیفتگی، و اگر زن سالم باشد، مردِ فاسد راه به جایی نمی برد. دوم اینکه، قرآن کریم به مردان هم توجه کرده و فرموده است: مردان باید چشم خویش را از نگاه به نامحرمان فرو گیرند و عفت خود را حفظ کنند (سوره نور آیه 30) از سوی دیگر، مردان هم باید از برهنگی و خودنمایی و تشبّه به زن و تلبّس به لباس زنان و آرایش های نامتعارف و شهوت آفرین پرهیز کنند. دست اندرکاران فرهنگی باید با زمینه سازی، تربیت، مراقبت و هشدارهای بجا، عرصه را بر بی بند و باری ببندند و با تقویت و کارآمد کردن نهاد خانواده – که در آن مردان و زنان نیازهای عاطفی و جنسی خویش را به طور کافی و شایسته و متنوع تأمین می کنند- روابط سالمِ اجتماعی و نشاط و شادابی در فضاهای دوستی را فراهم آورند.
راهکارهای بیست و شش گانه
علاوه بر این ها، شایسته است در قالب کارگروه های تخصصی به سرفصل های زیر توجه کارشناسانه شود و با حضور متخصصان مختلف از جمله، کارشناسان دینی و روان شناسان و جامعه شناسان و هنرمندان و تولید کنندگان و مدیران سیاسی – اجتماعی به این مباحث توجه جدی شود:
1-رفع اشکالات قانونی در نحوه تولید، توزیع و عرضه پوشاک داخلی و
خارجی؛2-حمایت مادی و معنوی از آثار فرهنگی – هنری همانند تسریع در صدور
مجوّز، ارائه یارانه و تشویق تولیدکنندگان آثار فرهنگی و هنرمندانی که
راهکارهای تازه و جذاب در راستای توسعه فرهنگ عفاف ارائه می کنند؛3-استفاده
از ظرفیت سازمان های فرهنگی غیر دولتی و خصوصی برای ترویج فرهنگ عفاف و
حجاب؛4-نظارت بر تشکل های هنری – مردمی، نمایشگاه ها و محافل هنری عمومی
مانند کنسرت ها و نمایشگاه ها در جهت رعایت فرهنگ عفاف و حجاب؛5-تهیه فیلم
های سینمایی در مورد تاریخچه کشف حجاب در ایران و بررسی تاریخی علل و عوامل
آن، به ویژه قیام مردم مشهد در سال 1314 علیه کشف حجاب رضا خانی؛6-کنترل
اماکن تجاری عمومی شامل فروشگاه ها، مجتمع های تجاری و آرایشگاه ها از نظر
پوشش و بد حجابی؛7-به تصویر کشیدن زنان تحصیل کرده، ممتاز و متعهد و با
حجاب در فیلم ها و مجموعه های هنری و پرهیز از نشان دادن آن ها در نقش ها و
شخصیت های عامه و کم سواد و نیز به تصویر کشیدن چهره بانوان محجبه کشورهای
خارجی در زمینه های مختلف فرهنگی، هنری، اجتماعی و سیاسی از طریق برنامه
های تلویزیون و تهیه فیلم از زندگی آنها؛8-نشان دادن اثرات منفی فرهنگ
مبتذل و غیر اخلاقی غرب در زندگی اجتماعی و خانوادگی و احساس نا امنی و
بحران های روانی و شغلی و اجتماعی و مقایسه آن با وضعیت مثبت زنان در ایران
به منظور نشان دادن احساس رضایت خاطر زنان ایرانی از فرهنگ دینی – بومی و
ملی خویش؛9-انعکاس آثار منفی استفاده از فیلم ها و نوارهای مبتذل، شرکت در
پارتی های مختلط و خلاف اخلاق و حضور در گروه های منحرف بر زندگی فردی و
اجتماعی از طریق برنامه های تولیدی صدا و سیما، منابر و خُطبا، معلمان و
مربیان؛10-شناسایی و اعلام حدود و ضوابط قانونی عفاف و ملاک های مشخص شرعی و
قانونی بدحجابی در جامعه به منظور تشخیص مصادیق آن؛11-اهتمام بیشتر به
برخورد قانونی و در عین حال محترمانه با هنجارشکنان؛12-گسترش فرهنگ عمومی
امر به معروف و نهی از منکرِ گفتاری در مورد رعایت پوشش مناسب در اماکن
عمومی؛13-برخورد قانونی با مانکن ها، زنان بد سابقه، باندهای فساد و فحشا،
محافل و پارتی های ضد اخلاق؛14-آموزش، ساماندهی و به کارگیری نیروهای آگاه
از زنان برای نظارت بر رعایت حجاب و پوشش در اجتماع با رعایت حریم و حرمت
شخصی افراد؛15-تلاش فرهنگی برای تبدیل فرهنگ عفاف و حجاب به یک مطالبه جدی و
گسترده از سوی قشر زنان و دختران و خانواده ها؛16-فراهم کردن عرصه های
مناسب برای خودنمایی مشروع و ابراز زیبایی ها و شایستگی های ظاهری در زنان و
دختران در فضاهای خانوادگی، مهمانی های دوستانه از طریق فرهنگ سازی
و…؛17-مَحرَم سازی محیط های آموزشی و پرورشی به منظور ایجاد زمینه بروز
نیازهای دختران و تبرّج های مجاز به منظور جلوگیری از خودنمایی های آنها در
مجامع عمومی؛18-گسترش مراکز اختصاصی ورزش و تفریح بانوان به منظور گذراندن
اوقات فراغت و فضاسازی مناسب برای برخورداری زنان از آزادی عمل در رعایت
حجاب؛19-آسان کردن ازدواج سالم و موفق؛20-یکسان سازی و استاندارد کردن
معیارهای دینی و فرهنگ اجتماعی درباره حجاب؛21-تأکید بر مفهوم پیش نیاز
حجاب که "حیاء” باشد و فراهم کردن ساز و کارها و زمینه های علمی و عملی
تحقق آن؛22-اجتناب از افراط و تفریط در عرصه نظر یا عمل در مقوله
حجاب؛23-کنترل، مراقبت، پیگیری و تذکر به کارمندان اداری در سازمان ها و
دستگاه ها که مقیّد به حجاب و عفاف نیستند؛24-تحلیل سوء استفاده های
اقتصادی و سیاسی از زن در غرب و غارت پیکر زن برای فروش کالاهای
خویش؛25-تولید چادرهای راحت، جالب و در عین حال اسلامی و ارزان کردن بهای
چادر؛26-پرهیز از اصرار بر حجاب برتر، بلکه تأکید بر حجاب حداقلی به گونه
ای که نظر شرع و کارکردهای حجاب تأمین شود.
حجت الاسلام دکتر مرویان حسینی
پایگاه رصد
