سرویس جامعه مشرق - سقوط یک دستگاه اتوبوس حامل سربازان پادگان 05 کرمان به دره و کشته‌شدن تعدادی از آنان، خبری بود که روز چهارشنبه کام همه را تلخ کرد. البته این تنها حادثه آن روز نبود؛ دو اتوبوس دیگر نیز در همان روز دچار سانحه شدند که خوشبختانه کشته نداشت اما ده‌ها نفر مجروح شدند.

ماجرا از این قرار است که یک دستگاه اتوبوس که شبانه از کرمان به سمت شیراز در حرکت بود، بدلیل عدم مهارت راننده از مسیر منحرف و به دره سقوط می‌کند. در این حادثه 19 مسافر اتوبوس کشته و 29 نفر دیگر مجروح می‌شوند. ظاهرا اتوبوس حادثه‌دیده بیش از ظرفیت مجاز اقدام به مسافرگیری کرده و اجناس قاچاق هم حمل می‌کرده که با عدم مهارت راننده و ترمزهای پیاپی در شیب گردنه لایزر، ترمزها از کار می‌افتد و اتوبوس به دره سقوط می‌کند. پلیس راهور نیز انحراف و عدم مهارت را علت حادثه اعلام می‌کند.

این حادثه به سرعت در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی بازتاب پیدا می‌کند و چهره‌ها و شخصیت‌های مختلف سیاسی، نظامی و فرهنگی کشور نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند. کمپین 19 سرباز به سرعت شکل می‌گیرد و همه با خانواده‌های این جان بر کفان وطن ابراز همدردی می‌کنند. در گوشه و کنار این همدردی و تسلیت همگانی، عده‌ای همانند گذشته که به هر بهانه‌ای (چه درگذشت یک هنرمند باشد یا بازگشت غواصان دلاور کربلای چهار) سوار بر موج عواطف و احساسات پاک مردم، عقده‌های فروخورده از نظام اسلامی را می‌گشایند، بازهم دست به کار شدند و اشک‌ها بر گونه‌های تمساح‌گون‌شان جاری شد؛ گویی این اولین بار است که در یک حادثه چندین کشته و مجروح می‌دهیم! این جماعت همان‌هایی هستند که همین سربازان جان بر کف را در خیابان‌های تهران در روزهای تابستان و پاییز 88 با هرچیزی که داشتند و به دستشان می‌رسید مورد نوازش و محبت قرار می‌دادند؛ این‌ها که روزی برای قربانیان 11 سپتامبر شمع روشن می‌کردند و روزی در مقابل سفارت فرانسه شمع به دست به سوگ می‌نشستند (البته هیچ‌گاه حتی یک کبریت هم برای کودکان یمن و عراق و سوریه و لبنان و ... روشن نکردند!) در اولین شب از شب‌های قدر، اعلامیه‌هایی را برای جمع‌شدن در پارک‌های شهرهای مختلف برای روشن‌کردن شمع منتشر کردند! در این میان هر کدام از این گروه‌ها یک بخش را هدف میگیرد؛ یک کمپین علیه اعزام مدافعان حرم به سوریه و عراق تشکیل می‌شود و کمپین دیگر به سردار سرافراز اسلام که امروز در شام و عراق هم به او می‌بالند خرده می‌گیرد. دولت قبل را هم طبق عادتی سه‌ ساله می‌زنند و تقصیرها گردن قبلی‌هاست.

ضمن یادآوری این که در جاده‌های کشور سالانه نزدیک به 19 هزار کشته و همین تعداد معلول برجای می‌ماند، چند نکته هم درباره این حادثه برای عموم قابل توجه و برای مسؤولان قابل پیگیری است:

- نکته اول آمار اشتباهی است که به سرعت منتشر شد. آمار اولیه از کشته‌شدن 19 سرباز حکایت داشت اما بنابر اعلام رسمی در این حادثه تلخ 13 سرباز جان خود را از دست‌ داده‌اند.

- به گفته وزیر بهداشت و همچنین فرمانده نیروی زمینی ارتش، گرچه این اتوبوس از مبدأ با ظرفیت مجاز سفر را آغاز کرده است اما در بین راه هم مسافر اضافه از اتباع خارجی و هم بار قاچاق سوار کرده است که همین وزن بیش از حد، مهار اتوبوس را مشکل ساخته است.

- اعزام شبانه و دسته‌جمعی سربازان با اتوبوس‌هایی که به ادعای مسؤولان نظامی برگه‌های تأییدیه فنی داشته اما به گفته پلیس راهور، بدلیل قدیمی بودن اتوبوس، سیستم ترمزها از کار افتاده است. این اتفاق در ساعت یک و نیم بامداد رخ داده است و به گفته مصدومان این حادثه، بدلیل خلوت بودن مسیر در آن ساعت کسی خبردار نشده و اولین تیم امدادی پس از سه ساعت به صحنه وقوع حادثه رسیده است.

- متاسفانه راننده اتوبوس بدلیل عدم مهارت و احتمالا ترس و آگاهی از تخلف مرتکب‌شده، پیش از سقوط خود را به بیرون پرتاب می‌کند. فرمانده نیروی زمینی هم از اقامه دعوی علیه شرکت تعاونی میهن تور خبر داده است.

- مقامات کشور از جمله رئیس جمهور و وزرای بهداشت و دفاع به سرعت درباره این حادثه دستورات لازم را برای پیگیری صادر کرده‌اند. همچنین نیروهای مسلح نیز تدابیر ویژه‌ای را هم برای درمان مصدومان و هم خانواده‌های جان باختگان اتخاذ کرده‌اند که این جای تقدیر دارد.

- سردار کمالی وعده داده است خانواده‌های سربازان درگذشته، از تسهیلات مادام‌العمر برخوردار خواهند شد و برای سربازان مجروح نیز معافیت‌هایی در نظر گرفته شده است.

- و در نهایت گروهی بازهم سوار بر موج احساسات عمومی کمپین‌های تخریبی علیه مقامات و نظام را راه‌اندازی می‌کنند که البته عموم جامعه نسبت به نیت پلید اینان آگاه بوده و اقبال آنان چیزی بیش از همان تعداد انگشت‌شمار شمع به دست در مقابل سفارت فرانسه نیست!!

مقامات، دستگاه‌ها و نهادهای مختلف کشور هم پیام‌های تسلیت صادر کردند:

حسن روحانی رییس جمهوری در پیامی با تسلیت درگذشت تعدادی از سربازان وظیفه در سانحه جاده‌ای، تصریح کرد: ضروری است همه دستگاه‌های دولتی مرتبط و بویژه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و همچنین وزارت دفاع امکانات خود را برای رسیدگی به وضعیت حادثه دیدگان و کاهش آلام خانواده های این عزیزان به کار گیرند. خسارت بزرگ فقدان این جوانان پاک‌نهاد و فرزندان غیور ملت که لباس پاسداری از میهن پوشیده و بعد از دوران آموزشی و در آستانه لیالی مبارک قدر عازم دیدار خانواده خود بودند؛ بار دیگر ضرورت توجه به ایمنی حوزه حمل و نقل را به عنوان اولویتی ملی خاطر نشان ساخت.

همچنین سردار دهقان وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح طی ابلاغیه‌ای، به جانشین و رئیس بازرسی این وزارتخانه مأموریت داد برای رسیدگی به وضعیت سربازان حادثه دیده و کاهش آلام بازماندگان به منطقه عزیمت و اقدامات لازم را به عمل آورند.

ستاد کل نیروهای مسلح هم در پیامی حادثه تصادف در منطقه نی‌ریز استان فارس که منجر به کشته و زخمی شدن جمعی از سربازان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران شد را تسلیت گفت و با خانواده‌های داغدار ابراز همدردی کرد.

سرتیپ احمدرضا پوردستان فرمانده نیروی زمینی ارتش هم این مصیبت جانکاه را به محضر بقیه الله الاعظم ارواحنا له الفدا، مقام عظمای ولایت و فرماندهی معظم کل قوا (حفظه اله تعالی) و به خانواده‌های داغدار صمیمنانه تسلیت و تعزیت گفت.

دریادار سیاری فرمانده نیروی دریایی ارتش هم این حادثه را به جدا شدن 19 نگین زیبا از سرزمین اسلامی‌مان که زینت کشور بودند تعبیر کرده و آن را به محضر امام زمان و فرماندهی معظم کل قوا و خانواده های مصیبت زده و داغدار این عزیزان و همه همرزمان آنان تسلیت گفت.

اوج‌گیری احساسات در فضای مجازی

اما حکایت شبکه‌های اجتماعی در برخورد با حوادث همواره متفاوت از فضای رسمی رسانه‌هاست. مدت‌هاست که این شبکه‌ها و گروه‌ها به لطف ضریب نفوذ چشمگیر بویژه در میان جوانان و موبایلی‌شدن آن‌ها، چند قدم جلوتر از فضای رسمی رسانه‌های کشور حرکت می‌کنند.  همین حرکت سریع هم موجب آفت‌هایی چون انتشار اخبار نادرست و غیردقیق و ایجاد فضای غیرواقعی و غلوشده در برخورد با رویدادهاست.

در حادثه اخیر نیز برخی از این موارد از قبیل طرح شایعه خرابکارانه و تروریستی بودن این حادثه و یا بزرگ‌نمایی درباره تعداد سربازان کشته‌شده بودیم که بیش از پیش غلبه فضای احساسی بر مطالبات منطقی را باعث می‌شود.

اما جدا از بخش نه چندان روشن شبکه‌های اجتماعی در اطلاع‌رسانی‌های غیردقیق، در فضای احساسی بوجود آمده پس از اعلام کشته‌شدن تعدادی از سربازان، شخصیت‌ها و چهره‌های بسیاری این حادثه را تسلیت گفتند.

 علی کریمی، فوتبالیست سرشناس کشورمان در پشت اینستاگرامی خود به این حادثه واکنش نشان داد و آن را تسلیت گفت.

برزو ارجمند، بازیگر هم این واقعه را در اینستاگرامش تسلیت گفت. بهاره رهنما، دیگر بازیگر کشورمان هم با انتشار متنی به این حادثه واکنش نشان داد، او در اینستاگرامش نوشت: « «برای سربازان عزیز کشورم عرض تسلیت دارم حادثه تصادف اتوبوس حامل سربازان جوان کشورم و فوت نوزده جوان ایرانی که شاید هر کدام برای اینده کشورم سرمایه‌ای بودند، قلب همه ما رو به درد آورد»

عادل فردوسی پور هم هنگام گزارش دیدار پرتغال-مجارستان، از آنتن شبکه سوم سیما استفاده کرد و از مردم خواست تا فاتحه‌ای برای سربازان شهیدی که امروز در سانحه رانندگی جان به جان آفرین تسلیم کردند، قرائت کنند.
 
رامبد جوان هم در اینستاگرامش این واقعه را تسلیت گفت و پرویز پرستویی هم در اینستاگرامش با اشاره به این حادثه نوشت: « نوزده سرباز و بیست و نه زخمی در یک روز در دو سانحه رانندگی می‌میرند. اگر این اتفاق در هر جای دیگر رخ میداد رسانه‌هایشان اینقدر بی‌تفاوت نبودند و این فاجعه به یک تیتر حوادث تبدیل نمی‌شد‌. واقعا چه کسی پاسخگوی این وسیله نقلیه‌های اسقاطی است؟ اما سرباز مگر چه ارزشی دارد؟ فیش حقوقی شاهد است که سرباز ماهیانه هفتادهزار تومان می‌ارزد، هفتاد هزار تومان...

خدا حافظ برادر سربازم اینجا کسی ککش هم نمیگزد ،جز خانواده داغدارت جز رفیق بی‌برادر شده‌ات جز دخترکی که رخت بخت سفیدش سیاه شد.»
 
حسین جابری انصاری، معاون عربی و آفربقایی وزیر امور خارجه هم با انتشار متنی در اینستاگرامش به این حادثه واکنش نشان داد:« بنام خدای صابران یاد و خاطره سربازان پادگان صفر پنج ارتش در کرمان گرامی باد که بامداد چهارشنبه دوم تیر نود و پنج در حادثه واژگونی اتوبوس حامل آنها، مرگی سرخ را تجربه کردند تا بار دیگر غیر ایمن بودن جاده ها و وسائل حمل و نقل و نحوه رانندگی ما را یادآوری کنند. خداوندا این قربانیان خونین بال را متنعم به نعمات بهشت خود و خانواده های عزادارشان را صبری در اندازه این مصیبت بزرگ عنایت فرما. بمنک و کرمک»

محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در اینستاگرامش نوشت: «سرباز مقدس‌ترین واژه در ادبیات دفاع از وطن و دین و ارزشهاست کما اینکه علی بن ابیطالب را سرباز وفادار اسلام می نامیم. متاسفانه در اخبار دیدم که نوزده تن از سربازان ایران اسلامی در یک سانحه رانندگی از میان ما رفتند. در این ماه پر از رحمت الهی از همه ملت وفادار ایران می خواهم با یکدیگر برای آنها فاتحه‌ای همراه با طلب مغفرت از درگاه الهی داشته باشیم و از مسئولان می‌خواهم عوامل این حادثه را شناسایی و مجازات کنند.»

گروهی از کاربران شبکه های اجتماعی هم عکس پروفایل خود را تغییر داده‌اند.

اما اصلاح ناوگان حمل و نقل جاده‌ای و از رده‌ خارج کردن اتوبوس‌ها و وسایط نقلیه فرسوده از دیگر مطالبات کاربران شبکه‌های اجتماعی و شخصیت‌هایی بود که به این حادثه واکنش نشان دادند.

این گروه از فعالان فضای مجازی معتقدند که دولت به جای صرف هزینه‌های میلیارد دلاری برای خرید هواپیما از بوئینگ و ایرباس، باید این هزینه را صرف نوسازی اتوبوس‌های فرسوده و به طور کل ناوگان حمل و نقل جاده‌ای و توسعه ظرفیت ریلی کشور کند که جامعه آماری بسیار بیشتری با آن سروکار دارند:

یاسر جبرائیلی در این باره نوشت: روا نیست دولت 52 میلیارد دلار یعنی حدود 18 برابر اعتبار مورد نیاز برای حوزه راهداری کشور را صرف خرید هواپیما از بوئینگ و ایرباس کند و ما شاهد مرگ سالانه 27 هزار نفر از هموطنان عزیزمان در جاده ها باشیم. تجدید نظر در این قراردادها و قرار گرفتن حوزه 90 درصدی حمل و نقل کشور در اولویت، بلاتردید خشنودی و رضایتمندی مردم از دولت یازدهم را در پی خواهد داشت.

حامد طالبی، خبرنگار و فعال فضای مجازی هم در پستی نوشت: دولت روحانی به جای خرید هواپیماهای تشریفاتی و میلیارد دلاری بوئینگ و ایرباس که فقط مخصوص سفر به اروپا و آمریکاست، چرا ناوگان فرسوده اتوبوس ها و نیز جاده های بحران آفرین را اصلاح نمی کند که حوادث تلخی مثل ماجرای جانباختن 19 سرباز ارتشی به وجود نیاید.

رهبر انقلاب در دیدار اخیر مسئولان نظام: «فرض کنید ناوگان هوایی ما نوسازی بشود؛ خب، خیلی کار مهم و لازمی است امّا اولویّت است؟ آیا این اولویّت کشور است؟ فرض کنیم مثلاً سیصد هواپیما بخریم؛ این معلوم نیست اولویّت باشد».

دکتر رضا سراج کارشناس مسائل سیاسی و رسانه نوشت: پر کشیدن 20 سرباز جوان، حادثه ای غمبار بود که عواطف عمومی را جریحه دار کرد. این حادثه بار دیگر اولویت حمل و نقل جاده ای و مطالبه آن از دولت را مورد توجه قرار می دهد.

ایران با 800/000 تصادف جاده ای در سال ( 1/5برابر میانگین جهانی) از حیث آمار در رتبه اول مرگبارترین حوادث جاده‌ای در جهان قرار دارد. تلفات سالیانه حوادث جاده ای ایران با یک جنگ تمام عیار برابری می کند. میانگین  تلفات سالیانه جاده ای در ایران معادل تلفات سقوط 60 هواپیمای مسافربری با 300 سرنشین ( بیش از 18000 نفر ) است. هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی تصادفات رانندگی در ایران حدود 8% تولید ناخالص داخلی است. هزینه مورد نظر تنها در سال 1390 در حدود 51/910 میلیارد تومان بوده است. البته هزینه درمانی سالانه 1/100 میلیارد تومانی افرادی که بر اثر تصادف مصدوم شده‌اند و هزینه 180 میلیون تومانی هر فرد کشته شده در تصادفات و هزینه 280 میلیون تومانی هر معلول بر اثر تصادف‌ های جاده‌ای هم باید در این آمارها محاسبه کرد.

با این توضیحات به نظر می رسد که وزارت راه دولت یازدهم در اولویت گذاری، دچار خطای بزرگ شده است و به جای اولویت دادن به سیستم حمل و نقل زمینی، با 25 میلیارد دلار سرمایه گذاری، همه توجه خود را به ناوگان هوایی معطوف ساخته است. در این ارتباط کارنامه دولت یازدهم و وزیر میلیاردر راه باید مورد پرسمان و مطالبه عمومی قرار گیرد.

احسان تقدسی دیگر فعال رسانه‌ای نوشت: اگر مدیرانی از جنس صفدر حسینی نباشند نیاز نیست برای انتقال سربازان از اتوبوس های زمان شاه استفاده کرد تا اینگونه حافظان کشور به مسلخ ناکارامدی مدیران بروند.

***

مقصر این حادثه هرکه باشد (از آن راننده مرحوم که بار اضافه بر اتوبوس فرسوده‌اش زد تا شرکت تعاونی و سایر نهادها) و هر مجازاتی هم در نظر گرفته شود، این جاده‌ها همچنان سالانه چندده هزار قربانی، معلول و نقص عضو می‌گیرد؛ هزاران خانواده را عزادار و چندین هزار میلیارد هزینه را بر کشور تحمیل می‌کند. این سربازان وطن هم جزئی از 19 هزار قربانی هرساله جاده‌های کشور هستند که حالا تلنگری به همه مسؤولان زده‌اند تا با کنار گذاشتن آمارها و گزارش‌های کاغذی، تدبیری کنند، تا مردم ناامید نشده‌اند...

روح سربازان وطن شاد.