گروه جنگ نرم مشرق- برنامه اندیشکده و جوامع مدنی (TTCSP) (1) در دانشگاه پنسیلوانیا، تحقیقاتی را درباره نقش نهادهای سیاست‌گذاری در حکومت‌ها و جوامع مدنی سراسر دنیا انجام می‌دهد. این مرکز که اغلب از آن به‌عنوان اندیشکدۀ اندیشکده‌ها یاد می‌شود، نقش درحال تکامل سازمان‌های تحقیقاتی سیاست‌گذاری عمومی را بررسی می‌نماید. این برنامه در طی 25 سال گذشته، اقدامات جهانی متعددی را انجام داده که به ایجاد ارتباط بین دانش و سیاست در مناطق حساس سیاست‌گذاری همچون امنیت و صلح بین‌الملل، جهانی‌شدن و حکومت، اقتصاد بین‌الملل، مسائل زیست‌محیطی،‌ اطلاعات و امنیت، کاهش فقر و بهداشت جهانی کمک کرده است. این تلاش‌های اشتراکی بین‌المللی طراحی شده‌اند تا شبکه نهادهای سیاست‌گذاری بین‌المللی و جوامعی که سیاست‌گذاری را با تقویت نهادهای دموکراتیک و جوامع مدنی سراسر دنیا گسترش می‌دهند، ایجاد نماید.

 برنامه اندیشکده و جوامع مدنی با متخصصان اندیشکده‌ها و دانشگاه‌ها در اقدامات مشترک و برنامه‌های متنوع همکاری کرده و رده‌بندی سالیانه اندیشکده‌ها را منتشر می‌کند که در آن اندیشکده‌های مختلف دنیا را بر اساس گروه‌بندی‌های مختلف رتبه‌بندی می‌نماید. این گزارش با کمک گروهی متشکل از 1900 کارشناس از مؤسسات، رسانه‌های چاپی و الکترونیک،‌ نهادهای آکادمیک، مؤسسات موقوفه عمومی و خصوصی و دولت‌های سراسر دنیا تهیه می‌شود. اعضای این مرکز ارتباط نزدیکی با رهبران اندیشکده‌های سراسر دنیا دارند و رده‌بندی سالیانه آن‌ها توسط دانشگاهیان، روزنامه‌نگاران و عموم مردم استفاده می‌شود و هدف آن‌ها نیز افزایش عملکرد اندیشکده‌ها و آگاهی عمومی نسبت به نقش مهمی که اندیشکده‌ها در دولت و جوامع مدنی سراسر دنیا دارند، است.

فراوانی اندیشکده‌ها در مناطق مختلف

این برنامه (TTCSP) از زمان آغاز فعالیت خود در سال 1989 بر جمع‌آوری اطلاعات و انجام تحقیقات در زمینه روندهای اندیشکده‌ها و نقشی که آنها به‌عنوان بازیگران جامعه مدنی در فرآیندهای سیاست‌گذاری ایفا می‌کنند، تمرکز داشته است. مرکز در سال 2007 رده‌بندی اندیشکده‌ها را منتشر و تا به امروز کمک‌های فنی و برنامه‌های ظرفیت‌سازی را در 81 کشور ایجاد کرده است و امروزه برای ایجاد شبکه‌های منطقه‌ای و جهانی اندیشکده‌ها برای تسهیل همکاری تلاش می‌کند. هدف آنها ایجاد همکاری‌های نهادی و پایدار از طریق مشارکت اندیشکده‌هایی است که توانایی خود را برای تحقیقات سیاسی بالا و ایجاد نظرات نخبگان نشان داده‌اند.

معرفی

گزارش رده‌بندی سال 2015 نهمین گزارش سالیانه مرکز برنامه اندیشکده و جوامع مدنی  است که بر روندهای مهم اندیشکده‌های جهانی تأکید می‌کند. هدف اولیه این مرکز از این رده‌بندی جهانی در سال 2006 پاسخی به تقاضاهای مختلف از سوی مقامات دولتی، ‌روزنامه‌نگاران و کارشناسان برای ایجاد رتبه‌بندی بین‌المللی از اندیشکده‌های برتر جهان بود. مرکز امید دارد تا ظرفیت و عملکرد اندیشکده‌ها را در سراسر جهان افزایش دهد.

هدف اولیه از تولید این گزارش، پاسخی به تقاضاهای مختلف از سوی مقامات دولتی، ‌روزنامه‌نگاران و کارشناسان برای ایجاد رتبه‌بندی بین‌المللی از اندیشکده‌های برتر جهان بود

فرآیند رده‌بندی از سال 2006 تغییر کرده و بهبود یافته و تعداد نهادها و افراد دخیل آن نیز افزایش داشته است. از تمام 6849 اندیشکده موجود در بانک اطلاعات مرکز و علاوه بر آن 4750 روزنامه‌نگار،‌ سیاست‌گذار و واقفین عمومی و خصوصی و کارشناسان منطقه‌ای برای این رده‌بندی دعوت به عمل آمده است.

تعریف اندیشکده

اندیشکده‌ها،‌ سازمان‌های تحقیقاتی و تحلیلی هستند که مسائل مربوط به حوزه سیاست‌گذاری را بررسی کرده و در زمینه مسائل داخلی و بین‌المللی مشاوره می‌دهند تا از این طریق سیاست‌گذاران و عموم مردم را در زمینه سیاست‌گذاری‌های عمومی آگاهی بخشند. اندیشکده‌ها می‌توانند نهادهای وابسته و یا مستقل باشند که به‌عنوان پلی میان جوامع آکادمیک و سیاست‌گذاری و جوامع دولتی و مدنی عمل کرده و تحقیقات پایه‌ای را به زبانی که قابل درک، قابل اطمینان و در دسترس برای سیاست‌گذاران و عموم باشد، تبدیل می‌کند.

اندیشکده‌ها مسائل مربوط به حوزه سیاست‌گذاری را بررسی کرده و در زمینه مسائل داخلی و بین‌المللی مشاوره می‌دهند

برای ایجاد یک گونه‌شناسی و تفاوت‌های مقایسه‌ای در سیستم‌های سیاسی و جوامع مدنی، مرکز گروه‌بندی‌های جدیدی برای اندیشکده‌ها ایجاد کرده است. اندیشکده‌ها می‌توانند نقش زیادی در جوامع خود ایفا کنند، در واقع تنوع گسترده در میان اندیشکده‌ها در زمینه کاری که انجام می‌دهند و گسترده کاری آن‌ها وجود دارد. در طی 87 سال گذشته، اشکال مختلفی از اندیشکده‌ها ظهور یافته و باید در نظر گرفت که گونه‌های جایگزین اندیشکده نیز توسط تحلیل‌گران ارائه شده است.

آمریکای شمالی و اروپا

- 1931 اندیشکده در شمال آمریکا (مکزیک، کانادا و آمریکا) وجود دارد که از این میان 1835 عدد در ایالات‌متحده است.

- 1770 اندیشکده در اروپا وجود دارد.

- نزدیک 55 درصد از تمام اندیشکده‌ها در شمال آمریکا و اروپا است.

- 90.5 درصد از اندیشکده‌ها از سال 1951 به بعد ایجاد شده‌اند.

- تعداد اندیشکده‌ها در ایالات متحده از سال 1980 بیش از دو برابر بیشتر شده است.

- 31 درصد از اندیشکده‌ها بین سال‌های 1981 تا 1990 ایجاد شده‌اند.

- اکثر اندیشکده‌هایی که از دهه 1970 میلادی در آمریکا به وجود آمده‌اند، مختص یک منطقه ویژه هستند.

- حدود یک چهارم اندیشکده‌های آمریکا (حدود 400 موسسه) در «واشنگتن دی‌سی» هستند.

آسیا، آمریکای لاتین، آفریقا و خاورمیانه

- تعداد و نوع اندیشکده‌های آسیا، آمریکای لاتین، آفریقا، خاورمیانه و شمال آفریقا در حال افزایش است.

- آسیا از میانه دهه 2000 میلادی رشد را تجربه داشته است.

- بسیاری از اندیشکده‌ها در این مناطق در کنار کمک‌ها، بورس‌ها و موقوفه‌های بین‌المللی و خصوصی وابسته به بودجه دولتی هستند.

نقشه توزیع اندیشکده‌ها در جهان

دلایل رشد اندیشکده‌ها در قرن بیست و بیست و یکم

- انقلاب اطلاعات و فناوری

- پایان انحصار دولت‌های ملی بر اطلاعات

- افزایش پیچیدگی و ذات فنی مشکلات سیاست‌گذاری

- افزایش اندازه دولت‌ها

- بحران اعتماد در دولت‌ها و مقامات منتخب

- جهانی‌سازی و رشد بازیگران دولتی و غیردولتی

کشورهای با بیشترین تعداد اندیشکده‌ها

برترین اندیشکده‌های دنیا (آمریکایی و غیرآمریکایی)

1. بروکینگز (آمریکا)

2. چتم هاوس (انگلیس)

3. بنیاد موقوفه صلح بین‌الملل کارنگی

4. مرکز مطالعات بین‌الملل و استراتژیک

5. بروگل (بلژیک)

6. شورای روابط خارجی (آمریکا)

7. مرکز بین‌الملل مطالعات استراتژیک IISS (انگلیس)

8. بنیاد رند (آمریکا)

9. مرکز بین‌المللی وودرو ویلسون (آمریکا)

دانلود گزارش رده‌بندی اندیشکده‌های جهان در سال 2015

پی‌نوشت:

(1) Think Tanks and Civil Societies Program (TTCSP)