گروه بین‌الملل مشرق - ده‌ها کشتی و ناوشکن روسیه در مقابل سواحل سوریه استقرار دارند. ناوگان کنونی روسیه از دریای خزر به دریای مدیترانه از بزرگترین ناوگان نظامی این کشور از دو دهه پیش تاکنون برای انتقال موشک به شمار می‌رود. حملات موشک‌های بین‌قاره‌ای روسیه که از چهار کشتی این کشور در سواحل شرقی دریای خزر شلیک شد پیام‌های خاصی از سوی این کشور دارد و به اقدامات روسیه در منطقه خاورمیانه ابعاد قاره ای می‌دهد.

روزنامه السفیر لبنان در مقاله‌ای با اشاره به حملات موشک‌های دور برد روسیه از سواحل دریای خزر به سواحل دریای مدیترانه نوشت:منابع روسی اعلام کردند که 26 موشک این کشور حدود 1500 کیلومتر راه را طی کرد تا 11 هدف وابسته به گروه تروریستی داعش در شرق سوریه را منهدم کند و در این مسیر از آسمان ایران و عراق عبور کرد ، اولین مرحله از اقدامات مشابه این چنینی است که روس‌ها در صورت احساس ضرورت تاکتیکی برای هدف قرار دادن اهداف پیچیده و مستحکم در منطقه رقه و حلب و ادلب آماده استفاده از آن هستند.

بعد از موج اولیه حملات جنگنده‌های روسیه، داعش و دیگر گروه‌های تروریستی مسلح انتشار نیروها و انبارهای تسلیحاتی و مهمات خود را جهت آماده سازی برای جنگ طولانی مدت افزایش داده بودند، اما مشارکت موشک‌های قاره پیمای روسیه در جنگ بر ضد تروریسم در سوریه برای انتشار برخی پیام‌ها و هشدارها از سوی مسکو بود. این هشدارها می‌تواند متوجه ترکیه و عربستان و آمریکا و دیگر گروه‌های منطقه‌ای مداخله جو در جنگ سوریه شود و اطمینان بیشتر متحدان مسکو را به دنبال داشته باشد.

به علت هزینه زیاد پرتاب این موشک‌ها در مقایسه با حملات جنگنده‌ها و بمب‌افکن‌های سوخوی 24 و 25 که به صورت مستقیم از مسافت نزدیک مناطق وابسته به گروه‌های تروریستی در سوریه را هدف قرار می‌دهند، استفاده از این موشک‌ها که در ارتفاع پایین حرکت کرده از فراز ناآرامی‌های زمین عبور می‌کنند در ابعاد تاکتیکی نمی‌تواند توجیهی داشته باشد، چرا که روس‌ها می‌توانستند همین اهداف را از طریق موشک‌های لیزری جنگنده‌های خود که دقت بیشتری نیز دارند، هدف قرار دهند.

انتخاب موشک‌های دوربرد به جای جنگنده‌های روسی در این عملیات تصمیمی از سوی مسکو بود که در راستای نشان دادن اراده روسیه برای استفاده از تمامی امکانات خود در این درگیری‌ها بود. این کشور می‌خواست در چارچوب عملیات بی‌طرف کردن گروه‌های منطقه‌ای پیام‌هایی را برای آنها ارسال کند و حمایت بیشتر از دوستان خود را نشان دهد. موشک‌های شلیک شده از دریای خزر پیامی را به سوی ترکیه فرستاد، آنهم در شرایطی که تنش‌آفرینی این کشور بر ضد روسیه افزایش پیدا می‌کرد و آنکارا نسبت به آنچه که تجاوز مکرر جنگنده‌های روسی به حریم بخش جنوبی ائتلاف ناتو می‌خواند، اعتراض کرده بود.

مفاد این پیام این‌ بود که روس‌ها حملات خود را بدون توقف تا تحقق نهایی اهداف خود در تخریب زیرساخت‌های گروه‌هایی که ترکیه و آمریکا از آنها حمایت مالی و تسلیحاتی می‌کنند، ادامه خواهد داد و نزدیک شدن گروه‌های مسلح به گذرگاه‌ها و مرزهای ترکیه و ناتو نمی‌تواند جنگنده‌های سوخوی روسیه را از هدف قرار دادن آن‌ها باز دارد.

آغاز جنگ از آب‌های دریای خزر به سمت داعش در الرقه سوریه پیامی را نیز برای افکار عمومی داخل روسیه داشت، چرا که پرتاب موشک از آب‌های منطقه‌ای روسیه و از کشتی‌های جنگی این کشور که یکی از نمادهای تسلیحات ارتش روسیه به شمار می‌رود، نشان دهنده "جنگی ملی" است که آنها از اراضی و سواحل خود به صورت مستقیم بر ضد گروه‌های تروریستی در سوریه آغاز کرده اند.

یک دیپلمات غربی که دیروز با یک مسئول امنیتی ارشد روسیه دیدار کرده بود، می‌گوید که عملیات روسیه طی دو ماه آینده هم‌زمان با بسته شدن تمامی روزنه‌های حل سیاسی مسائل و تلاش برای ایجاد اصلاحات اساسی در موازنه قدرت در سوریه،  روند روبه‌رشد خود را خواهد داشت و متوقف نخواهد شد. این مسئول روسی اعلام کرده است که معادله ترک‌ها و سعودی‌ها برای توزیع نقش‌های تسلط بر سوریه به پایان رسیده و ارتش سوریه بیش از 120 هزار مبارز را در چهار سپاه ارتش جذب خواهد کرد و در عملیات خود بر بازپس‌گیری شهر‌ها و مناطقی در جبهه‌های حمص  و حلب و ادلب و حماه و تأمین مسیرهای استراتژیک آنها و حفاظت از گذرگاه‌های آذوقه رسانی ارتش تمرکز خواهد داشت.

روسها پیش‌بینی می‌کنند که ارتش سوریه و متحدان آن طی دو ماه آینده مناطق جدیدی را تحت سلطه خود بگیرد ، آنهم در شرایطی که هماهنگی‌های بین نیروی زمینی سوریه و نیروی هوایی روسیه در عملیاتی در چارچوب آزمایشی در حومه شمالی حماه موفقیت‌آمیز بوده است. در این عملیات ارتش سوریه حمله اولیه و زمینی خود را با پوشش گسترده هوایی روسیه آغاز کرد و موفق شد 70 کیلومتر از محور مورک و 20 کیلومتر از محور قلعة المضیق را در روز اول جنگ باز پس بگیرد.


نیروهای سوری در ادامه به سمت شمال این مناطق یعنی بلندی‌های الصیاد و الهواش پیشروی کردند. آنها به این ترتیب در آینده می‌توانند تمامی مناطق حومه جنوبی ادلب را تحت آتش مستقیم خود قرار دهند و از بخش شرقی نیروهای خود در سهل الغاب حمایت کرده و عملیات احتمالی در منطقه جسر الشغور را تسهیل‌ کنند.

ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در جریان نشست با سرگئی شویگو وزیر دفاع این کشور اعلام کرد که حملات جنگنده‌های روسی در سوریه در پشتیبانی از حملات زمینی ارتش سوریه بر ضد داعش گسترش پیدا خواهد کرد. این در حالی است که طی هفته گذشته نیروی هوایی ارتش روسیه 112 هدف را موشک باران کرده است. پوتین ابراز داشت: ما میزان پیچیدگی عملیات این‌چنینی بر ضد تروریست‌ها را می‌دانیم. طبعا نتیجه‌گیری زود است اما تمام اقداماتی که انجام شده است، شایسته تقدیر است. وی ابراز داشت که تلاش‌های روسیه در هماهنگی با تحرکات ارتش سوریه و تحرکات نیروی هوایی روسیه انجام شده و از حملات ارتش سوریه پشتیبانی خواهد کرد.

روس ها از فقدان واکنش‌های منظم و هماهنگ از سوی جریان‌های متخاصم با سوریه استفاده می‌کنند تا مواضع و تاکتیک‌های خود را یکپارچه کرده و آنها را دچار تزلزل و ضعف نمایند. روسها از یک لحظه مناسب در ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی برای ورود به عرصه سوریه استفاده کردند ، آنهم در شرایطی که عربستان سعودی در جنگ بی‌نتیجه یمن گرفتار شده و مشغول به اوضاع صنعا و عدن است. ترک ها نیز مشغول جنگ جدید خود بر ضد حزب کارگران کردستان و انتخابات زودهنگام پارلمانی هستند، انتخاباتی که افق آن نامعلوم است و بنا بر نظرسنجی ها تیم رجب طیب اردوغان امیدی به احیای مجدد حاکمیت مطلق خود در این کشور ندارند.

از سوی دیگر دولت آمریکا نیز با بخشی از اهداف حمله روسیه بر ضد داعش در سوریه همراه شده و به نظر نمی‌رسد اعتراض جدی به ورود روسیه در جنگ سوریه داشته باشد. واشنگتن امیدوار است روسیه به این ترتیب بعد از جبهه اوکراین دچار فرسایش تازه شود.

اشتون کارتر وزیر جنگ آمریکا در این رابطه در رم گفت که آمریکا با مسکو در خصوص حملات هوایی همکاری نمی‌کند. وی افزود: من پیش از این گفتم که ما اعتقاد داریم روسیه استراتژی اشتباهی را در پیش گرفته است، آنها حمله به اهدافی را دنبال می‌کنند که وابسته به دولت اسلامی [داعش] نیست. ما این موضوع را اشتباهی اساسی می‌دانیم. وی ادامه داد: با وجود اظهارات روس‌ها تا زمانی که مسکو به این استراتژی اشتباه و حمله به این اهداف ادامه می‌دهند ، ما موافق همکاری با روسیه نیستیم.   

جف دیفیس سخن‌گوی وزارت دفاع آمریکا در این رابطه دیروز اعلام کرد که یک هواپیمای جنگی وابسته به ائتلاف ضد داعش دست کم یک بار در طول شش روز اخیر برای جلوگیری از نزدیک شدن به هواپیماهای روسی مجبور به تغییر مسیر خود شد.

یک مسئول روسی می‌گوید که احتمال اقدام گروه‌های منطقه‌ای حامی مخالفان سوریه به تجهیز گروه‌های مسلح با موشک‌های ضدهوایی وجود دارد و این موضوع می‌تواند تهدیداتی را ایجاد کند که سوریه را به افغانستان جدید تبدیل کند. سرویس‌های جاسوسی آمریکا در جنگ گذشته که عربستان سعودی و آمریکا و پاکستان تجهیز آن را بر عهده داشتند عمداً اقدام به تجهیز جهادگران افغان و عرب با موشک‌های ضدهوایی استینگر، بر ضد ارتش سرخ شوروی سابق می کردند. 

این مسئول روسی می‌افزاید که مسکو هر اقدام این چنینی را اعلام جنگ بر ضد روسیه در سوریه برمی‌شمارد و هر منطقه یا گروهی که مجهز به موشک‌های ضدهوایی شوند ، هدف عملیات روسیه قرار می‌گیرد ، عملیاتی که بعد از اعزام ناوگان گسترده روسیه به دریای مدیترانه حتی در سواحل دریای خزر نیز متوقف نخواهد شد.

ابراهیم الامین تحلیلگر مسائل راهبردی منطقه نیز در مقاله‌ای در روزنامه الاخبار لبنان می‌نویسد: یک هفته بعد از آغاز حملات هوایی روسیه در سوریه عملیات نظامی و زمینی گسترده تری در شمال این کشور آغاز شد. یگان‌های زیادی از ارتش سوریه مسئول ورود به درگیری‌ها در حومه حماه بوده و موفق شدند حدود 70 کیلومتر از این منطقه را به علاوه تعداد دیگری از شهرک‌های آن در دست بگیرند. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود این عملیات امروز کامل شده و در مرحله اول خود تسلط گسترده در مناطق حومه حماه و سهل الغاب ایجاد کند. علاوه بر اینکه تلاش‌های زیادی برای آماده سازی محورهای بیشتر عملیاتی در تمامی مناطق شمالی انجام می‌شود.

یک فرمانده نظامی مرتبط با این عملیات به روزنامه الاخبار گفت که مقامات روسیه و متحدان ایرانی و سوری خود اعلام کردند که به دنبال آغاز عملیاتی گسترده و فراگیر تحت عنوان "از دریا تا رودخانه " هستند. هدف از این عملیات، کمک کردن به دولت سوریه برای تسلط مجدد بر تمامی مناطق ساحل لاذقیه تا کرانه رود فرات در مرزهای عراق است. این فرمانده میدانی می‌گوید که استراتژی روسیه در این رابطه کاملاً واضح است و حتی دشمنان آن نیز این موضوع را درک کرده اند.

مسکو به صورت عملی و نه صوری به دنبال تسلط مجدد دولت سوریه در تمامی مناطق مرزی با ترکیه و عراق است. البته روند این جنگ پیچیده و گسترده است. این فرمانده نظامی گفت که نباید این درگیری‌ها را ساده گرفت، به همین علت هیچ سقف زمانی و جغرافیایی مشخصی برای این عملیات طرح نشده است.

بنابر اظهارات این فرمانده نظامی مسکو بر اساس این استراتژی سامانه نظامی ویژه‌ای در سوریه ایجاد کرده و پل هوایی به راه انداخته که بدون توقف از هفته‌ها پیش تاکنون مشغول فعالیت است. این مجموعه، تسلیحات و نیروهای روسیه در تخصص‌های مختلف را به سوریه منتقل کرده و تجهیزات گسترده‌ای از هواپیماهای جنگنده و بمب‌افکن گرفته تا یگان‌های زرهی و تانک‌های پیشرفته و سامانه‌های موشک‌های ره‌گیر از جمله موشک‌های دوربرد و بالگردهای نظامی و توپخانه‌های جدید به همراه کادر فنی آنها به این کشور اعزام کرده است تا بزرگ‌ترین عملیات رصد فنی و تکنولوژیک را دنبال کنند.

وی افزود که این یگان‌ها به همراه خود تمامی لوازم مورد نیاز از تجهیزات لجستیکی گرفته تا منابع انسانی را به سوریه آورده و بر اساس نقشه ویژه‌ای توزیع شدند. همچنین اقدامات ویژه‌ای برای حفاظت از آنها انجام گرفته و مقامات سوریه تمامی خدمات مورد نیاز آنها را تأمین می‌کند.

در سطح اطلاعاتی نیز یک فرمانده میدانی به روزنامه الاخبار گفت که اتاق هماهنگی‌های اطلاعاتی شامل افسران و سرویس‌های اطلاعات نظامی روسیه و ایران و سوریه و همچنین تیمی از سرویس اطلاعاتی وابسته به حزب‌الله لبنان است. همچنین بانک اهدافی شامل تمامی مناطق شمالی آماده شده و اقدامات برای به روزرسانی آن لحظه به لحظه دنبال می‌شود. وی توضیح داد که فرماندهی نظامی روسیه موجود در سوریه اهداف پیشنهادی از طرف سوریه را دریافت می‌کند و اقدام به سندسازی و دریافت اطلاعات و پیگیری آن اهداف ضمن هماهنگی با وزارت دفاع در مسکو می‌نماید و هنگامی که این اهداف به تصویب رسید، هدف موشک باران قرار می‌گیرد.

در حال حاضر تمرکز ویژه‌ای بر روی تمامی مراکز فرماندهی و مدیریت نیروهای مسلح قرار داده شده و پایگاه‌های آموزشی و بسیج نیروها و انبارهای تسلیحاتی آنها در انواع مختلف هدف قرار می‌گیرد. این منبع توضیح می‌دهد که تلفات بسیار گسترده ای در میان عناصر مسلح بوجود آمده که همین موضوع باعث شده دولت ترکیه بلافاصله برای کمک به تروریست‌ها وارد عمل شود.

این فرمانده میدانی می‌افزاید که تصمیم به آغاز عملیات زمینی بعد از انجام حملات اساسی صورت گرفته و طرف روسی ضمن هماهنگی‌های مستقیم یا در جریان پیام‌های خود به تمامی طرف‌های غربی و منطقه‌ای و به‌ویژه ترک‌ها اعلام کرده که طرح خود را بدون توقف ادامه خواهد داد و نیروی هوایی این کشور از هیچ طرفی برای انجام پروازهای ضروری دفاعی و هجومی اجازه نمی‌گیرد. این منبع در تشریح پیامدهای تصمیم مسکو برای انجام حملات با موشک‌های دوربرد می‌گوید: مسکو می خواهد جدیت مطلق خود را به متحدانش نشان دهد و به دیگران نیز ابلاغ کند که تا پایان کار پیش خواهد رفت. هدف از انجام این موشک باران ترسیم مساحتی برای کمک به دولت سوریه در تسلط مجدد در مناطق تحت حاکمیت خود است.

این فرمانده میدانی می‌افزاید که مقامات روسیه با استقرار گروهی از افسران روس برای بررسی میدانی موافقت کردند تا در کنار نیروهای سوریه وارد عمل شده و عملیات هماهنگی بین بخش‌های مختلف شرکت‌ کننده در جنگ را دنبال کنند. همچنین انتظار می‌رود که بالگردهای هجومی روسیه نیز طی ساعت‌های آینده وارد این درگیری‌ها شوند. از این بالگردها برای انجام حملاتی بر ضد تجمع‌های عناصر تروریستی یا جذب نیروهای آنها یا انتقال گروه‌های مسلح در مناطق درگیری استفاده می‌شود.

این منبع در مورد عملیات زمینی نیز تأکید کرد که بسیج تعداد زیادی از نظامیان سوری بر اساس تشکیلاتی مبتنی بر طرح‌های برنامه‌ریزی شده صورت گرفته است و ده‌ها نفر از افسران حزب‌الله لبنان و مبارزان آن در تخصص‌های مناسب با این درگیری‌ها وارد عمل شدند. این منبع صحبت در مورد نیروهای گسترده ایرانی حاضر در سوریه را مبالغه‌آمیز خوانده و تأکید کرد که عملیات بازبینی گسترده‌ای در جریان است و تمامی گروه‌های شرکت‌کننده موفق شدند با اوضاع متفاوت کنونی تعامل کنند. روحیه بالای ایجاد شده در نزد ارتش سوریه و متحدان آن در راستای تحقق دستاوردهای گسترده میدانی مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت.

در مقابل عناصر مسلح نیز تغییرات گسترده‌ای را در سطح تشکیلات فرماندهی‌ و اتاق عملیات و تاکتیک‌های خود انجام دادند. آنها با وجود تغییرات و اصلاحاتی که در نحوه توزیع و انتشار نیروهای خود انجام دادند، موجودیت خود را در مناطق متعددی حفظ کرده اند. همچنین مشاهده شده است که عناصر مسلح سلاح‌های پیشرفته را از انبارهای مدرن خود خارج کردند ، این روند نشان می‌دهد که پشتیبانی تسلیحاتی آمریکایی‌ها خیلی سریع به آنها رسیده است.در همین راستا  مواضع ترکیه نیز تغییرات قابل توجهی را شاهد بوده و این کشور با وجود سردرگمی و چالش گسترده‌ای که دارد اقدامات میدانی متفاوتی را آغاز کرده است.

این تنش‌ها عملاً به عقب‌نشینی اکثر مشاوران ترکیه از خطوط مقدم به سمت عمق نزدیک به مرزهای ترکیه منجر شده است، همچنین کانال‌هایی برای عملیات انتقال گسترده صدها تن از خانواده‌های عناصر مسلح برای ترک این مناطق ایجاد شده است، چرا که آن‌ها هشدارهای رسمی روسیه در مورد ضرورت تخلیه شهروندان از مناطق گسترده‌ای از ادلب و حومه آن بویژه در جسر الشغور و جبل الزاویه را دریافت کرده اند. این هشدار در مرزهای ترکیه نیز دریافت شده و در روحیه گروه‌های باقی مانده از ارتش آزاد و برخی جریان‌های ترکمن حاضر در جنگ سوریه تأثیر گذاشته است.

با این ‌وجود ترکیه بعد از اینکه روند انتقال عناصر مسلح خارجی به این منطقه را تشدید کرده بود ، طی 72 ساعت گذشته به حدود 700 مبارز از گروه‌های چچنی و قفقازی که در میان آنها افسران ارشد و مبارزان کهنه‌کار نیز وجود داشتند، اجازه انتقال داده است. آنها هم به این ترتیب در مناطق تماس که امکان حمله زمینی وجود دارد مستقر شده‌اند.

این عده در حالت آماده‌باش کامل قرار دارند و سلاح‌های پیشرفته ترکیه به ویژه سلاح‌های ضدتانک برای آنها ارسال شده است. آنها فرماندهی عملیات گسترده بسیج گروه‌های وابسته به القاعده تحت عنوان مبارزه با روس‌ها را دنبال می‌کنند. این تلاش‌ها برای مقابله با افت روحی بیشتر فرماندهان عناصر مسلح به علت حملات هوایی روسیه و رها شدن از سوی دولت‌های حامی در سرنوشت نامعلوم دنبال می‌شود. این مسائل را می‌توان از گفتگوهای انجام شده بین دو تن از فرماندهان ارشد عناصر مسلح مشاهده کرد.

همچنین ترکیه با درخواست‌های گروه‌های مسلح در انتقال تعداد قابل توجهی از انبارهای تسلیحات و برخی ابزارهای جنگی به مواضع جدید در نزدیکی مرزهای خود موافقت و بارها در این رابطه کمک می‌کند. آنکارا این‌گونه ارزیابی می‌کند که این کار باعث می‌شود جنگنده‌های روسی مناطق مرزی را هدف قرار ندهند. ترکیه البته سعی کرده تأکید رسمی روسیه در این رابطه را به دست آورد، اما تاکنون جوابی نگرفته است. ارزیابی ها نشان می‌دهد که ترکیه برای جمع‌آوری نیروها در تقابل با عملیات زمینی مبتنی بر بسیج 2500 نیروی وابسته به جبهه النصره و گروه‌های مرتبط با القاعده و احرار الشام تلاش کرده است، علاوه بر این که حدود 1000 فرد مسلح مأمور انجام مأموریت‌های لجستیک بودند.