گروه بین‌الملل مشرق - کارشناسان بر این باورند که اردن از جمله کشورهای منطقه است که از گسترش خشونت و اقدامات تروریستی و افزایش فعالیت گروه های تروریستی مانند «داعش» بهره برداری کرده و فعالیت این گروه و دیگر گروه های مشابه را به دستاوردهایی برای خود تبدیل کرده است.
در واقع یکی از رهاوردهای گسترش و افزایش فعالیت گروه های تروریستی مسلح در منطقه به ویژه در عراق و سوریه تلاش غرب و آمریکا برای تبدیل اردن به سد و مانعی مستحکم در برابر این گروه ها بود.
به همین منظور تقویت بنیه دفاعی و هجومی این کشور در اولویت غرب و آمریکا قرار گرفت تا در نتیجه آن سیل سلاح ها و تجهیزات نظامی غربی و آمریکایی راهی اردن شود و در اختیار ارتش این کشور قرار گیرد و این جدای از کمک های اقتصادی است که از سوی کشورهای منطقه مانند عربستان به این کشور اختصاص داده شد.
در سال 2003 میلادی که سال اشغال عراق توسط آمریکاست، واشنگتن به اردن 950 میلیون دلار به عنوان کمک های اقتصادی و 612 میلیون دلار به عنوان کمک های نظامی اختصاص داد.
با حلول سال 2011 میلادی میزان این کمک ها کاهش یافت و به ترتیب به 362 و 300 میلیون دلار کاهش یافت تا به تبع آن کمک های دیگر کشورهای هم پیمان آمریکا نیز به امان کاهش یابد.
به این ترتیب در حالی که کمک های اقتصادی و نظامی خارجی به اردن در سال 2003 میلادی 13 درصد از درآمدهای ملی این کشور را به خود اختصاص داد، طی سال های 2006 تا 2011 میلادی این رقم به 4 درصد کاهش یافت.
در پی کاهش کمک های اقتصادی و نظامی خارجی به اردن، درآمد سالیانه هر فرد از درآمد ملی از 9 درصد در سال 2003 میلادی به 1.3 درصد در سال 2010 میلادی کاهش یافت.
درپی رکود اقتصادی اردن شاهد رکود سیاسی گردید و اصلاحات ده گانه ای که ملک عبد الله، پادشاه اردن آنها را در سال 2007 میلادی ارائه داد، تنها جوهری روی ورق باقی ماند.
این درحالی است که طی سال 2004 و بار دیگر در سال 2008 میلادی نگرانی های بسیاری درباره ایجاد مشکل بر سر مذاکرات سازش ایجاد شد و این دغدغه در اردن شکل گرفت که مبادا به موجب مذاکرات اسرائیلی – فلسطینی کرانه باختری به اردن ملحق شود که چنین وضعیتی اصلا خوشایند اردن نبود، به این جهت که در صورت تحقق این طرح فلسطینیان اکثریت جمعیت را به خود اختصاص می دادند.
در چنین شرایطی بود که انقلاب های جهان عرب از اوایل سال 2011 میلادی آغاز شدند، انقلاب هایی که اردن از آنها جان سالم به در برد و موجب شد تا امان ادعا کند، عدم وقوع انقلاب در این کشور به ثبات و استقرار سیاسی حاکم بر این کشور باز می گردد.
پس از آن شاهد آغاز بحران سوریه و گسترش فعالیت داعش در دو کشور سوریه عراق بودیم که دارای مرزهای مشترک با اردن است. افزایش فعالیت های داعش تشکیل ائتلاف بین المللی مبارزه با داعش به رهبری آمریکا را درپی داشت که اردن به عنوان یکی از اعضای ائتلاف به آن ملحق شد، به ویژه آنکه از موقعیت جغرافیایی بسیار مهم و راهبردی و ارتش آموزش دیده ای بهره می برد.
هنگامی که کنگره آمریکا قانون تسریع فروش تسلیحات نظامی به امان در فوریه گذشته یا مدتی پس از انتشار فیلم آتش زدن خلبان اردنی به دست داعش را تصویب کرد، این قانون تحول بزرگی در وضعیت و جایگاه اردن ایجاد و آن را به هم پیمان مهم آمریکا در خاورمیانه تبدیل کرد.
براین اساس تصمیم گرفته شد، طی 3 سال 2014 تا 2016 میلادی کمک های آمریکا به اردن از 660 میلیون دلار به یک میلیارد دلار افزایش یابد. در این اواخر نیز واشنگتن با فروش 260 موشک ضد تانک از نوع هلفایر و 92 دستگاه زره پوش از نوع کوگار و 100 بمب لیزری از نوع Paveway و سیستم های موشکی هدف گیری ناوهای جنگی موافقت کرد.
به این ترتیب کشور اردن بخش اعظم بودجه 2.1 میلیارد دلاری کنگره برای مبارزه کاخ سفید با تروریسم در منطقه خاورمیانه را به خود اختصاص داد.
این کمک ها جدای از کمک های نظامی است که رژیم صهیونیستی به اردن ارائه می دهد، به گونه ای که در این اواخر تل آویو، ارتش اردن را به هواپیماهای بدون سرنشین شناسایی و بالگردهای جنگی کبرا مجهز کرده و اتاق عملیات اطلاعاتی و امنیتی مشترکی در خاک اردن برای تحت نظر قرار دادن داعش دایر کرده است.
گزارش های خبری مطبوعات اردن اعلام می کند که تسلیحات صهیونیستی توسط ارتش اردن برای ایجاد منطقه حائل در جنوب سوریه همانند آنچه ترکیه در تلاش برای ایجاد آن در شمال سوریه است، مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
در این راستا به نظر می رسد، اقتصاد اردن نیز درحال رشد و نمو مجدد است، چون کمک های مالی جدیدی که به اردن از سوی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و هم پیمانانش در منطقه ارائه شده موجب رشد تولید ناخالص داخلی این کشور و رسیدن آن به 3.5 درصد در سال 2013 میلادی با وجود توقف مبادلات تجاری و بازرگانی آن با سوریه و بحران پناه جویان سوری در مناطق مرزی این کشور شده است.
در این راستا بانک جهانی پول پیش بینی کرده است که در سال 2016 شاهد افزایش میانگین مصرف چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی و میزان ثابت سرمایه گذاری ها و صادرات و واردات کالا و خدمات باشد.
به موازات این تحولات، بانک جهانی پول همچنین پیش بینی کرده است که در سال آینده میلادی این بانک امکان پرداخت وامی به ارزش 1.5 میلیارد دلار به اردن را داشته باشد.
اما جایگاه اردن در معادلات مبارزه با داعش و موقعیت جغرافیایی این کشور در کنار کشورهایی همچون عراق و سوریه موجب شده تا نگاه بازیگران عرصه بین الملل نیز به این کشور جلب شود.
به عنوان مثال این کشور می‌تواند، عرصه و جولانگاه بزرگ مبارزه با داعش و دیگر گروه‌های تروریستی مسلح باشد و حملات متعدد و گسترده‌ای از این کشور به سمت داعش انجام شود، به گونه ای که پس از سوزانده شدن خلبان اردنی به دست داعش، ظرف تنها 3 روز 56 حمله هوایی از خاک اردن علیه داعش انجام شد.
همچنین ارتش اردن دارای بیش از صد هزار نیروی نظامی در حال خدمت و 750 دستگاه تانک و 250 فروند هواپیمای نظامی است که 38 فروند آنها از نوع جنگنده های اف 16 است.
این درحالی است که نیروی نظامی اردن دارای نیروی ویژه ای متشکل از 14 هزار نظامی آموزش دیده است و در نگاهی عمیق تر بازیگران عرصه بین الملل بر این باور هستند که اردن در آینده نقش بسیار مهم تری حتی از گذشته در قضیه فلسطینی و روند سازش بین اعراب – اسرائیل ایفا خواهد کرد.
در این بین اگر فلسطینی ها و رژیم صهیونیستی بر سر راه حل تشکیل دو دولت با یکدیگر به توافق برسند، موجودیت فلسطینی که شکل خواهد گرفت، تا حدود زیادی برای ادامه بقا در عرصه های اقتصادی و سیاسی بر اردن تکیه خواهد داشت.
این درحالی است که نباید فراموش کرد، حدود نیمی از جمعیت اردن را هم اکنون فلسطینی ها تشکیل می دهند که در بازار کار و عرصه اقتصاد اردن مشغول به فعالیت هستند و بالطبع تشکیل دولت فلسطینی در کنار اردن و اموالی که این فلسطینی ها به خانواده های خود در دولت تازه تشکیل فلسطینی حواله خواهند کرد، نقش بسیار مهم و حیاتی را در حمایت از اقتصاد این دولت – کشور ایفا خواهد کرد.
از سوی دیگر، فلسطینی های ساکن این کشور نیازمند شرکای تجاری و سرمایه گذارانی غیر از اسرائیل خواهند بود، حال در این میان اگر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را استثنا کنیم، ملاحظه خواهیم کرد که اردن با صنایع تکنولوژی در حال پیشرفتش که 15 درصد از اقتصاد اردن را تشکیل می دهد، یکی از مهمترین شرکای تجاری این کشور تازه تاسیس در جهان عرب خواهد بود.
در بُعد دیگر، توجه آمریکا به اردن و افزایش حمایت ها و کمک های واشنگتن به امان برای مقابله با گروه های تروریستی از جمله داعش می تواند، به تغییر برخی از شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر این کشور همراه باشد، به عنوان مثال شاهد افزایش آزادی بیان و آزادی های سیاسی و آزادی مطبوعات و رسانه ها و برخی اصلاحات سیاسی در این کشور باشیم، چون اردن از جمله کشورهایی است که با توجه به نظام پادشاهی حاکم بر آن، از سطح آزادی سیاسی بسیار پایینی براساس رتبه بندی موسسه بین المللی «فریدام هاوس» برخوردار است.
در واقع یکی از رهاوردهای گسترش و افزایش فعالیت گروه های تروریستی مسلح در منطقه به ویژه در عراق و سوریه تلاش غرب و آمریکا برای تبدیل اردن به سد و مانعی مستحکم در برابر این گروه ها بود.
به همین منظور تقویت بنیه دفاعی و هجومی این کشور در اولویت غرب و آمریکا قرار گرفت تا در نتیجه آن سیل سلاح ها و تجهیزات نظامی غربی و آمریکایی راهی اردن شود و در اختیار ارتش این کشور قرار گیرد و این جدای از کمک های اقتصادی است که از سوی کشورهای منطقه مانند عربستان به این کشور اختصاص داده شد.
در سال 2003 میلادی که سال اشغال عراق توسط آمریکاست، واشنگتن به اردن 950 میلیون دلار به عنوان کمک های اقتصادی و 612 میلیون دلار به عنوان کمک های نظامی اختصاص داد.
با حلول سال 2011 میلادی میزان این کمک ها کاهش یافت و به ترتیب به 362 و 300 میلیون دلار کاهش یافت تا به تبع آن کمک های دیگر کشورهای هم پیمان آمریکا نیز به امان کاهش یابد.
به این ترتیب در حالی که کمک های اقتصادی و نظامی خارجی به اردن در سال 2003 میلادی 13 درصد از درآمدهای ملی این کشور را به خود اختصاص داد، طی سال های 2006 تا 2011 میلادی این رقم به 4 درصد کاهش یافت.
درپی رکود اقتصادی اردن شاهد رکود سیاسی گردید و اصلاحات ده گانه ای که ملک عبد الله، پادشاه اردن آنها را در سال 2007 میلادی ارائه داد، تنها جوهری روی ورق باقی ماند.
این درحالی است که طی سال 2004 و بار دیگر در سال 2008 میلادی نگرانی های بسیاری درباره ایجاد مشکل بر سر مذاکرات سازش ایجاد شد و این دغدغه در اردن شکل گرفت که مبادا به موجب مذاکرات اسرائیلی – فلسطینی کرانه باختری به اردن ملحق شود که چنین وضعیتی اصلا خوشایند اردن نبود، به این جهت که در صورت تحقق این طرح فلسطینیان اکثریت جمعیت را به خود اختصاص می دادند.
در چنین شرایطی بود که انقلاب های جهان عرب از اوایل سال 2011 میلادی آغاز شدند، انقلاب هایی که اردن از آنها جان سالم به در برد و موجب شد تا امان ادعا کند، عدم وقوع انقلاب در این کشور به ثبات و استقرار سیاسی حاکم بر این کشور باز می گردد.
هنگامی که کنگره آمریکا قانون تسریع فروش تسلیحات نظامی به امان در فوریه گذشته یا مدتی پس از انتشار فیلم آتش زدن خلبان اردنی به دست داعش را تصویب کرد، این قانون تحول بزرگی در وضعیت و جایگاه اردن ایجاد و آن را به هم پیمان مهم آمریکا در خاورمیانه تبدیل کرد.
براین اساس تصمیم گرفته شد، طی 3 سال 2014 تا 2016 میلادی کمک های آمریکا به اردن از 660 میلیون دلار به یک میلیارد دلار افزایش یابد. در این اواخر نیز واشنگتن با فروش 260 موشک ضد تانک از نوع هلفایر و 92 دستگاه زره پوش از نوع کوگار و 100 بمب لیزری از نوع Paveway و سیستم های موشکی هدف گیری ناوهای جنگی موافقت کرد.
این کمک ها جدای از کمک های نظامی است که رژیم صهیونیستی به اردن ارائه می دهد، به گونه ای که در این اواخر تل آویو، ارتش اردن را به هواپیماهای بدون سرنشین شناسایی و بالگردهای جنگی کبرا مجهز کرده و اتاق عملیات اطلاعاتی و امنیتی مشترکی در خاک اردن برای تحت نظر قرار دادن داعش دایر کرده است.
گزارش های خبری مطبوعات اردن اعلام می کند که تسلیحات صهیونیستی توسط ارتش اردن برای ایجاد منطقه حائل در جنوب سوریه همانند آنچه ترکیه در تلاش برای ایجاد آن در شمال سوریه است، مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
در این راستا به نظر می رسد، اقتصاد اردن نیز درحال رشد و نمو مجدد است، چون کمک های مالی جدیدی که به اردن از سوی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و هم پیمانانش در منطقه ارائه شده موجب رشد تولید ناخالص داخلی این کشور و رسیدن آن به 3.5 درصد در سال 2013 میلادی با وجود توقف مبادلات تجاری و بازرگانی آن با سوریه و بحران پناه جویان سوری در مناطق مرزی این کشور شده است.
به موازات این تحولات، بانک جهانی پول همچنین پیش بینی کرده است که در سال آینده میلادی این بانک امکان پرداخت وامی به ارزش 1.5 میلیارد دلار به اردن را داشته باشد.
اما جایگاه اردن در معادلات مبارزه با داعش و موقعیت جغرافیایی این کشور در کنار کشورهایی همچون عراق و سوریه موجب شده تا نگاه بازیگران عرصه بین الملل نیز به این کشور جلب شود.
به عنوان مثال این کشور می‌تواند، عرصه و جولانگاه بزرگ مبارزه با داعش و دیگر گروه‌های تروریستی مسلح باشد و حملات متعدد و گسترده‌ای از این کشور به سمت داعش انجام شود، به گونه ای که پس از سوزانده شدن خلبان اردنی به دست داعش، ظرف تنها 3 روز 56 حمله هوایی از خاک اردن علیه داعش انجام شد.
همچنین ارتش اردن دارای بیش از صد هزار نیروی نظامی در حال خدمت و 750 دستگاه تانک و 250 فروند هواپیمای نظامی است که 38 فروند آنها از نوع جنگنده های اف 16 است.
این درحالی است که نیروی نظامی اردن دارای نیروی ویژه ای متشکل از 14 هزار نظامی آموزش دیده است و در نگاهی عمیق تر بازیگران عرصه بین الملل بر این باور هستند که اردن در آینده نقش بسیار مهم تری حتی از گذشته در قضیه فلسطینی و روند سازش بین اعراب – اسرائیل ایفا خواهد کرد.
در این بین اگر فلسطینی ها و رژیم صهیونیستی بر سر راه حل تشکیل دو دولت با یکدیگر به توافق برسند، موجودیت فلسطینی که شکل خواهد گرفت، تا حدود زیادی برای ادامه بقا در عرصه های اقتصادی و سیاسی بر اردن تکیه خواهد داشت.
از سوی دیگر، فلسطینی های ساکن این کشور نیازمند شرکای تجاری و سرمایه گذارانی غیر از اسرائیل خواهند بود، حال در این میان اگر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را استثنا کنیم، ملاحظه خواهیم کرد که اردن با صنایع تکنولوژی در حال پیشرفتش که 15 درصد از اقتصاد اردن را تشکیل می دهد، یکی از مهمترین شرکای تجاری این کشور تازه تاسیس در جهان عرب خواهد بود.
در بُعد دیگر، توجه آمریکا به اردن و افزایش حمایت ها و کمک های واشنگتن به امان برای مقابله با گروه های تروریستی از جمله داعش می تواند، به تغییر برخی از شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر این کشور همراه باشد، به عنوان مثال شاهد افزایش آزادی بیان و آزادی های سیاسی و آزادی مطبوعات و رسانه ها و برخی اصلاحات سیاسی در این کشور باشیم، چون اردن از جمله کشورهایی است که با توجه به نظام پادشاهی حاکم بر آن، از سطح آزادی سیاسی بسیار پایینی براساس رتبه بندی موسسه بین المللی «فریدام هاوس» برخوردار است.
