شبکه دو از سال 78 ویژه برنامه‌های مربوط به دفاع مقدس را آغاز کرد و از همان ابتدا این برنامه‌ها با عنوان کلی «ویژه‌های دفاع مقدس» البته هر قسمتش با اسمی مستقل پخش می‌شد. اولین برنامه‌های «راهیان نور» هم از همان سال 78 در شبکه دو کلید خورد. در برنامه‌های «ویژه‌های دفاع مقدس» درخصوص جانبازان، شهدا، خانواده‌های جانبازان و شهدا و... صحبت می‌شد که پخش آنها تا حدود 7 سال پیش ادامه داشت. بعد از آن برای این برنامه‌ها عنوان «از آسمان» انتخاب شد.
انتخاب عنوان «از آسمان» برای این برنامه بدین صورت بود که وقتی گروه برنامه‌ساز به منطقه میمک (منطقه عملیاتی در غرب کشور) رفته بودند و دوربین برنامه برای تفحص شهدا، تصاویر را ثبت می‌کرد، به شهید گمنامی برخوردند. این شهید را کنار آمبولانس می‌گذارند و مشغول بجای آوردن نماز ظهر می‌شوند. بعد از آن ماجرای شیرین، عنوان «از آسمان» برای برنامه انتخاب شد. همانطور که می‌دانید آسمان در ادبیات ملل نشانه خدا و خدایی‌شدن است و نام این برنامه به همین سبب و با تکیه بر همان اتفاق پیدا شدن شهید به عنوان «پیامی از سوی خدا و خدایی‌شده‌ها» انتخاب می‌شود.
این مستند تنها برنامه‌ای است که به طور تخصصی به موضوع دفاع مقدس می‌پردازد، حالا در شرایط کنونی که سالهای سال از آن دوران می‌گذرد چه ضرورتی برای ساخت این دست برنامه‌ها وجود دارد؟
جامعه اسلامی برای پیشرفت در مسیر رشد و کمال نیازمند الگو و راهنماست. ائمهٔ عزیز و گرانقدر علیهم السلام هر یک به گونه‌ای نقشهٔ حرکت این راه را ترسیم کرده‌اند که مفهوم «حماسه و ایثار» یکی از مهم‌ترین وجوه آن است.
حضرت امام خامنه‌ای این نیاز جامعه را اینگونه ترسیم می‌نمایند که اگر فرهنگ شهادت در جامعه‌ای جا بیفتد آن جامعه از فردگرایی غربی نجات پیدا می‌کند. ایشان در ادامه این مبحث با توجه به تقابل فرهنگ شهادت با این فرهنگ می‌فرمایند فرهنگ ایثار، فرهنگ گذشت، فرهنگ مایه‌گذاشتن از خود برای سرنوشت جامعه و مردم است؛ این فرهنگ اگر عمومی شد، این کشور و هر جامعه‌ای که این فرهنگ را داشته باشد، هرگز متوقّف نخواهد شد و به عقب برنخواهد گشت و پیش خواهد رفت.
همین فرمایش رهبر عزیز انقلاب برای اثبات لزوم پرداختن چندین گروه تخصصی در رسانه ملی به مقوله دفاع مقدس کافی است. معرفی الگوهایی مثل شهیدان بزرگوار ما «حسین خرازی»، «نورعلی شوشتری»، «احمد کاظمی» به نسل امروز موجب تربیت جوانانی مثل «مصطفی احمدی روشن» می‌شود که برای پیشرفت مملکتش کار و زندگی راحت در پایتخت را رها می‌کند. حاصل کار چنین جوانانی همین پیشرفت چشمگیر هسته‌ای است که امروز کشور ما به آن دست پیدا کرده است.
طرح این مسئله که مقوله شهید و شهادت برای نسل جدید مفهوم آشنایی نیست! پایهٔ علمی و آماری ندارد. حضور پرشور جوانان در اردوهای راهیان نور چه به عنوان زائر و چه به عنوان خادم، ارتباط عمیق و جالب جوانان دانشجو با شهدای گمنام مدفون در دانشگاه‌ها، برگزاری یادواره‌ها و چیزهایی نظیر این نشان می‌دهد که نسل جوان جامعه با مفهوم شهید و شهادت و حماسه غریبه نیست. ما در برنامه «از آسمان» بارها جلوه‌های ارتباط نسل جوان با فرهنگ شهادت را به تصویر کشیده‌ایم.
نکته بعدی اینکه اگر ضعفی هم در این حوزه وجود داشته باشد از کم‌کاری‌ها و سستی‌های ماست. ما اهالی رسانه باید بیش از این حرف‌ها به فرهنگ شهادت توجه کنیم. انتخاب یک قالب انحصاری برای تأثیرگذاری روی مخاطب، شدنی و معقول نیست. هر قالبی اثر خاص خودش را داشته و باید در این حوزه از تمام ظرفیت‌های هنر استفاده کرد. ما هم بنا بر علاقه و احساس نیاز جامعه، قالب مستند را برای انتقال محتوا به مخاطب انتخاب کرده‌ایم.
رسانه های برخی کشورها ژانرهای جدیدی را در ساخت مستند پیش گرفته‌اند ولی ما اکثراً ژانرهای مبتنی بر مصاحبه را پیش می‌بریم. مثلاً برخی مستندهای جدید مبتنی بر بازسازی رویدادهاست و همین عامل سبب جذب مخاطبان شده. تصور نمی‌کنید لازم است مستندسازان دفاع مقدس هم شیوه‌های جدید را هم آزمایش کنند؟
در محافل هنری و دانشگاهی از گونه‌های متعددی برای مستندسازی صحبت می‌شود ولی انتخاب بهترین شیوهٔ تولید به عوامل مختلفی بستگی دارد. نخستین عامل مهم در بحث تولید، نوع نگاه مدیران فرهنگی است که با تزریق بودجه مناسب دست تهیه‌کنندگان را برای تولید آثار فاخر و یا درجه یک باز بگذارد.
عامل دیگری که در تولید مهم و تعیین‌کننده به نظر می‌رسد هدف‌گذاری برنامه‌سازان است. بیرون کشیدن تاریخ شفاهی دفاع مقدس از سینهٔ بازماندگان آن دوران، یک اصل مهم و حیاتی است. در پاسخ به پرسش پیشین عرض شد که باید از تمام ظرفیت‌های هنری موجود استفاده کنیم، اما تولید اثر به شیوهٔ کلاسیک در تمام دنیا جایگاه و مخاطب خود را داشته و خواهد داشت. فراموش نکنیم که بیان موضوع از زبان جانباز یا آزاده و یا هر شخص دیگر مرتبط با بحث ما، اسناد تاریخی دفاع مقدس را شکل خواهند داد.
ما در برنامه «از آسمان» تا جایی که در توانمان باشد از بهترین عوامل و تجهیزات و شیوه‌های تولید استفاده می‌کنیم اما باید توجه داشت که اصل موضوع نباید تحت‌الشعاع ساختارسازی مدرن یا ساختارشکنی‌های جسورانه قرار بگیرد.
درباره پرداختن به ایده‌ها و انتخاب سوژه‌های برنامه «از آسمان» توضیح دهید که آنها چطور انتخاب می‌شوند؟ میزان و روند تحقیقات میدانی و مطالعاتی درباره این سوژه‌ها چگونه است؟
انتخاب سوژه از راه‌های مختلف مانند شناخت شخصی، معرفی مردمی، آشنایی در محافل مختلف و مواردی نظیر اینها صورت می‌گیرد. نکته قابل توجه در انتخاب سوژه این است که موضوعات کاری ما مشخص و معلوم هستند. به این معنا که ما تمام متعلقات فرهنگ شهادت را در این برنامه پوشش می‌دهیم. آزاده‌های عزیز، جانبازان گرامی، پدران و مادران شهدا، خانواده‌ها، عملیات‌ها، راهیان نور، تشییع شهدا و هر چیز دیگر مرتبط با این حوزه.
به لطف خدا میزان آگاهی عوامل برنامه با موضوع به حدی است که نیاز به تحقیقات میدانی و پیش‌تولید پیچیده نیست. به عنوان مثال ما وقتی به سراغ یک آزاده می‌رویم تا حدود زیادی با آنچه باید از او پرسیده شود و یا چیزهایی که باید به تصویر کشیده شود آشنا هستیم.
شخصیت‌های برنامه مستند شما تا چه حد باورپذیر هستند؟
در این زمینه باید بگویم که همه شخصیت‌هایی که ما به سراغشان رفته‌ایم چون از جنس خود مردم هستند و در میان مردم نفس می‌کشند به همین علت مخاطبان برنامه با آنها به سادگی ارتباط برقرار می‌کنند.
