گروه فرهنگی مشرق - مقام معظم رهبری در فرازی جالب و تاثیرگذار درباره حرم مطهر شاه عبدالعظیم حسنی در شهرری بیاناتی فرمودند که باز هم توجه به مقام این مقبره مطهر را بیش از بیش یادآور می‌کند. در فرازی از این بیانات که اخیرا در پایگاه اطلاع‌رسانی ایشان منتشر شده است، شاه‌عبدالعظیم را آبروی ری دانسته‌اند.

ایشان فرموده اند: ری مرکز بسیار مهمّی از لحاظ علمی و فرهنگی در تاریخ ماست و سرسلسله ی بزرگان هم - جناب عبدالعظیم - با این که اهل ری نیست، اما حقّاً و انصافاً به ری و تاریخ ری آبرو داد و حقّ عظیمی به گردن همه ی تهرانیها و اهل ری دارد. جناب عبدالعظیم مرد بسیار بزرگی است. مردم مقامات علمی این بزرگوار را نمیدانند. به نظرم میآید یک وقت جناب آقای «ری‌شهری» احادیث این بزرگوار را استخراج کرده بودند و شما مثل این که روی آن دیوار همه اش را نوشتید. این خیلی کمک میکند به این که مردم از مقام محدّثیِ ایشان آگاه باشند. تجلیل از جناب عبدالعظیم، تجلیل از علم و جهاد و زهد و تقواست. ایشان صائم النّهار و قائم الّلیل بوده است. در حالات ایشان نوشته‌اند: در مدتی که ایشان در ری زندگی میکرد، همه‌ی روزها را روزه میگرفت و همه ی شبها را مشغول عبادت بود. اینها حقّاً و انصافاً چیزهای خیلی مهمّی است. در فضیلت ایشان روایات معروفی وارد شده است. حضرت هادی علیه السّلام به یکی از اهالی ری که از زیارت امام حسین علیه الصّلاةوالسّلام میآمد، فرمود: «اگر میرفتی عبدالعظیم را زیارت میکردی، ثوابی را که از زیارت امام حسین نصیبت شده است به تو میدادند.» ما در جوار جناب عبدالعظیم زندگی میکنیم، شوق کربلا هم داریم؛ امّا کمتر توفیق پیدا میکنیم به زیارت این بزرگوار برویم.



ایشان همچنان فرموده‌اند: شخصیّت جناب عبدالعظیم هم شخصیت علمی بوده، هم شخصیت جهادی بوده و هم ابتکاراتی داشته است. مرحوم «شیخ نجاشی» میگوید: «ایشان خطب امیرالمؤمنین را جمع آوری کرد.» با این حساب، ایشان در حدود صد و هفتاد سال قبل از تألیف نهج البلاغه، خطب امیرالمؤمنین را جمع آوری کرده است؛ این کارِ خیلی مهمّی است. هیچ بعید نیست که سیّدرضی رضوان اللَّه علیه از نوشته ی ایشان استفاده کرده باشد.

به بهانه انتشار این بیانات نگاهی دوباره به تنها سریالی که درباره حضرت عبدالعظیم حسنی ساخته شده است، انداخته ایم تا این مجموعه که در زمان پخش خود با استقبال زیادی هم روبرو شد را مجددا بررسی کنیم.

مسافر ری، مردی برای نگهبانی از دین اسلام

مسافر ری فیلمی به کارگردانی و نویسندگی داوود میرباقری ساخته سال ۱۳۷۹ است. داستان این مجموعه به قرن سوم هجري که مقارن با خلافت عباسي (دهمين خليفه) و امامت دهمين پيشواي شيعه امام هادي (ع) است، باز می‌گردد. عبدالعظيم حسني يكي از شاگردانشان و مريدان امام هادي (ع) مغضوب دستگاه خليفه است. پس از تخريب بارگاه امام حسين (ع) در كربلا به دستور عمال خليفه، عبدالعظيم به توصيه امام هادي (ع)، به مهاجرتي طولاني به سمت ايران و شهرري مي زند. اين هجرت از نظر سياسي بسيار پر اهميت است و عبدالعظيم طي اين مسافرت حامل پيام امام هادي (ع) به علويان ايراني است. او در اين مسافرت طولاني با خطرات و حوادث گوناگوني روبرو مي شود و در مواجه با نژادها و اقوام مختلف ساكن ايران، جلوه هايي از فرهنگ شيعه اصيل را آشكار مي سازد. سرانجام پس از مسافرتي خطير و انباشته از حوادث تلخ و شيرين به مقصد مي رسد.



 داريوش ارجمند (عبدالعظيم) جمشيد هاشم پور (ابوعون)،  محمد‌رضا شريفي‌‎نيا (متوكل)، ويشكا آسايش (روشنك)، رضا ژيان (ايتاخ)، عنايت‌اله شفيعي(سليمان طبري) سعيد نيك‌پور(حسن ابن زيد)،  سياوش طهمورث(شيرخان)،  رضا رويگري(باد پا) و ... از جمله بازیگران اصلی این مجموعه بودند.

داوود میر باقری پس از ساخت سریال موفق امام علی (ع)، با «مسافر ری» سعی كرد به كوشش خود مبنی بر ساخت آثار جذاب مبتنی بر داستان‌های مذهبی ادامه دهد. او در این فیلم ـ سریال، داستانی قدیمی را كه در هاله‌ای از رمز و ابهامات تاریخی قرار داشت، انتخاب كرد و برای جذاب تعریف كردن آن و تحمیل الزامات دراماتیك این وقایع، تلاش بسیاری به خرج داد. حضور بازیگرانی كه در سریال امام علی (ع) موفق جلوه كرده بودند، تمهید دیگر داوود میرباقری برای موفقیت «مسافر ری» بود.

«مسافر ری»، پس از فیلم‌های «آدم برفی» و «ساحره» كه به ترتیب طی سال‌های 1373 و 1376 ساخته شدند، سومین فیلم بلند داود میرباقری بود که از حال هوایی كاملا متفاوت نسبت به دو فیلم اول این كارگردان برخوردار بود. فیلمبرداری سینمایی «مسافر ری» در سال 1379 انجام شد و فیلم در همان سال و در مدت زمان نسبتا طولانی دو ساعت كه ویژگی اغلب فیلم‌های تاریخی است، آماده نمایش شد.



فیلمنامه «مسافر ری» را خود میرباقری در ژانر تاریخی و مذهبی به نگارش درآورده است؛ داستان فیلم قرن سوم هجری را به تصویر می‌كشد. مقارن با خلافت عباسی و امامت دهمین پیشوای شیعه امام هادی (ع)، عبدالعظیم حسنی یكی از شاگردان و مریدان امام هادی (ع) مغضوب دستگاه خلیفه است. پس از تخریب بارگاه امام حسین (ع) در كربلا به دستور عمال خلیفه، عبدالعظیم به توصیه امام هادی (ع)، به مهاجرتی طولانی به سمت ایران و شهرری می‌زند. این هجرت از نظر سیاسی بسیار پر اهمیت است و عبدالعظیم طی این مسافرت حامل پیام امام هادی (ع) به علویان ایرانی است. او در این مسافرت طولانی با خطرات و حوادث گوناگونی روبرو می‌شود.

در فیلم - سریال «مسافر ری» كه پس از اكران در سینماها نسخه سریال آن از تلویزیون پخش شد، داریوش ارجمند به ایفای نقش پرداخته است؛ بازیگری كه 9 سال قبل از این كار با ایفای نقش در سریال «امام علی (ع)» به كارگردانی میرباقری و ایفای نقش مالك اشتر محبوبیت بسیاری را در میان مردم به دست آورده بود. ارجمند پیش از ایفای نقش در «مسافر ری» در سینمایی «اعتراض» به كارگردانی مسعود كیمیایی بازی كرده بود و بلافاصله پس از بازی در فیلم میرباقری و درست در همان سال مقابل دوربین سینمایی «سگ كشی» به كارگردانی بهرام بیضایی رفت و نقشی كاملا متفاوت را بازی كرد.


حضرت عبدالعظیم(ع) كه نسبش به امام حسن(ع) می رسد، شخصیت مهمی در تاریخ تشیع است كه در دوران اختناق خلفای عباسی كه هرگونه حركت اعتراضی شیعیان را به شدت سركوب می كردند، علیه آنها به پا خواست. میرباقری كه در زمینه ساخت آثار دینی مهارت خاصی داشته و بر این حوزه اشراف دارد، قصه پرفراز و نشیبی را به بهترین شكل آغاز كرده و مخاطبان را با خود همراه و همدل می سازد.

جمعی از مامورین حكومت عباسی به كربلا آمده و قصد تخریب مقبره امام حسین(ع) را دارند كه با مقاومت زائرین مواجه شده و درگیری میان آنها رخ می دهد. حضور حضرت عبدالعظیم(ع) در آنجا و سخنرانی پرشور و حال او كه در نهایت به درگیری خونینی ختم می شود، آشنایی مناسبی با او را برای تماشاگران فراهم كرده و اطلاعات نسبتا جامعی را در این رابطه به آنان می دهد.


تخریب مقبره و متعاقب آن سربرآوردن عبدالعظیم(ع) از لابلای گل و خاك ناشی از آن، علاوه بر زیبایی های بصری، مظلومیت شیعیان در آن سال ها را فریاد زده و اشك بر چشمان آنان می آورد. سفر طولانی ایشان از عراق به سمت ایران برای رهایی از دست ماموران متوكل عباسی، مصالح مناسبی را برای خلق فیلمی خوش ریتم و جذاب در اختیار میرباقری قرار داده كه متاسفانه برخی ماجراهای فرعی، آن را از نفس انداخته و طولانی جلوه داده است. با این حال برخی از این داستانك ها فوق العاده جذاب بوده و گوشه هایی از شخصیت حضرت را به تصویر كشیده است.

« مسافر ری» در پنجمین جشن خانه سینما شركت داشت و در هفت بخش مختلف نامزد دریافت جایزه شد؛ این فیلم در نهایت توانست در سال 1380 تندیس بهترین طراحی لباس این رویداد هنری را به خود اختصاص دهد.

دیگر حضور این فیلم در جشنواره‌های هنری به سال 1379 بازمی گردد كه در نوزدهمین جشنواره فیلم فجر شركت كرد و عبدالله اسکندری توانست جایزه بهترین چهره پردازی را از آن خود کند.


گذشتن از آتش آسایش

ویشکا آسایش که در آن دوران با سریال امام علی (ع) و بازی در فیلم‌ ساحره به یک چهره محبوب تبدیل شده بود در دومین کار بلند سینمایی خود با میرباقری همراه شد و نقش روشنک را در مسافر ری بازی کرد. روشنک، دختری زرتشتی است که به عنوان جزیه برای درباز خلیفه ستمگر عباسی برده می‌شود ولی با دلبستگی‌ای که ابوعون (با بازی به یاد ماندنی جمشید هاشم‌پور)، مامور جمع‌آوری مالیات به او دارد از بند می‌رهد و بعد از گذراندن ماجراهایی می‌تواند به سرخ‌جامگان بپیوندد.


آسایش که بار اول نیز بازی در سریال امام علی (ع) را با میرباقری تجربه کرده بود، به خبرنگار مشرق گقت: کار کردن با میرباقری هم سخت است و هم آسان. سخت به این خاطر که به راحتی از کنار هر پلانی نمی‌گذرد و تا آنچه که دلش بخواد در نیاد دست از فیلمبرداری نمی‌کشد که این باعث می‌شود بسیار نکته‌سنج و دقیق باشد و آسان به این خاطر که کار کردن با کسی که کارش را بلد است راحت است.

وی افزود: من سختی کار با او را دوست دارم زیرا هم در سریال امام علی (ع) و هم در فیلم ساحره که اولین تجریه‌های بازیگری من محسوب می‌شدند با میرباقری کار کرده و به روش کار او عادت کرده بودم ولی در کل مسافر ری نیز تجربه بسیار مطلوبی بود.

بازیگر نقش قطام در سریال امام علی (ع) بیان کرد: خاطره‌ای که از سریال مسافر ری در خاطرم مانده مربوط به روز اولی است که برای عقد قرارداد رفته بودم. ان روز آقای میرباقری به من گفت خانم آسایش باید اول اسب‌سواری، دوم تاختن با اسب و سوم پریدن از میان اتش با اسب را فرا بگیری. خاطرم هست تا این را گفت بلند خندیدم و فکر کردم شوخی می‌کند ولی در لحظه فیلمبرداری از آن صحنه نه تنها فهمیدم میرباقری شوخی نکرده بلکه در کنار این سوم مورد باید دویدن و پریدن روی اسب را هم فرا بگیرم. تا چند روز مرتب کار من این بود که با یک اسب کلنجار بروم تا همه موارد را یاد گرفتم. در بخشی که در کاروانسرا شورشی برپا کرده‌ام دویدم، روی اسب پریدم، مانند یک سوارکار حرفه‌ای تاختم و از میان تلی از آتش رد شدم ولی متاسفانه این سکانس از فیلم بیرون کشیده شد و من بابت ان بسیار ناراحتم.



وی ادامه داد: باور کنید اگر کسی به من بگوید الان برو و سوارکنی کن محال است قبول کنم ولی به کمک خدا در مجموعه مسافر ری این کار را انجام دادم.

آسایش درباره اینکه چرا مسافر ری مانند امام علی (ع) دیده نشد و مورد استقبال قرار نگرفت، توضیح داد: من فکر می‌کنم هر چیزی و هر کاری ریتم مختص به خود را می‌خواهد در صورتی که مسافر ری دقیقا با ریتم سریال امام علی (ع) ساخته شد. سریال امام علی (ع) با آن ریتم خاص خود در زمان خود محبوب بود ولی آن ریتم در زمان پخش مجموعه مسافر ری پاسخگوی نیاز مخاطبان نبود.

وی بیان کرد: به عقیده من مسافر ری نیازمند ریتمی تندتر و هیجانی‌تر بود، هرچند علی رغم این بحث مسافر ری سریال بسیار خوبی بود. من به شخصه وقتی یک اثر از یک کارگردان را می‌بینم انتظار دارم که اثر بعدی وی حداقل سه چهار قدم جلوتر وی جلوتر باشد در صورتی که این مورد به خاطر تشابه ریتمیک و داستانی دو سریال امام علی (ع) و مسافر ری دیده نشد.