به گزارش مشرق، گروه
گزارشهای مستند خبرگزاری صداوسیما در این مستند با بهره گرفتن از خاطرات
منتشر شده مسئولان و فعالان سیاسی و فرهنگی دوران حیات شهید بهشتی و
همچنین آرشیو تصویری موجود در رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی به بررسی
زوایای اندیشه و گفتمان شهید بهشتی قبل و بعد از انقلاب اسلامی ، مواجهه
دکتر بهشتی با رژیم پهلوی و همچنین فعالیت های ایشان از مقطع پیروزی انقلاب
تا هفتم تیر سال 1360 پرداخته است .
راز یک کینه در دو قسمت و به
مدت زمان پنجاه و نه دقیقه تهیه شده است که قسمت اول آن دیشب از شبکه های 3
، 5 سیما وشبکه خبرپخش شد و قرار است قسمت دوم امشب ساعت 21 از شبکه 5،
ساعت 21/30 شبکه خبر و ساعت 23/35 از شبکه 3 پخش شود.
بازخوانی قسمت اول مستند "راز یک کینه"
روزهای سرد دهکده نوفل لوشاتو در حومه پاریس و جنب و جوش یاران مردی که
این روزها به تیتر یک خبر رسانه های دنیا تبدیل شده ، فضای اردوگاه انقلاب
را گرم کرده است. اما در میان اصحاب ، توجه مقامات فرانسوی به یک روحانی
50 ساله جلب شده است."سیدمحمد بهشتی".
بهشتی همان مردی است که 16
آبان 57 در نامه ای به والری ژیسکاردستن رئیس جمهور فرانسه از وی می خواهد
تا در مدت اقامت امام در آن کشور حرمت مرجع عالیقدر تشیع و رهبر نهضت مردم
ایران دستخوش بازی های سیاسی و برخی نامهربانی ها نشود.
ساواک نیز
که با شنود مکالمات بهشتی در صبح روز 14 مهر 57 از جزئیات سفر امام به
فرانسه آگاه شده است، با حساسیت بیشتری مسائل را زیر نظر دارد. در این
اوضاع و احوال، هسته مرکزی شورای انقلاب با پیشنهاد شهید مطهری و موافقت
امام تشکیل می شود اما امام از سرعت فعالیت های شورای انقلاب راضی نیست.
آبان 57 به نیمه رسیده است که امام خمینی در نامه ای به آیت الله بهشتی از
وی می خواهد در معرفی اعضای جدید شورای انقلاب شتاب بیشتری کند ، محرم 57
شور حسینی مردم ایران رنگ و بوی قیام به خود گرفته است تا جاییکه در تهران
راهپیمایی روز عاشورا تا میدان آزادی ادامه می یابد. در این بین قرائت
قطعنامه پایانی عاشورای امسال آن هم از سوی آیت الله بهشتی نشان می دهد این
روحانی میانسال در خط مقدم جبهه مبارزه قرار دارد.
حالا دیگر
امرای ارتش هم می خواهند با اعضای شورای انقلاب ملاقات کنند. به نظر می رسد
تظاهرات این روزهای مردم در خیابان ها پیوند ارتش با مردم را بیشتر کرده
است.
دکتر بهشتی در باره این درخواست میگوید:
"شورای انقلاب تشکیل شده بود ما مسئولیت های سنگین در رابطه با انقلاب بر عهده داشتیم، اطلاع دادند ، عده ای از امرای ارتش می خواهند با یکی دو نفر از اعضای شورای انقلاب ملاقات داشته باشند،ما هم خدمت امام (ره) پیغام فرستادیم که یک چنین درخواستی هست تکلیف چیست ؟ تایید شد که ما ملاقات بکنیم، ببینیم چی می خواهند بگویند ، به خاطر اینکه قدرت نفس و اعتماد به نفس انقلابی را نشان داده باشیم ، من تاکید کردم که این دیدار در خانه یکی از اعضا شورا می تواند انجام بگیرد که ما هنوز دفتری نداشتیم جلساتمان در خانه هایمان تشکیل می شد آنها اصرار داشتند که این دیدار باید در یکی از واحدهای ارتش یا اداری دولت وقت انجام بگیرد و ما هم تاکید داشتیم که نمی شود، سرانجام آنها تسلیم شدند و یک نفر را به نمایندگی از خودشان فرستادند در این دیدار رویا روی و در این گفتگو رویا روی، کاملاً توانستیم حس کنیم که سران ارتش جا خوردن".
با اوج گیری نهضت مردم ایران و فرار شاه رهبر انقلاب از تبعیدگاه خود اعلام می کنند به زودی به مردم می پیوندند. بختیار سراسیمه در چهارم بهمن 57 تمام فرودگاه های کشور را بر روی پروازهای خارجی می بندد. به این ترتیب خشم مردم ایران شعله ورتر می شود.
چهار روز بعد جمعی از روحانیون که از اقدام بختیار در بستن فرودگاهها به شدت براشفته اند ، در مسجد دانشگاه تهران متحصن می شوند. در میان روحانیون متحصن آقایان مطهری ،بهشتی ،خامنه ای ، مفتح و هاشمی رفسنجانی دیده می شوند.
آیت الله بهشتی از آن روزها میگوید:
"پس از آنکه بختیار سر کار آمده بود اصراری داشتند که آمدن امام (ره) به ایران به تاخیر بیفتد، البته ما به وسیله مسافرین و گاهی هم به وسیله تلفن با یک نوع تعبیرات رمزی مسائل را حتی الامکان روز به روز به پاریس اطلاع می دادیم و اطلاعات لازم را در اختیار رهبر عالی قدر می گذاشتیم، از جمله به ایشان اطلاع دادیم که اینجا یک نوع اصراری است که آمدن جنابعالی به تاخیر بیفتد، امام (ره) پیغام دادن که خود این اصرار دلیل بر این است که دشمنان از ورود من به ایران می ترسند بنابراین من در اولین فرصت حرکت می کنم به سوی ایران."
با آمدن امام شمارش معکوس برای سقوط رژیم پهلوی آغاز شده است. امروز شنبه 21 بهمن ، درگیری از خیابان های اطراف مرکز آموزش هوایی به تمام پایتخت سرایت می کند.
دکتر بهشتی حوادث آن روز را اینگونه تعریف میکند:
"در روز 21بهمن آن موقع که دشمن آخرین حربه خودش را به کار برد و از عصر اعلام حکومت نظامی کرد و می خواست با یک اعلام حکومت نظامی 72 ساعته حمله کنند و همه عناصر انقلابی رو دستگیر و نابود کنند ، خوب یادم می آید که تیراندازی هایی انها به ساختمان مدرسه رفاه که مرکز تجمع نیروهای انقلابی و نزدیک مقر اما (ره) در دبیرستان علوی بود نزدیک شده بود ،در همان روزها بود که باز فرمان قاطع امام (ره)مبنی بر اینکه، ملت حکومت نظامی را در هم بشکنند ، اثرخودش را کرد و ضعف پشتوانه های کاذبی را که امپریالیسم جهانی به خصوص آمریکا و رژیم برای خودشان تلقی می کردند و می پنداشتند نشان داد."
در هفته های اول پس از پیروزی انقلاب از کردستان خبرهای آشوب به گوش می رسد. حزب دموکرات کردستان و کومله با همکاری چریک های فدایی خلق و سازمان پیکار، کردستان را به یکی از پایگاه های فعالیت بر ضد نظام نوپای جمهوری اسلامی تبدیل کرده اند.محاصره و تصرف برخی پادگان ها و به دنبال آن ایجاد بحران در این منطقه مهمترین اهداف ضد انقلاب شمرده می شود.
نوروز سال 58 از راه رسیده است که هیئتی از جانب رهبر انقلاب برای مذاکره با شورشیان کرد وارد کردستان می شوند . گروه های مردمی ، از نمایندگان امام استقبال می کنند. به نظر میرسد بحران کردستان با مذاکرات صورت گرفته فروکش کرده است.
دکتربهشتی خطاب به مردم این خطه میگوید:
"شما در قیام و انقلاب اسلامی عموم ملت ایران سهمی پر ارزش و موثر داشتید فداکاری ها کردید، خون ها دادید، رنج ها کشیدید، مگر به دنبال پیروزی آن انقلاب که انقلاب خود شما بود، باز هم انقلاب و قیام دیگری لازم بود تا شما به حقوق خودتان برسید انقلاب اسلامی ایران در راه این هدف قرار داشته و خواهد داشت که همه مردم ایران بتوانند در اداره کامل روستا، بخش،شهرستان واستان خودشان نقش قاطع و موثر داشته باشند مگر این مطلب تازه ای بود که احتیاج به قیام و انقلاب تازه داشته باشد."
فروردین 58، به عید جمهوریت و اسلامیت نظام نوپای جمهوری اسلامی تبدیل می شود. رفراندوم تعیین نوع حکومت یکی از آرزوهای امام معتقد به آراء مردم است.
آیت الله بهشتی که به تازگی از سنندج بازگشته است امشب و در آستانه برگزاری رفراندوم در برنامه ای که از تلویزیون پخش می شود به برخی شبهات و سوالات مخالفین رفراندوم جمهوری اسلامی پاسخ می دهد و در جواب خبرنگاری که از او میپرسد به نظر شما موازین دموکراسی در رفراندوم روز10 فروردین در نظر گرفته شده ؟میگوید:
"کامل، به این معنا که هر کسی دربرابر این سوال ساده فشرده یک از دو موضع را داره یا بله یا نه، ملاحظه می کنید ما به مردم می گوییم به نظر ما این طور می آید که اکثریت یا عده ای زیادی از ملت ها خواستار حکومتی است که سلطنت و سلطان در آن نباشد به نظر این طور می آید ولی ما می خواهیم این چیزی را که به نظر ما می آید به رای بگذاریم و با آمار و ارقام مشخص کنیم که چند نفر در این مملکت به راستی خواستار چنین چیزی هستند. این را با یک رای گذاری عمومی مشخص کنیم هر کسی آزادانه می تواند بگوید من این چیزی را که به نظر آمده اکثریت ملت خواستارش هستند، خواستارش هستم یا نیستم، پس آزادانه رای می دهد آری یا نه."
چندی بعد ،حسن نزیه مدیر عامل شرکت نفت و رئیس کانون وکلای داگستری پنجم خرداد 58 در سمینار وکلای دادگستری با صراحت اعلام می کند:
"نباید برای همه سیاستها و قوانین و برنامه های سیاسی اقتصادی و قضایی و فرهنگی به یک چارچوب اقتصادی اسلامی مراجعه کرد. اسلام 1400 سال پیش آیینی در عربستان بود و امروز فقط کارکردهای خاصی می تواند داشته باشد."
هجمه لیبرالها به اسلام بی پاسخ نمی ماند . آیت الله بهشتی دو روز بعد در کانون توحید نزیه را به باد انتقاد می گیرد.
" شما خیال می کردید با یک کنگره چند صد نفره با نام دهان پر کن حقوقدانها و وکلای دادگستری می توانید جامعه انقلابی را مرعوب کنید مبادا کنگره های شما نسخه دوم اندیشمندان شاهنشاهی باشد."
دولت موقت سرگرم تدارک زمینه های نگارش قانون اساسی است . امام خمینی در 18 دی 57 در مصاحبه با روزنامه فاینشنال تایمز از در دست تهیه بودن قانون اساسی جدید سخن گفته بود.شورای انقلاب لایحه قانونی انتخابات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی را تصویب می کند و سرانجام با انتخاب نمایندگان مجلس خبرگان قانون اساسی این مجلس 28 مرداد 58 آغاز بکار می کند. نخست وزیر بازرگان امروز در مراسم بزرگداشت آیت الله طالقانی در دانشگاه تهران که مستقیماً از رادیو پخش می شود مدعی شد ؛ مجلس بررسی قانون اساسی راه انحرافی را پیش گرفته، آیت الله بهشتی یک روز بعد در جلسه مجلس خبرگان قانون اساسی به این شبهه ها پاسخ می دهد:
"اظهار نگرانی آقای مهندس بازرگان نخست وزیر محترم مورد علاقه مان در سخنرانی دیروزشان بوده که ایشان هم از سخنانشان نگرانی هایی درباره کار مجلس خبرگان استشمام می شد از چه نگرانند ایشان؟ از اینکه نمایندگان به راستی منتخب میلیون ها مسلمان انقلابی این جا گرد هم آمده اند تا قانون اساسی را بر پایه اصالتهای اسلام بررسی کنند و تصویب کنند ، نگرانند ما در عالم هم رزمی با یارانمان از این حساب ها نداشتیم ،کی عرضه کردن و طرح کردن این مسائل در جامعه ملتهب ما من بر حسب وظیفه ای که دارم چه در شورای انقلاب و چه در این مجلس عزیز محترم و با تاییدی که از دوستانم در هر دو جا دارم با صراحت به ملت مان و تحصیلکرده های عزیز ملتمان و به دانشگاهیان پر ارج جامعه مان اعلام قاطع می کنم هیچ نگرانی وجود ندارد."
چهارو نیم ماه مباحث مجلس خبرگان قانون اساسی و بحث های گرایش اکثریت که روحانیون و انقلابیون وفادار به امام و گرایش اقلیت، که نیروها و هواداران نهضت آزادی و برخی هواداران ناسیونل لیبرال مذهبی را در بر می گیرد، درحقیقت رویارویی اسلام عقلایی با لیبرالی شمرده میشود. برخی تحلیلگران معتقدند دفاع برهانی آیت الله بهشتی از هندسه معرفتی اسلام عقلایی در بررسی مباحث اصول قانون اساسی آغازی است برای بسیاری از حسادت ها و کینه ها.
" آن چیزی که پیشنهاد کردیم اینکه،در زمان غیبت حضرت ولی عصر(عج) در جمهوری اسلامی ایران ولایت امر و امامت امت یعنی مرکز ثقل حکومت و رهبری بر عهده فقیه است،فقیه یعنی چه؟ یعنی اسلام شناس مطلع، ورزیده، متخصص ،ما گفتیم مرکز ثقل حکومت جامعه و رهبری جامعه یک چنین فردی است، گفتیم این فرد چگونه این مرکز ثقل بودن را بدست می آورد ،اینکه اکثریت مردم او را به رهبری شناخته و پذیرفته باشند "
مسئول میز ایران وزارت خارجه آمریکا به تهران آمده است او با هماهنگی ابراهیم یزدی وزیر خارجه دولت موقت 5 آبان 58 به دیدار دکتر بهشتی می رود. کاردار سفارت آمریکا در تهران نیز که در این دیدارحضور دارد بعدها در خاطراتش ملاقات با آیت الله بهشتی را نیاز واشنگتن برای نزدیکی با مسئولان جمهوری اسلامی توصیف می کند ،او در زمان سفر به ایران در پاسخ به خبرنگاری که میپرسد،هدف شما از دیدار با آیت الله بهشتی چه بود؟میگوید:
ساده است ، می خواستیم این افراد را بهتر بشناسیم اوایل سال، آیت الله خمینی گفته بوده که کسی نباید با کسی از سفارت آمریکا تماس داشته باشد برای همین می خواستم سر صحبت را باز کنم آنها کسانی بوند که قدرت واقعی داشند و من همه تلاشم این بود که با آنها تماس برقرار کنم."
اما دکتر بهشتی درباره این دیدار میگوید:
در همان آغاز برخورد مثل همیشه با همان شیوه دیپلمات ماْبانه و دیپلماسیشون ،گفتند البته شما می دونید که آمریکا نسبت به نظام جدید جمهوری اسلامی ایران مومن است و علاقه مند و دوست ملت ایران و دوست کشور ایران است ،وقتی خوب این تعارفاتشان را کردند، گفتم که اینها هم لفظ است این دوستی ها همه دوستی های لفظی است عمل شما همیشه خلاف این را نشان داده شما بیش از 25 سال یک رژیم سفاک خون خوار را در ایران حمایت کردید شما بیش از 25 سال ثروت این ملت را به یغما بردید به تاراج بردید شما بیش از 25 سال بهترین جوانان ما را به شکنجه گاه های شاه فرستادید بیش از 25 سال تلاش کردید برای اینکه آنچه که در این کشور اصالت هست نابود کنید. سال ها به دست رژیم عامل شما رهبر محبوب انقلاب را از ایران دور کردید. همان وقت ها هم می گفتید ما دوست ملت ایران هستیم دوست کشور ایران هستیم ملت ما می داند این ها دروغ است. الان هم عمل شما بر خلاف این حرف شماست. شما همین دو روز قبل شاه را در آمریکا پذیرفتید آیا فکر نمی کنید پذیرفتن شاه در آمریکا چقدر احساسات ملت ما را جریحه دار می کند این است روش دوستی."
در روزهای پایانی جلسات مجلس خبرگان قانونی اساسی انتشار یک خبر همه را غافلگیر می کند. سفارتخانه آمریکا بدست جمعی از دانشجویان به تصرف در آمده است.
همه چشم ها به قم و منزل امام دوخته شده است .
رهبر کبیر انقلاب درباره تسخیرلانه جاسوسی میگوید:"ما هرگز احتمال نمی دادیم که یک سفارت مرکز جاسوسی باشد و جوان های ما اگر این احتمال را دادند و رفتند، غیر از اونی است که من احتمال می دادم من احتمال این مطلب را هرگز نمی دادم من احتمال نمی دادم که آقای کارتر بر خلاف همه ای موازین بین المللی عمل بکند و این جا را مرکز جاسوسی و مرکز توطئه و مرکز حکومت بر ملت قرار بدهد، ما حالا بعد از اینکه جوانهای ما رفتند و شاید اونها روی این احتمالات رفته باشند، که من نمی دانم آنها بر روی چه احتمالی رفته اند و مورد تایید همه ملت ما شده است الان ما فهمیدیم این مسئله را و ما این مرکز جاسوسی را خواهیم بست و مادامی که کارتر در راس امور است معلوم نیست بتوانیم با دولت آمریکا همکاری داشته باشیم."
با حمایت قاطع رهبر انقلاب از اقدام دانشجویان و تقدیس خشم انقلابی جوانان دانشجو، انقلاب اسلامی ابعاد تازه ای به خود می گیرد.
سفیر انگلیس با تهدید جمهوری اسلامی در آزاد کردن گروگان ها برای نخستین بار از حمله نظامی به ایر ان سخن می گوید . پاسخ یاران امام قاطعانه و کوبنده است.آیت الله بهشتی میگوید:
"پاسخ مابه این گونه پیام آوران بیگانه این است که برای ملت ما هیچ کسی بیشتر از خود ملت دلش نمی سوزد هیچ کس بیش از رهبر ملت دلش به حال ملت نمی سوزد ما را با چه می ترسانید با جنگ، با مبارزه، با دخالت نظامی ما که از پیش گفته ایم ملت ما برای این گونه دخالت ها خودش را آماده می کند. ملت شریف ایران ما چه از نظر اخلاقی و روابط اجتماعی و چه از نظر تغییرات اقتصادی و چه از نظر نظامی، خودمان را برای یک برد طولانی با آمریکا آماده کرده ایم و این آمادگی باید روز افزون باشد این آمادگی باید هر روز به صورتی مطلوب نشان داده شود تا دشمن بیشتر بترسد و دوست خوشحال تر بشه و دلگرم تر بشه شعار ملت ما همان شعاری است که امام (ره) فرمود آمریکا هیچ غلطی نمی تواند بکند و این رو ملت باید عملاً نشان بدهدکه آمریکا هیچ غلطی را نمی تواند بکند."
اسناد بدست آمده از سفارت آمریکا در تهران نشان می دهد که دانشجویان ایرانی بجای سفارت خانه یک جاسوس خانه را به تصرف در آورده اند.
اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری در راه است. نام آیت الله بهشتی برای کاندیداتوری انتخابات میان برخی چهره های سیاسی مطرح شده است. از قم خبر میرسد رهبر انقلاب با حضور روحانیون در مسند ریاست جمهوری موافق نیستند.
آیت الله بهشتی در این باره می گوید:
"برادران دیگر من اصرار به این کار داشتند و نظر داشتند که من مناسب ترین فرد هستم و به امام گفته بودند که این نفی شما درست نیست اما وقتی امام مسئله عدم حضور را گفتند احساس راحتی کردم."
نام ابوالحسن بنی صدر نیز برای کاندیداتوری ریاست جمهوری شنیده می شود او که در ماه های اخیر که به ایران باز گشته مورد اطمینان گروهها و جریانهای سیاسی قرار گرفته است خاطرات آیت الله عمید زنجانی شنیدنی است:
آقای مهدوی اصلاً به بنی صدر نظر خوش نداشت آقای حبیبی را اصرار داشت و می گفت: مرد متدینی است و آقای امامی هم همین طور به جز این دو نفر تعبیه جامعه روحانیت ولی آباد از جمله خود من هم بودم این رو به عنوان یک اعتراف عرض می کنم جامعه روحانیت کلاً به نسبت بنی صدر رفتند."
بنی صدر به تدریج در جلسات و سخنرانی ها اصطلاحاً جا باز می کند و مورد اقبال قرار می گیرد.
آیت الله عمید زنجانی در ادامه خاطراتش تصریح می کند:
"شهید بهشتی چندین بار آمدن جلسه جامعه روحانیت در ولی آباد ،خیابان هدایت توجیه کردند، استدلال کردند خیلی مشوقانه گفتند که ظاهر را گول نخورید ظاهر چیز دیگری است ما با همه این ها کار کرده ایم با آقای حبیبی کار کرده ایم با آقای فارسی کار کرده ایم با بنی صدر کار کرده ایم ما ایشان را رئیس شورای انقلاب کردیم ما همه این ها را می دونیم و از روی علم به شما می گوییم صحبت رقابت نیست شما می دانید که امام (ره) فرمودند،که رئیس جمهور غیر روحانی باشد، خوب ما پنج نفر هر پنج نفرمان روحانی هستیم هیچ کدام داعیه ریاست جهموری نداریم ولی ممکن است انقلاب لطمه بخورد ، نظام لطمه بخوره این ته دلش اونجوری نیست که ما می خواهیم"
آراء مردم نشان می دهد بنی صدر با یازده میلیون رأی اولین رئیس جمهور اسلامی ایران است.
رهبر انقلاب امروز چهارم اسفند 58 طی حکمی آیت الله بهشتی را به عنوان رئیس دیوان عالی کشور منصوب می کند. سه هفته بعد انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی برگزار می شود، با تشکیل مجلس عملاً شرایط برای برگزاری مراسم تحلیف رئیس جمهور فراهم می شود . با برگزاری مراسم تحلیف و ادای سوگند،بنی صدر به طور رسمی رئیس جمهور ایران می شود و وظایف شورای انقلاب عملا به دو نهاد مجلس و ریاست جمهوری واگذار میگردد.
دکتربهشتی از واگذاری وظایف شورا میگوید:
ملت ما می تواند مطمئن باشد در تمام این مدت هیچ گاه در شورای انقلاب شائبه بی صداقتی و خیانت به انقلاب به میان نیامد ،شورای انقلاب خوشحال است که پس از 15 ماه مسئولیت می تواند به زودی به فاصله 2 تا سه هفته انشالله بار مسئولیت تصمیم گیری اداره کشور را بر دوش نمایندگان محترم منتخت ملت و دولت مورد اعتماد این نمایندگان ببیند، امید شورا این است که هر چه زودتر بار مسئولیت ها را بر دوش شما نمایندگان عزیز منتخب ملت ببیند و بردوش دولتی که شما آن را تایید می کنید و به او رای اعتماد خواهید داد."
