به گزارش گروه جهاد و مقاومت مشرق، از همان روزی که خبر پیدا شدن پیکر 175 غواص شهید که در جریان عملیات کربلای 4 با دستان بسته زنده به گور شدند و به شهادت رسیدند، منتشر شد، واکنش‌های گسترده و متفاوتی از سوی قشرهای مختلف جامعه نشان داده شد. بخش بزرگی از این واکنش‌ها به شبکه‌های اجتماعی برمی‌گشت که کاربران آن‌ها با تأثیرپذیری از این اتفاق، عکس‌ها، طرح‌ها و دلنوشته‌های مختلفی را در صفحه‌های مجازی به اشتراک گذاشتند.

عمق اتفاقی که برای این 175 غواص رخ داده بود و مظلومیت آن‌ها این‌بار قشرهای گسترده‌تری را تحت تأثیر قرار داد و به واکنش واداشت. از بازیگران سینما و ورزشکاران گرفته تا سیاست‌مداران و مردم عادی و حتی دهه هفتادی‌هایی که تجربه زندگی و حضور در زمان جنگ را نداشتند، در صفحه‌های خود در شبکه‌های اجتماعی به این اتفاق واکنش نشان دادند.

از همان زمانی که هنر گرافیک در دنیا و ایران جای خود را پیدا کرد، طراحان و گرافیست‌ها با دغدغه‌ی شخصی و با علم به این‌که سوژه‌ای که انتخاب کرده‌اند مورد توجه مردم است، طرح‌ها و پوسترهایی را ارائه کرده که توانسته‌اند حرف و هنرشان را به مخاطب برسانند. این جریان در دهه‌های 50 و 60 و همزمان با فضای ملتهب کشور در دوران انقلاب و جنگ به اوج خودش رسید. در آن دوران که هنوز چیزی به نام شبکه‌های اجتماعی وجود نداشت، دیوارهای شهر و مکان‌های عمومی محلی برای ارائه‌ی این آثار بود و کارهای اعتراضی در قالب گرافیتی روی دیوارها کشیده می‌شدند.

بیش از صدها طرح گرافیکی از زمان انتشار خبر پیدا شدن غواصان تا امروز در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده‌اند. آثاری که طراحان آن‌ها با تأثیر گرفتن از این اتفاق و استفاده از نمادهای مربوط به این جریان، آن‌ها را خلق کرده‌اند و موجی به راه افتاده است شامل تصاویر و کامنت‌هایی که در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی.

به نظر می‌رسد به‌جز موضوع پیدا شدن پیکر این شهیدان بعد از گذشت سه دهه، نحوه‌ی به شهادت رسیدن و ظلمی که نسبت به آن‌ها روا شده، تأثیر زیادی در به راه افتادن این موج داشته است. موجی که نشان می‌دهد گرافیست‌ها و طراحان امروز می‌توانند با در اختیار داشتن ابزاری مانند شبکه‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام، طرح‌های خود در رابطه با یک اتفاق را به‌دست مخاطبان از هر قشر برسانند و کاری کنند که طرح‌های‌شان بارها دیده و به اشتراک گذاشته شود.

شبکه‌های اجتماعی در غیاب مکان‌هایی برای عرضه‌ی آثار هنری در رابطه با مسائل ملتهب و مورد توجه روز جامعه، به جایی تبدیل شده‌اند که می‌توانند (هر چند مجازی) ابزاری برای نمایش این آثار باشند.

کیانوش غریب‌پور - طراح و گرافیست - درباره‌ی واکنش گرافیست‌ها به موضوعات مهم روز، اظهار کرد: در همه جای دنیا بخشی از کار گرافیک و فضایی که طراحان در آن فعالیت می‌کنند، واکنش به اتفاقات اجتماعی است. این موضوع در دهه‌های گذشته که کشور ما خیلی بیشتر درگیر مسائل سیاسی و اجتماعی بود، دیده می‌شد. در دهه‌های 50 و 60 که اتفاقات زیاد و مهمی در حوزه سیاسی و اجتماعی می‌افتاد بخش عمده‌ای از کار طراحان گرافیک واکنش به این اتفاقات بود.

او افزود: طراحان گرافیک در این زمینه بدون این‌که منتظر سفارش‌دهنده باشند، خودشان به‌عنوان فعال اجتماعی و آرتیست، پوستر طراحی می‌کردند و آن‌ها را از راه‌های مختلف به نمایش می‌گذاشتند. این اتفاقات در دو زمینه‌ی کارتون و پوسترهای اجتماعی و سیاسی ظهور پیدا می‌کرد. کارتون‌ها لحن طنز سیاسی - اجتماعی و تلخی داشتند و پوسترها هم نمودی از اتفاقات روز به‌شمار می‌رفتند.

این هنرمند همچنین اظهار کرد: در این اتفاقات، طراح با تأثیر از اتمسفر جامعه و اتفاقاتی که قشر زیادی از مردم را تحت تأثیر قرار داده، کار می‌کند و مانعی هم در برابر آن وجود ندارد. به هر حال هنرمند همیشه به‌دنبال موضوع کار است. بنابراین وقتی شاهد به‌وجود آمدن یک کمپین اجتماعی یا یک موضوع تازه و ملتهب است، واکنش نشان می‌دهد و اثری طراحی می‌کند.

او ادامه داد: در کشورهای مختلف مکان‌ها و دیوارهایی برای نمایش آثار خودجوش هنرمندان گرافیست در نظر گرفته می‌شود تا آن‌ها کارهای شخصی خود را با موضوع مسائل اجتماعی به نمایش بگذارند.

این گرافیست درباره فعالیت قشر جوان طراحان گرافیست در زمینه پیدا شدن پیکرهای 175 غواص شهید که مربوط به دوران دفاع مقدس هستند، بیان کرد: نمی‌شود انتظار داشت که جوانان به‌خاطر حضور نداشتن در آن دوران در این زمینه کار نکنند. طبیعتا مستنداتی که درباره فضای جنگ به‌صورت تصویری و ادبی وجود دارد و فعالیت‌هایی که در سال‌های گذشته در فضای رسمی کشور شده به کمک این جوانان آمده است تا این موضوع را در کارهای‌شان نمایش دهند؛ ولی این‌که ما چقدر توانسته‌ایم تاریخ را ثبت و به آیندگان منتقل کنیم و نشانه‌های درستی از آن دوران در اختیار آن‌ها قرار بدهیم، جای سوال دارد. گاهی به‌دلیل نقص زبان تصویر و تولید نشدن نشانه‌ها، شاهد کارهای غیرخلاقه و تکراری هستیم. از طرف دیگر از بین رفتن زمینه‌های اجتماعی در رابطه با یک موضوع خاص هم باعث می‌شود کارهای طراحان خیلی موجه نباشد.

این گرافیست به آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی در این زمینه اشاره کرد و گفت: البته حضور در فضاهای مجازی هم آسیب‌های خودش را دارد. نه‌تنها در بین طراحان گرافیک، بلکه در خیلی از موارد دیگر هم حضور در این فضاها یک قضاوت کلی را درپی دارد، چون لحن کامنت‌ها و حرف‌ها مشخص نیست و دو طرف حضور ندارند، با یک فضای ناامن مواجه هستیم که بیشتر طراحان پیشکسوت و حرفه‌ای، تمایلی به حضور در این فضاها نشان نمی‌دهند.

او ادامه داد: قطعا اگر مکان‌ها و دیوارهایی را برای نمایش این‌گونه آثار که واکنشی به رویدادهای مهم اجتماعی هستند، داشته باشیم، هنرمندان می‌توانند آثار هنری خود را به نمایش بگذارند؛ اما ما حتی برای رویدادهای رسمی‌مان هم جایی برای نصب پوستر نداریم. مکانی نداریم که نمایشگاه‌های یک روزه بدون داوری و ممیزی فضای واقعی‌تری از هنر کشور را به نمایش بگذاریم. بنابراین انتشار آثار در فضاهای مجازی، امری ناگزیر است؛ اما برای سوابق تمدن ما خطرناک و فاقد هرگونه سندیت است.

غریب‌پور اضافه کرد: وقتی ما حتی محل واقعی برای صحبت درباره اتفاقاتی که در جامعه می‌افتد نداریم، چطور انتظار داریم که فضاهای اجتماعی جای فضاهای واقعی را نگیرند. ما جایی برای جمع شدن نداریم، نه در جشن‌ها و نه در رویدادهای دیگر. تنها جایی که در شهرسازی ما به‌عنوان یک میدان واقعی می‌شناسیم، نقش جهان اصفهان است. بقیه‌ی مکان‌هایی که به اسم میدان می‌شناسیم، فلکه‌هایی هستند که فقط ماشین‌ها دورشان می‌چرخند. البته در نهایت، حضور در فضاهای اجتماعی به‌صورت درست و استفاده از مزیت‌های آن‌ها با تمرین درست می‌شود.