گروه بین‌الملل مشرق - طی چد سال اخیر نفوذ راهبردی ایران در منطقه خاورمیانه افزایش قابل تاملی پیدا کرده است. در حالیکه با عمیق شدن بحران در سوریه بسیاری از کارشناسان درباره حمایت ایران و حزب الله اینگونه پیش بینی می کردند که دو قطبی علوی – سنی ایران را به شدت در منطقه منزوی خواهد کرد ولی اینک ایران با نفوذترین کشور منطقه ای در خاورمیانه محسوب می شود.

البته این نظریه در داخل کشور هم طرفدارنی داشت، این جریان که بخشی از ان نگاه اصولی ایران در محور مقاومت را هم مورد نقد قرار می دادند، معتقد بودند که با حمایت تمام قد از بشار اسد، ایران نه تنها درگیر یک جنگ وسیع نیابتی با شیوخ عربی می شود بلکه در نزد عموم اهل سنت در منطقه نیز منفور خواهد شد.

در همین حال این استدلال را هم مطرح می کردند که پیروز اصلی این رویاروی ترکیه خواهد بود و حزب عدالت و توسعه با سوار شدن بر موج افکار عمومی اهل سنت در خاورمیانه عملا نفوذ منطقه ای ایران را مهار و محدود خواهد کرد.

فاصله گیری سیاسی حماس از ایران نیز پس از سالها روابط خوب در قضایا سوریه نیز سب شد بیش از پیش منتقدان، نگاه اصولی ایران به محور مقاومت را مورد نقد قرار بدهند.

اما در یک نگاه راهبردی جدا از آنکه ایران توانست نظام سوریه را به عنوان عقبه استراتژیک گروه های مقاومت حفظ کند ولی نفوذ منطقه ای ایران پس از تحولات اخیر در سوریه و عراق گسترش یافته است. افزایش نفوذ منطقه ای یکی از دستاوردهای راهبردی ایران در حمایت از بشار اسد و مبارزه با داعش در عراق بوده که نباید از کنار این دستاورد به راحتی گذشت.

در این باره نکات ذیل نیز قابل تامل است:

الف: ظهور داعش و تلاش این گروه برای پاکسازی همه اقلیت های مذهبی و طایفه ای در عراق و سوریه اقلیت ها را به سرعت به سمت ایران متمایل کرد. برخوردهای فرقه ای داعش با اقلیت های مذهبی مانند مسیحی ها، ایزدی ها، دروزی ها و.. و طوایفی همچون کردها، ترکمن ها  و... این اقلیت ها را در مقابل حکومت های منطقه ای و ف را منطقه ای مدافع داعش قرار داد. از طرفی دیگر ایران به عنوان اولین کشوری که مستقیما در مقابل داعش قرار گرفت عملا به پناه این اقلیت های مذهبی تبدیل شد.

اندیشکده «استیمسون» در مقاله‌ای به قلم «جنیو عبد» در اینباره می نویسد: بر طبق گفته‌های «عماد سلامه» استاد علوم سیاسی دانشگاه آمریکایی لبنان، بسیاری از سنی‌ها از روند رو به رشد ائتلاف گروه‌هایی نظیر شیعیان، دُروزی‌ها، علویان، کردها و در برخی کشورها مانند لبنان، مسیحیان، به شدت هراس دارند.


به گفته وی این گروه‌ها و اقلیت‌ها با حکومت سنی‌ها که برای چندین دهه است تمام خاورمیانه را تحت سلطه خود درآورده‌اند به شدت مخالف هستند. در حال حاضر سیزده کشور از نوزده کشور منطقه خاورمیانه تحت حکومت سنی‌ها هستند. اگر زمانی ائتلاف نوپای اقلیت‌ها به طور کامل شکل گیرد، به اکثریتی تبدیل خواهند شد که برتری و تسلط عرب‌های سنی در منطقه خاورمیانه را به شدت تهدید خواهد کرد.

این پیوند سیاسی مصلحتی میان گروه‌های غیرسنی می‌تواند قدرت سیاسی بیشتری را در اختیار اقلیت شیعه که هم‌اکنون در عراق و سوریه حکومت می‌کنند، قرار دهد. ایران به عنوان بزرگ‌ترین کشور شیعه، با همکاری و حمایت از رهبران دولت‌های شیعی عراق، سوریه و لبنان، در این امر پیشرو بوده است.

ب: اکثریت قربانیان داعش از اهل سنت هستند. همچنانکه وزیر امور خارجه عراق در کنگره جریان های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام، با بیان اینکه خطر جریانات تکفیری همه مذاهب اسلامی را تهدید می کند، گفت: ۸۴ درصد قربانیان داعش در عراق از بین اهل سنت، ۲ درصد مسیحی و ۱۴ درصد شیعه بوده اند.

این در حالیست که اخیرا الجزیره گزارش داده است که، شیوخ قبایل اهل تسنن عراق اعلام کرده اند در صورتی که آمریکا به آنها در مبارزه با داعش کمک نکند درخواست کمک نظامی از ایران خواهند کرد. شیوخ قبایل اهل تسنن  و برخی قانونگذاران عراق در نشستی با سناتور آمریکایی جان مک کین که اخیرا به بغداد سفر کرده بود هشدار داده اند که در صورت تعلل آمریکا در فراهم کردن نیازهای تسلیحاتی برای مبارزه با نیروهای داعش  به ایران روی خواهند آورد.

بر اساس گزارش رسانه ها رهبران قبایل اهل تسنن در این دیدار اعلام کرده اند گزینه های دیگری برای دریافت تسلیحات بیشتر در نظر دارند و ایران اولین گزینه است. این مقامات در این نشست از تعلل آمریکا و ائتلاف در کمک به مردم عراق زمانی که نیروهای داعش در حال پیش روی به کردستان عراق بوده اند ابراز ناراحتی کرده اند.

به اذعان همه مقامات عراقی، ایران اولین کشوری بوده که به کمک این کشور در مبارزه با داعش آمده است.رهبران قبایل عراق همچنین ناراحتی خود را از عدم جدیت آمریکا برای آزادسازی سرزمین آنها و معیارهای دوگانه آمریکا در قبال قبایل سنی و اکراد عراق ابراز کرده اند. یک نماینده عراقی که خواسته ناشناس بماند به الجزیره گفته است: ما در حال حاضر  مجاری ارتباطی زیادی با ایران گشوده‌ایم و آنها به ما پیشنهاد کمک غیرمشروط تسلیحاتی، مالی و حتی پرسنلی ارائه کرده اند.

ج: حماس پس از چهار سال و رفتن به سمت قطر و ترکیه اینک به سمت ایران در حال چرخش است. در همین حال زمزمه های نیز از انتقال دفتر حماس از دوحه به تهران نیز در رسانه ها مطرح شده است. اما جنگ 51 روزه اخیر نشان داد که تعامل و تبادل نظامی ایران با گروه های فلسطینی به اوج خود رسیده است.

در حالیکه اسراییل با همه توان به باریکه غزه حمله کرد، عموم مردم منطقه به خوبی این پیام را دریافت کردند که تنها ایران است که با همه وجود در مقابل اسراییل و آرمان آزاد سازی فلسطین ایستاده است. به اذعان بسیاری از منابع غربی و صهیونیستی، ایران پس از جنگ اخیر اسراییل علیه غزه بسیار محبوب تر از گذشته در میان ملت های سنی و عربی شده است.