به گزارش گروه دفاع و امنيت مشرق، در پي زلزله ويرانگر شمال شرق ژاپن و وقوع سونامي بزرگ با امواجي به بلنداي تا 10 متر، شاهد آسب ديدن بسياري از اماکن زيربنايي ژاپن از جمله فرودگاه ها و پايگاه هاي نظامي اين کشور بوديم. هر چند ژاپني ها با حساسيت فراوان به انتشار اخبار خسارت ها اقدام کرده و حضور خبرنگاران در مناطق آسيب ديده با مشکلات و موانع فراواني روبرو مي شود، اما آسيب هاي جدي به مراکز نظامي ژاپن بر کسي پوشيده نمانده است.
در اين ميان، پايگاه هوايي ماتسوشيما در مناطق زلزله زده ژاپن بيشتر مورد توجه رسانه هاي دنياي مجازي قرار گرفت. شايد آسيب ديدن جنگنده هاي ميتسوبيشي اف-2 ساخت ژاپن و شايد وجود عکاسان در آن منطقه علت پوشش اخبار اين واقعه باشد، اما آنچه مي تواند براي ساير کشورهاي داراي مرزهاي دريايي جالب توجه باشد، خسارات قابل توجه چنين پديده هايي بر مواضع نظامي آنها در نواحي ساحلي است.
در ماتسوشيما، با ورود سيل حاصل از سونامي، در چند دقيقه با به زير آب رفتن پايگاه هوايي، 20 درصد از دارايي جنگنده هاي اف-2 آسيب ديد و بدتر اينکه اين پايگاه هوايي، محل استقرار اسکادران 21 آموزشي اين نوع جنگنده و اسکادران 11 جت هاي آموزشي تي-4 بوده که مشکلات فراواني را در روند آموزش خلبانان اين جنگنده تهاجمي ايجاد کرده است.
بر اساس براورد اوليه، خسارات مالي به بار آمده در اين پايگاه به تنهايي به بيش از 2.3 ميليارد دلار مي رسد که رقم قابل توجهي است.
گفتني است اين پايگاه در ارتفاع 2.2 متري از سطح آب واقع شده است اما در نهايت امواج سونامي با ارتفاع بيش از 7 متر اين پايگاه را پشت سر گذاشت و هواپيماهاي موجود در توقفگاه را به ساختمان ها کوبيد.
هر چند صحبتي از علت هاي غير طبيعي براي زلزله و سونامي ژاپن به ميان نيامده و شواهد زمين شناسي حاکي از حرکت صفحات زمين به يکديگر است، اما اين جريان باز هم نام هارپ را به يادها آورد.
گذشته از اينکه هارپ واقعيت است يا به مانند جنگ ستارگان در دهه 80 دروغي براي فريب و مشغول کردن دشمنان از سوي آمريکا، آثار مخرب بلاياي طبيعي بر پايگاه هاي نظامي جاي تأمل دارد.
با توجه مطالب منتشره در برخي از نشريات تخصصي کشور پيرامون هارپ و اشاراتي به زلزله هاي زياد تا عمق مشخصي از جنوب ايران و افزايش چند ده درصدي آنها در عين کاهش متوسط زلزله ها در جهان، شايد بايستي جدي تر به اين پديده توجه نمود.
حتي بدون اين روند غير طبيعي نيز اتفاقاتي مانند توفان گنو طي سالهاي اخير در جنوب کشور رخ داده است.
موقعيت جغرافيايي خليج فارس، تنگه هرمز و درياي عمان
اساساً سونامي به دليل وقوع زلزله در زمين بستر دريا رخ مي دهد که اين باعث به وجود آمدن امواجي از آب و حرکت آن به اطراف مي شود. سرعت امواج سونامي بسته به عمق آب در محل وقوع زلزله از چند ده تا چند صد کيلومتر بر ساعت متغير است. سرعت امواج سونامي هاي بزرگ به 800 کيلومتر بر ساعت نيز مي رسد.
با توجه به امواج گرما در سال هاي گذشته و تغييرات محسوس در اقليم مناطق اقيانوسي مجاور ايران، مي توان وقوع سونامي را در سواحل جنوب ايران ممکن دانست. توفان هاي سال 1386 در سواحل درياي عمان و بخش هايي از اقيانوس هند در واقع هشداري است که از اين پس بايد موضوع پايش تغييرات آب و هوايي دريايي و اقيانوسي جدي تر گرفته شود.
به عقيده کارشناسان داخلي، وقوع سونامي در اقيانوس هند و درياي عمان مي تواند امواجي به ارتفاع 12 متر ايجاد کند که 20 درصد بزرگتر از سونامي اخير ژاپن است. گفته مي شود امواج سونامي سال 1945 اقيانوس هند به ايران نيز رسيده است.
از نظر موقعيت جعرافيايي، خليج فارس به عنوان يک محيط دريايي که از سه طرف محصور است، در صورت وقوع پديده اي مشابه آنچه در ژاپن رخ داد، شمشيري دو لبه خواهد بود که علاوه بر تهديد سواحل جنوبي ايران، سواحل کشورهاي حاشيه خليج فارس را نيز با تهديد جدي روبرو مي کند. يقيناً تأسيسات نفتي و نظامي و نيز محل استقرار نيروهاي دريايي آمريکايي در اين منطقه از اهميت فوق العاده بالايي برخوردارند.
در منطقه شمال خليج فارس فاصله بوشهر از سواحل کويت کمتر از 270 کيلومتر و از سواحل عربستان کمتر از 250 و از بحرين، محل استتقرار ناوگان پنجم ايالات متحده آمريکا حدود 300 کيلومتر است.
جزيره قشم نيز فاصله 50 تا کمتر از 170 کيلومتري با سواحل کشورهاي جنوب خليج فارس دارد و از اينرو با تهديد يکساني با آنها روبرو است.
مجموعاً به دليل عرض نچندان زياد خليج فارس و اهميت حياتي آن براي دنيا، وقوع يک سونامي طبيعي در آن با سرعتِ کنترل نشده، تمام کشورهاي اين منطقه را تهديد مي نمايد. اما در صورت استفاده از سلاح هاي آب وهوايي، ممکن است امکان افزايش آسيب ها براي يک طرف ماجرا وجود داشته باشد.
اما در درياي عمان فضاي بازتري بين ايران و سواحل کشورهاي جنوب وجود دارد. در جريان طوفان گنو هم که براي آن اثراتي مشابه يک سونامي کوچک عنوان شده است سواحل عمان بسيار کمتر از ايران آسيب ديدند.
نکته اي که بايد به آن اشاره شود، هم تراز بودن عمده قسمت هاي سواحل جنوبي ايران با سطح دريا است که امکان پيشرفت موج سونامي به داخل خشکي را بسيار آسان نموده و ميزان بسيار کمي از انرژي موج کاهش مي يابد. بدين ترتيب با احتساب فواصل ناچيز اغلب پايگاه هاي هوايي جنوب با دريا و دارايي ارزشمند نهاجا در آنها که در شرايط تحريم، آماده نگهداشتن حتي يک فروند از آنها نيز با جديت پيگيري مي شود، پيشگيري از واقعه اي مشابه پايگاه ماتسوشيماي ژاپن بايستي جدي تر مورد توجه واقع شود.
وضعيت پايگاه هاي جنوب ايران
به گزارش مشرق، علاوه بر پايگاه هاي دريايي که طبيعتاً در کنار دريا ساخته شده اند، چهار پايگاه نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران در مناطق جنوبي کشور واقع شده اند که از ميان آنها پايگاه هاي بوشهر و بندرعباس در مجاورت دريا واقع شده اند. هر چند قدمت اين پايگاه ها به بيش از 35 تا 40 سال مي رسد اما همچنان فعال بوده و در دو منطقه بسيار مهم، در خط مقدم دفاع هوايي کشور حضور دارند.
فرودگاه جاسک کمتر از 600 متر با آب فاصله دارد. کمترين فاصله پايگاه چابهار از دريا حدود 5 کيلومتر است. کمترين فاصله انتهاي باند پايگاه بوشهر از دريا قريب 350 متر و توقفگاه و آشيانه ها، کمتر از 5.5 کيلومتر است. باند پايگاه بندرعباس کمتر از 1.5 کيلومتر و آشيانه ها کمتر از 5.5 کيلومتر و پايگاه هوادرياي آن در مجاورت آب واقع است.
پايگاه هوايي اميديه نيز در عمق بيش از 70 کيلومتر قرار دارد که از اين بابت با خطر کمتري روبرو است.
با فرض يک سونامي غير طبيعي و شرايط ژئوپوليتيکي خليج فارس و تنگه هرمز، شايد پايگاه دهم شکاري چابهار با وجود حدود 6 متر ارتفاع از سطح دريا محتمل ترين گزينه براي آسيب ديدن باشد که امواج يک سونامي با سرعت 100 کيلومتر بر ساعت، تنها در سه دقيقه به آن مي رسد؛ سرعتي که براي ايمن ماندن کشورهاي جنوب درياي عمان کافي و در حد رکورد پرواز جنگنده هاي آماده به پرواز(آلرت) پايگاه است.
جزاير ايران در خليج فارس نيز در صورت مواجه با پديده سونامي در وضعيت خاصي قرار خواهند گرفت. باند فرودگاه هاي جزيره قشم کمتر از 1.5 کيلومتر، کيش بين 3 تا 4، لاوان کمتر از 2.5 در بخش هاي مختلف و فرودگاه خارک از سمت جنوب غربي کمتر از 3.5 کيلومتر فاصله دارند و دو سر باند اين فرودگاه نيز در مجاورت آب واقع است.
بدين ترتيب مهمترين پايگاه هاي هوايي ايران تا حدودي در معرض عوارض ناشي از سونامي قرار دارند (بسته به نوع آن) در شرايطي که هر چند کمتر اين هواپيماها بر روي توفقگاه ها نگهداري مي شوند اما آشيانه هاي نگهداري هواپيما در آنها نيز فاقد درب در دو طرف بوده که بتواند در مقابل امواج سيل مقاومت نمايد.
شايد مناسب ترين راه براي مقاومت در برابر امواج سهمگين سونامي ها، ديوارهاي ضخيم و بلند باشد، حتي بلندتر از نمونه هاي ژاپني. به طور تقريبي براي محصور نمودن پايگاه دهم شکاري، ديواري با کمينه طول 15 کيلومتر نياز است. با در نظر گرفتن ارتفاع اين پايگاه از سطح دريا، ارتفاع اين ديوار بايستي حدود 7 متر باشد. با توجه به دبي آب وارد شده به طرف پايگاهها، ساخت کانال و تونل انتقال آب عقلائي نخواهد بود.
البته ساخت اين چنين ديوارهايي هر چند داراي پيچيدگي هاي فراوان مهندسي مي باشد، اما قطعاً از توان لجستيکي نيروهاي مسلح کشورمان که سابقه شاهکارهاي مهندسي رزمي آنان در دوران دفاع مقدس هنوز در جهان مورد مطالعه قرار دارد خارج نيست.
* اين نوشته صرفا يک بررسي ساده علمي براي افزايش ضريب ايمني پايگاههاي نظامي کشورمان در بخش هوايي بوده و به هيچ وجه به معناي پيش بيني اتفاقي خاص در اين زمينه نخواهد بود. انشاء الله در بخش دوم نيز به بررسي راههاي ضربه متقابل کشورمان به دشمنان از طريق چنين سيستمي خواهيم پرداخت.

ادامه دارد...