لبنان از سمت جنوب دارای مرز مشترک با فلسطین اشغالی است و با کشور سوریه از سمت شمال و شرق و دریای مدیترانه از سمت غرب همسایه می باشد. نام لبنان از واژه ی سامی "لبن" به دست آمده که به قلل سفید کوهستان های این کشور اشاره دارد.

شهر بندری بیروت، پایتخت و بزرگ ترین شهر لبنان است. بیروت در کنار دریای مدیترانه و بر روی یک شبه جزیره قرار گرفته است. این شهر همچنین کانون فرهنگی منطقه ی خود می باشد و تئاتر، فعالیت‌های فرهنگی و زندگی شبانه در جهان عرب در این منطقه معروف است. پاریس خاورمیانه، عروس، بهار و بهشت شرق از جمله القاب این منطقه ی زیبا به شمار می رود.

این جزیره کوچک به علت آن که دارای اقوام، طوایف و گرایشات مذهبی مختلفی می باشد، همواره با مسائل متضاد و گوناگونی روبرو بوده است. لبنان کشوری وابسته نیست و جزء واحدهای مستقل سیاسی جهان عرب به حساب می آید و فهمیدن مسائل این کشور پیچیده نسبت به سایر کشورهای خاورمیانه سخت تر است؛ چرا که لبنان بستر تلاش‌های عقیدتی و فرهنگی دوران‌های مختلف بوده است.

لبنان یکی از متنوع‌ترين كشورهای دنيا به علت تعدد مذاهب شناخته می شود و از این رو در تاریخ درگیری و جنگ های بسیاری بین ادیان و مذاهب مختلف در این کشور رخ داده است. از طرف دیگر ارتباط بین مذهب و سیاست در لبنان، پیوندی محکم و جدا ناشدنی است تا جایی که ساختار سیاسی آن مبنی بر مسائل قومی و طایفه ای استوار گشته است.

کشور لبنان تقریباً دارای 12 مذهب مسیحی از جمله مارونی، کاتولیک، ارامنه، ارتدوکس، کلدانی‌، نستوری و ... و 5 مذهب اسلامی شیعه، سنی، دروزی، علوی و اسماعیلی‌ است و از همین رو این کشور را سرزمین هفتاد و دو ملت نیز می خوا نند.

قسمت های شمالی این کشور عمدتاً محل سکونت مسیحیان است. تفاوت بسیار سبک زندگی این گروه با شیعیان و مسلمانان ساکن در نواحی جنوب، اجماع تضادها را در این کشور کوچک به خوبی به نمایش می گذارد.

این مسئله در زمان حمله رژیم صهیونیستی به لبنان نمود بیشتری پیدا می کند و با مشاهده تصاویر بمباران های رژیم صهیونیستی مشخص می شود که همواره شدت حملات بر مناطق مسلمان نشین و عمدتاً شیعه نشین متمرکز بوده است.

در سال 1948 حدود 360 هزار پناهنده ی فلسطینی توسط آژانس امداد سازمان ملل(UNRWA) در لبنان ساکن شده اند که تاکنون طبق برآوردها فقط 180 تا 250 هزار نفر از این تعداد در لبنان باقی مانده اند. مسائلی از این دست بر گسترش تشنج و نا آرامی در این کشور افزوده است.

جنگ داخلی لبنان از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰ میلادی، دارای دو وجه بود؛ جنگ میان احزاب و قومیت های درون لبنان و جنگ میان لبنانی ها و فلسطینی های پناهنده. این جنگ ویرانگر به دنبال خود معضلات و مشکلات فراوانی را برای مردم این کشور بالاخص شیعیان به وجود آورد.

در این دوران بود که روحانی برجسته شیعه امام موسی صدر و شهید بزرگوار مصطفی چمران به منظور رسیدگی بیشتر به امور شیعیان توانستند "حرکت المحرومین" که یک سازمان منظم و غیردولتی شیعی فعال در عرصه های فرهنگی و اجتماعی بود و به دنبال آن شاخه نظامی "حرکت المحرومین" را با نام "جنبش امل" (سازمان افواج مقاومت لبنان) تاسیس نمایند.

این جنبش در جهت برقراری عدالت و تلاش برای رفع تبعیض علیه شیعیان حرکت خود را آغاز کرد و پس از مدتی نقشی محوری را در فعالیت های سیاسی و اجتماعی شیعیان به عهده گرفت. تاسیس جنبش محرومان موجب شد شیعیان لبنان برای اولین بار حضور حقیقی و تاثیرگذار خود را در یک ساختار تشکیلاتی مستقل و منظم به اثبات برسانند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و بازگشت دکتر چمران به ایران برای کمک به قوای نظامی کشور در دفاع مقدس و عهده دار شدن مسئولیت وزارت دفاع و همچنین ربوده شدن امام موسی صدر توسط قذافی، به عنوان پایه گذاران مقاومت اسلامی در لبنان، این جنبش دچار خلاء رهبری شد. گرایش سازمان امل به سمت لیبرالیسم و زاویه پیدا نمودن از خط اصیل اسلام، این گمانه زنی را تقویت نمود که این جنبش دچار انحراف شده است؛ اما با آغاز دوره چهارم حملات رژیم صهیونیستی در اوایل دهه شصت و پس از پیروزی رزمندگان اسلام در فتح خرمشهر، مقاومت اسلامی با عنوان جدید حزب الله و با رهبری سید عباس موسوی تجدید نیرو نمود.

انجام عملیات های شهادت طلبانه رویکرد جدید حزب الله در پاسخ به تجاوزگری بود. از سال 1982 تا سال 2000 میلادی حزب الله لبنان با انجام360 عملیات استشهادی توانست نیروهای غاصب اسرائیلی را از جنوب کشور وادار به عقب نشینی کند و تمام لبنان به غیر از مزارع شبعا را از دست نیروهای صهیونیست رها گرداند.

یک سیستم منسجم، مشروع و خوش نام

حزب الله لبنان نامی آشنا در عرصه روابط بین الملل است و از بین 400 سازمان چریکی شناخته شده در جهان خوش نام ترین حزب است. حزب الله لبنان با رهبری سید حسن نصر الله تنها حزبی می باشد که با وجود تنوع دینی در این کشور توانسته است دست به تشکیل یک حزب فراگیر "Mass Party" بزند و همزمان در حوزه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی با سایر احزاب در تعامل باشد.

این حزب از بُعد نظامی تنها سازمان چریکی جهان می باشد که دارای یونیفرم معین است و عملیات های خود را فیلم برداری کرده و اقدام به انتشار آن می کند.

سازمان چریکی بر مبنای کنوانسیون ژنو مصوب سال 1929 میلادی سازمانی می باشد که دارای آرم و یونیفرم مشخص بوده و اسلحه اش را به طور آشکار حمل می نماید و اگر مردم عادی را مورد هدف قرار دهد، تروریست محسوب می شود. اما امروزه در کشورهای اسلامی شاهد به وجود آمدن گروه هایی جعلی تحت عنوان ارتش آزاد هستیم که حتی اصول اولیه کنوانسیون ژنو را نیز رعایت نمی کنند؛ مانند ارتش آزاد سوریه که طبق قوانین ذکر شده تروریست محسوب می شوند.

زنان لبنان

اگر چه عمده جمعیت لبنان را مسلمانان این کشور تشکیل می دهند، اما در وجه عمومی اذهان لبنان کشوری مسیحی است و تصویری هم که توسط رسانه های قدرتمند جهان از بانوان لبنانی ارائه می گردد همسو با این مسئله است.

لبنان یک جامعه عرب با بانوانی است که سعی دارند گزاره ها و شاخص های یک جامعه مدرن غربی را در کشورشان اجرا کنند، اوج این نوع نگرش را می توان در مناطق مسیحی نشین و ساحلی مشاهده نمود. این دقیقاً خط مشی است که توسط رئیس جمهور و بانوی اول کاملاً تایید می شود، به عنوان مثال می توان به تکریم ویژه خواننده ی زن "ماجده الرومی" و اهدای نشان ملی سرو به وی اشاره داشت.

در این میان گروهی از بانوان لبنانی تحولات عمده و اساسی جهان امروز را از این منطقه کوچک با حداقل امکانات رقم زده و از بازیگران اصلی تحولات منطقه خاورمیانه هستند.

این گروه، بانوان شیعه جنوب لبنان می باشند و در چند سال اخیر با صبر و استقامت الگو گرفته شده از مکتب تشیع و همچنین با حمایت مادی و معنوی از حزب الله لبنان، توانسته اند از پرده نشینان عرصه سیاسی و نظامی تحولات بین الملل در حیطه لبنان و حتی خاورمیانه باشند. مسئله ای که هیچ صاحب نظر منصفی قادر به انکار آن نیست.

بانوی اول لبنان

خانم وفا سلیمان، بانوی اول لبنان اولویت فعالیت های خود را به سازماندهی و ارتقاء وضعیت فرهنگی و تحصیلی زنان و کودکان لبنانی اختصاص داده است و از دیگر اقدامات وی حمایت معنوی از اجتماعاتی می باشد که برای تحقق برابری جنسیتی و دفاع از حقوق زنان برگزار می شود.

خانم سلیمان از پیروان مسیحیت مارونی می باشد و عمده توجه وی به پیروان این دین آسمانی است، به طوری که اکثر ملاقات های او را دیدار و گفتگو با این طیف از جامعه لبنان تشکیل می دهد. حتی در سفرهای خارجی نیز دیدار با اسقف مسیحیان از جمله برنامه های ثابت ایشان و همسرشان می باشد.

در حوزه روابط با بانوان اول سایر کشورها تاثیر ویژه ای از خانم سلیمان نقل نشده است و تنها به عنوان یک همراه درکنار همسر به فعالیت می پردازد.

با این همه فرزندان خانواده سلیمان فعالیت و نقش ویژه ای در عرصه سیاست ندارند.

بررسی کلی

با وجود اینکه اکثریت جمعیت لبنان را مسلمانان تشکیل داده اند، اما این کشور تحت حاکمیت مسیحیت قرار دارد. لبنان برای دول غربی هم به لحاظ جغرافیایی و هم به لحاظ وجود یک حزب فراگیر قدرتمند که توانسته در دهه اخیر برتری مطلق خود را به دول غربی و نماینده خاورمیانه ای آنان یعنی اسرائیل به اثبات برساند، اهمیت بسیاری دارد.

بهره مندی حزب الله لبنان از یک قدرت معنوی عمیق مهمترین عامل پیروزی و تداوم این برتری در مقابل رژیم صهیونیستی است. و از آنجایی که این رژیم و در کل، دول غربی موفق به درک و شناسایی این نوع قدرت معنوی نشده اند، بنابراین انتظار نمی رود که در آینده ای نزدیک کوچکترین خللی در اقتدار و نیروی این حزب وارد شود.

از طرف دیگر با توجه به انقلابات اخیر منطقه که از آن به عنوان بیداری اسلامی یاد می شود، کشورهای منطقه نیازمند یک الگوی مناسب در رابطه با توسعه سیاسی هستند، و حزب الله لبنان می تواند یک الگوی موفق قرار گیرد.

در این میان زنان مسلمان به خصوص شیعه ی عهده دار نقش ویژه ای هستند. زنان لبنان به لحاظ بستر تاریخی و فرهنگی این کشور آمادگی تعامل با فرهنگ های گوناگون را دارند. اگر چه قرن ها تعارضات طایفه ای و مذهبی در لبنان باعث شده تا این کشور حتی تاریخ تدوین شده ی منسجمی نداشته باشد و هر قوم با ثبت و ضبط جداگانه ی تاریخ خود به حفاظت از فرهنگش بپرداز.

اما به هرحال این فرهنگ ها یاد گرفته اند علی رغم تفاوت و اختلاف های بسیار در پوشش، آموزش و تربیت کودکان، رفتارهای

اجتماعی و در کل سبک زندگی، کنار یکدیگر زیستی مسالمت آمیز داشته باشند. زنان شیعه علاوه بر اجتماعات و تشکل های شیعی در صحنه ی عمومی جامعه نیز حضوری پررنگ و با سایر فرق تعامل دارند. به این ترتیب این زنان با خودآگاهی و زمان آگاهی به تربیت نسل آینده می پردازند.

از طرف دیگر زنان مسلمان لبنانی در زمانی که خاندان حاکم بر اغلب کشورهای اسلامی خود ترویج کننده ی فمینیسم، فساد و سبک زندگی امریکایی است، می توانند با ارتباط گیری و بسط تعامل با زنان سایر کشورهای اسلامی از تجربیات خود در جامعه ی چند فرهنگی لبنان استفاده کرده و الگوی حضور زنان در حزبی فراگیر با دغدغه ی مقاومت اسلامی را به آنها منتقل نمایند.