مذاکرات 21 و 22 ژانويه در استانبول در حالي روز گذشته به پايان رسيد که خانم اشتون در کنفرانس خبري خود پس از مذاکرات صبح روز شنبه در محل کاخ عثماني سيرگان (چراغان) اعلام کرد که نظرات دکتر جليلي در مذاکرات منطقي بود. وي در عين حال، اظهار داشت که از روند ايران در مذاکرات نااميد شده است.
به گزارش مشرق، رجا نوشت: مذاکرات استانبول پس از مذاکرات ژنو3 در 16 و 17 آذرماه جاري برگزار شد که در آن، توافق براي دور بعدي گفت‌وگوها، يافتن نقاط مشترک همکاري بود.
اما در شرايطي که اعضاي گروه 1+5 اصرار خاصي بر گفت‌وگو در مورد موضوع هسته‌اي بر خلاف توافق ژنو3 داشتند، در نهايت نتوانستند مداليته مذاکراتي خود را جمع‌بندي کنند و به استانبول بياورند. در فضاي اختلاف اعضاي 1+5، هيئت مذاکره کننده ايراني، پيشنهادهاي مشخص همکاري را در جمعه ظهر دور اول مذاکرات بر روي ميز گذاشت.
دکتر جليلي سرپرست تيم مذاکره کننده ايران علاوه بر ارائه اين پيشنهادهاي مشخص که مشابه فرآيند ژنو3، اعضاي 1+5 را غافلگير کرد، به آن‌ها اجازه نداد که موضوعات کهنه و تکراري را در دستور کار قرار دهند.
اما در دور دوم مذاکرات که جمعه شب ساعت 22 به وقت تهران با حضور نمايندگان ايران و 1+5 برگزار شد، کاترين اشتون مسئول هماهنگ کننده سياست خارجي اتحاديه اروپا از دبير شوراي عالي امنيت ملي کشورمان درخواست کرد که موضوع تبادل سوخت براي دستيابي به يک توافق عملي در دستور کار قرار گيرد.
در اين بخش از گفت‌وگوها که عملاً جدي‌ترين دور از مذاکرات استانبول بود، مذاکره کننده ارشد ايران ترجيح داد که منطق جمهوري اسلامي در موضوع زمينه‌هاي همکاري مشترک، الزامات براي ادامه گفت‌وگوها و چارچوب بحث در مورد تبادل سوخت را به‌طور مبسوط تبيين کند.
جليلي در اين بخش از سخنان خود تأکيد کرد که بر مبناي توافق ژنو3، گفت‌وگوها صرفاً بايد در چارچوب زمينه‌هاي مشترک همکاري باشد و لازمه همکاري، کنار گذاشتن رويکردهاي تقابلي است که نمونه عيني آن قطعنامه‌ها و تحريم‌ها عليه ايران است. وي همچنين افزود ايران نيز به همکاري با آژانس در چارچوب NPT و پادمان پايبند است و اين رويکرد را نيز از طرف خود لازمه استمرار گفت‌وگوها مي‌داند.
دبير شوراي عالي امنيت ملي کشورمان در ادامه براي طرف مقابل تصريح کرد که شرايط کنوني ايران با 15 ماه قبل در موضوع تبادل سوخت متفاوت است، چرا در آن دوره ايران در چارچوب نياز خود براي تأمين سوخت، درخواست داده بود اما در حال حاضر، حدود 40 کيلوگرم اورانيوم با غناي 20 درصد در مجتمع غني‌سازي نطنز توليد شده و کارخانه تبديل سوخت به ميله‌هاي سوخت در اصفهان نيز در حال احداث است و بر اساس زمان‌بندي شهريور ماه 90 به بهره‌برداري مي‌رسد. بنابراين، در مقطع فعلي، ايران چنانچه به فرآيند مذاکراتي تبادل سوخت نيز بخواهد وارد شود، اين موضوع بايد در چارچوب يکي از زمينه‌هاي همکاري ميان ايران و 1+5 لحاظ شود.
سرپرست تيم مذاکره کننده ايران همچنين با يادآوري مفاد بيانيه تهران و روند منجر به صدور آن، چارچوب اصلي گفت‌وگوها در اين زمينه را نيز همان بيانيه دانست. در عين حال، اشتون مجددا درخواست کرد که نماينده ايران در حاشيه مذاکرات استانبول با برخي از اعضاي گروه وين گفت‌وگو کند. اعضاي گروه وين عبارت از امريکا، روسيه، فرانسه و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هستند که البته نماينده آژانس در مذاکرات ايران و 1+5 نبود اما درخواست اشتون در واقع ناظر به مذاکره ميان دکتر جليلي و ويليام برنز معاون سياسي وزارت امور خارجه و نماينده امريکا در مذاکرات ايران و 1+5 بود. با اين حال، دبير شوراي عالي امنيت ملي ايران بار ديگر تأکيد کرد که موضوع تبادل سوخت يکي از موضوعاتي است که مي‌توان در چارچوب زمينه‌هاي مشترک همکاري به آن پرداخت و جمهوري اسلامي از موضع همکاري به اين موضوع نگاه مي‌کند نه از موضع نياز چرا که به‌دليل توليد موفق سوخت 20 درصد در داخل، غير از همکاري، انگيزه ديگري براي مذاکره در اين زمينه ندارد.
در عين حال، نتيجه مذاکرات استانبول، براي طرف غربي خوشايند نبود. نمايندگان ايران با بيان شرايط ادامه مذاکرات، نشان دادند که اين توهم که "جمهوري اسلامي به‌دليل اثر کردن تحريم‌ها تحت هر شرايطي پاي ميز مذاکره خواهد آمد و در واقع، راهبرد ديپلماسي دومسيره موفق بوده و بايد ادامه پيدا کند" نادرست است.
اما اگر نمايندگان 1+5 از استانبول با دست خالي به پايتخت‌هاي خود بازگشتند، نمايندگان ايران مانند ژنو3 با غلبه دادن منطق ايراني بر فضاي مذاکراتي و تأکيد بر ادامه مذاکرات با کنار گذاشتن رويکردهاي تقابلي و يافتن زمينه‌هاي مشترک همکاري، طرف مقابل را در موضع انفعال قرار دهند. شايد مرور فضاي مذاکراتي ژنو يک تا استانبول، عمق پيروزي ديپلمات‌هاي ايران را روشن‌تر کند. در ژنو يک، درخواست طرف مقابل تعليق فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران بود، در ژنو 2 درخواست آن‌ها به فريز فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران در مقابل فريز (توقف) قطعنامه‌هاي شوراي امنيت مطرح شد، در ژنو 3، درخواست 1+5 از نمايندگان ايران اين بود که گفت‌وگو در مورد موضوع هسته‌اي را بپذيرند و در استانبول کار به جايي رسيد که اشتون تقاضاي مذاکره در مورد تبادل سوخت را مطرح کرد.
با اين حال، دکتر جليلي در دور سوم مذاکرات خطاب به خانم اشتون گفت اگر شما به دنبال خريد زمان هستيد، ما چنين قصدي نداريم و به حقوق و تکاليف خود در چارچوب آژانس بين‌المللي انرژي اتمي پايبند هستيم. وي همچنين گفت مواضع ما منطقي است، خود شما هم به آن اذعان داشته‌ايد، بنابراين، براي ادامه مذاکرات با لحاظ کردن شرايط، آمادگي داريم، تلفن‌هاي ما در اختيار شماست، هر زمان که براي مذاکره در اين چارچوب‌ها آمادگي داشتيد، ما آماده هستيم.
