گروه سیاسی مشرق -  سید محمد غرضی، علی‌اکبر ولایتی، حسن روحانی،  محمدرضا عارف، غلامعلی حداد عادل، سعید جلیلی، محمدرضا عارف و محمدباقر قالیباف به منظور مناظره فرهنگی کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری وارد سازمان صداوسیما شدند.

دومین مناظره کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری با موضوع فرهنگی برگزار می‌شود و جمعه این هفته نیز سومین و آخرین مناظره با موضوع سیاسی برگزار خواهد شد.

مهمترین محورهای مناظره 8 نامزد ریاست جمهوری به شرح زیر است:

* مناظره راس ساعت 16 آغاز شد.

* قالیباف:تسلیت امام  موسی کاظم و رحلت حضرت امام(ره). هر ملت و کشوری مهمترین موضوع برایش استقلال و عزتش است. ممکن است با یک انقلاب استقلال یابیم اما حفظ آن فقط با قدرت سیاسی ممکن است؟ کشوری میتواند استقلالش را حفظ کند که مولد باشد. کشور نیازمند تولید قدرت است. نیازمند تولید ثروت و معرفت و منزلت است.

اگر این تولید در این ابعاد بود و همه جانبه نگری بود استقلال حفظ میشود پس اقتصاد و سیاست و کرامت انسانی و ... مهم است ولی انقلاب اسلامی و نظام فلسفه اش تعالی و رشد انسانهاست و ما اقتصاد را برای این میخواهیم. مانند اقتصاد سرمایه داری فقط به دنبال انباشت ثروت نیستیم. خدا به انسان، انسانیت و آزادگی داده و تحت هدایت قدسی میتوانیم اینها را حفظ کنیم لذا فرهنگ اساس کار ما و دولت است. یک وقتی گفتیم توسعه سیاسی و یا اقتصادی، هردویکجانبه نگری و اشتباه بود. باید همه جانبه باشیم. در فرهنگ باید به دنبال معنویت و اخلاق باشیم. برنامه من با این نگاه است. واقعا فرهنگ در کشور ما مظلوم واقع شده است. حق فرهنگی یعنی نقش فرهنگ در سیاست و اقتصاد و اجتماع و ... ادانشده است. این اساس کار ماست و بنده این مبنای کارم است.

دولت حتما در کنار حق فرهنگی که یک موضوع کیفی است یک وظیفه کمی هم دارد اگر ملاک در نظام اسلامی این است که انسانها اعتبار دارند که دارند، باید دید تربیت کجاست؟ آموزش و پرورش و معلمان. باید دقت کنیم اساتید و معلمان و دانشجویان و حوزه ها و طلبه ها و مساجد و هنرمندان و نویسندگان هستند که تولید فرهنگ میکنند. هر تولیدی لباس فاخر هنر را به تن کرد بدون شک در تاریخ ماندگار خواهد بود و اثر گذار.

* رضایی: جناب قالیباف در منزلت اجتماعی فرهنگیان و هنرمندان و ورزشکاران و روحانیون و اصحاب تولید فرهنگ و  هنر صحبت کردند باید بگویند چطور میخواهند این منزلت را تقویت خواهند کرد؟

* غرضی: آیا فرهنگ بر سیاست  تاثیرگذار است یا برعکس؟

* عارف: فرمودید فرهنگ اساس کار یک دولت است آیا در شهرداری هم با همین رویکرد جلو رفتید؟ آیا معماری شهر تهران با رویکرد معماری اسلامی ایرانی است؟ یا در رابطه با برج های شمال شهر. در نزدیکی ما باغ 2500 متری بود که داشت درختان خشک می شد با یکی از دوستان شهرداری تماس گرفتم و گفتم. بررسی کرد و اطمینان داد کنترل کردیم و باغ می ماند. متاسفانه در همان باغ دو برج ساخته شده است. رویکردی که فرمودید با عملکردی که شهرداری تهران داشته مغایرت دارد البته خاص دوره شما نیست و از گذشته شروع شده است.

* جلیلی: صحبتی ندارم.

* ولایتی: سوالم این است که همانطوری که اشاره شد از قبل این مشکلات در تهران شروع شد ولی برای آینده چه طراحی برای احیای معماری اسلامی ایرانی دارید؟

* حدادعادل: در صحبت های قالیباف اشاره شد به اینکه اهل فرهنگ و هنر از نظر زندگی هم تامین شوند. این نکته را مهم میدانم و معتقدم اگر میخواهیم در جامعه ما فرهنگ و هنر که یک مظهر بارز فرهنگ است توسعه یابد و رشد داشته باشد، بایدکاری کنیم که اهل فرهنگ و هنر بتوانند همه ی وقت و وجودشان را صرف آفرینش کار هنری کرده و اطمینان خاطری داشته باشند که زندگی شان تامین است ولی الان این نیست.

در آینده دولت به این موضوع توجه ویژه کند. بایداهالی فرهنگ بتوانند از کاری که به کمک اندیشه و ذوقش میکند زندگی قابل قبول و متوسطی داشته باشد ولی الان نیست به خاطر اینکه فرهنگ و هنر را جدی نمیگیرم. در نظر ما فرهنگ مثل سبزی خوردن کنار سفره است که اگر باشد خوب است ولی اگر نباشد اتفاقی نمی افتد. کار تشریفاتی است و ... این نگاه باید درست شود. در نظر دارم برای اقتصاد فرهنگ در دولتم فکری اساسی بکنم.

* روحانی: فرمودند که باید نقش فرهنگ را در سیاست و بقیه بخش ها ببینیم همان است که در همه طرح ها پیوست فرهنگی هم ببینیم. ولی ما باید فرهنگ را بالاتر از اینها ببینیم. سیاستی نداریم که در دلش و متنش فرهنگ نباشد. همچنین اقتصاد. چرا که فرهنگ همان باورها و ارزشها و رفتارهایی است که بر مبنای آن ارزشها و باورهاست. فرهنگ را همه جا باید ببینیم و سایه آن را لمس کنیم. اشاره کردند که در فرهنگ معرفت و منزلت باید  مورد توجه باشد.

امروز کمبودی که در جامعه ما هست منزلت همه اقشار مانند کارگر و معلم و کسبه و دانشجو و... است که همه منزلت میخواهند و اگر نباشد فضای فرهنگی حاکم نمیشود. امروز به جای اینکه فضای فرهنگی را حاکم کنیم فضای  امنیتی حاکم شده. کرسی های آزاداندیشی را رهبری تاکید کردند اما ما نمی بینیم فضایی که دانشجویان بتوانند حرف های خود را آزادانه بزنند. همه باید حس کنند ایرانی معزز و محترم هستند و به ایرانی و مسلمان بودنشان افتخار کنند.

* حدادعادل: در پاسخ غرضی عرض میکنم فرهنگ ایرانی و بویژه فرهنگ اسلامی ایرانی در منطقه فرهنگ تاثیرگذار بوده است و این فرهنگ با والایی و مفاهیم خود توانسته اثر بگذارد. یکی از فرهنگ شناسان ترک به بنده میگفت منزلت فرهنگ ایران در جهان اسلام منزلت فرهنگ یونان در اروپاست. این نشانه قوت فرهنگ ایران است.
آقای عارف درباره قانون برنامه  چهارم صحبت کردند و با بعضی قوانین که در برنامه آمده  ممکن است بعضیشان اصلاح شده باشد و بعضی نشده باشد. در مجلس هشتم برای قانون مطبوعات با توجه به تحول فناوری اطلاعات کارهایی کردیم. منتهی اشکال ما به برنامه چهارم یک برنامه بنیادی بود که بسیار فراتر از این ها بود. مبانی برنامه چهارم که چاپ شده بود و بعدا به اندازه ای شور بود که آشپز هم فهمید و جمعش کردند. اشکالات اساسی در آن می دیدیم که اگر فرصت باشد تجزیه تحلیل میکنیم که جنابعالی مشکلاتش را بدانید.

در خصوص صحبت ولایتی: فرهنگستان ها وظیفه شان جنبه راهبردی دارد. یعنی باید فرهنگستان ها راهبردهای کشور را در این حوزه ها به شورای عالی انقلاب فرهنگی و دانشگاه ها و دست اندرکاران عرضه کنند.

درباره زبان فارسی و پیوند اسلام وایران عرایضی دارم که در فرصت های بعدی عرض میکنم.

* جلیلی: صلی الله علیک یا امین الله فی ارضه یا موسی ابن جعفر. گرامی میدارم همزمانی جلسه را با 15 خرداد و حرکت بزرگ امام راحل. مزیت نسبی ما فرهنگ است و امام با تکیه بر قدرت فرهنگی این حرکت را شروع کردند و اگر عزت و پیشرفت و تولید قدرتی شد بر اساس ظرفیت فرهنگی ما بود. فرهنگ یک موضوع در کنار سایر مقولات نیست بلکه فضای تنفسی است که بر همه موضوعات مانند سیاست و اقتصاد و .. حاکم است اگر بتوانیم از آن استفاده کنیم قدرتی که ایجاد میکند بسیار بیشتر از مقولاتی حتی قانون است.. مثلا در راهنمایی و رانندگی، فرهنگ سازی از قوانین قوی تر است.


قدرت فرهنگی ما مغول ها را شکست داد. در جنگ تحمیلی فرهنگ بسیجی بود که پیروزی ها را رقم زد. همچنین در بحث هسته ای فرهنگ استقلال طلبی ما بود که باعث پیروزی ما شد. نیازمند شناخت درست هستیم که دچار خطا نشویم. شناخت از مبانی فرهنگی و اسلامی ما. دولت باید فهم صحیح را داشته باشد. اینکه میگوید رئیس جمهور از رجال مذهبی و سیاسی باشد‌، به همین خاطر است. اینکه میگویند فرهنگ از سیاست و اقتصاد  جداست بازی است. در آمریکا آرگو و دو فیلم دیگر را ساختند. اگر ما این را مهم میدانیم باید شورای انقلاب فرهنگی مهمتر از شورای عالی امنیت ملی باشد. باید ظرفیت های نرم افزاری و سخت افزاری این زمینه را به خوبی بشناسیم و به کار بگیریم. 

عدالت فرهنگی باید باشد که تمام آحاد جامعه از ظرفیتشان استفاده کنند. دوم اقتصاد فرهنگی است که باید جدی گرفته شود.

* ولایتی: مطالب بسیار خوبی فرمودند. نباید موضوعی را خلط کنیم. اینکه عرض شد موضوع فرهنگ را سیاست زده نکنیم، منظور این نیست که فرهنگ و سیاست از هم جداست. سیاست زدگی به معنای اعمال غرض های سیاسی برخی هاست که از فرهنگ به عنوان ابزار استفاده کنند. اینطور نباید باشد والا در اسلام همه ارکان اداره جامعه به هم پیوستگی ارگانیک دارند.

* حدادعادل: قرار بوده که این مناظره، فرهنگی اجتماعی باشد. اما حس میکنم به حوزه اجتماع خوب پرداخته نمی‌شود. یک اشاره ای به جنبه های اجتماعی میکنم که در وقت مقرر به آن نرسیدم. مهمترین دستاوردی که امروز در جامعه داریم پیوند دولت و مردم است و پیوند نظام و مردم است که در اثر وحدت اعتقادی ایجاد شده است. چفت و بست مردم و نظام فراهم شده. مردم اطمینان دارند که نظام به اعتقادات آن اعتقاد دارد و احترام میگذارد. امام محترم و عزیز بود چون به اعتقاد مردم معتقد بود. 

در اثر این احساس وحدت میان مردم و نظام است که نیروهای اجتماعی بسیج می شوند و شکوفا. اگر در عرصه های علمی جوانان دانشجوی خوبمان در هسته ای به آن موفقیت ها نائل می شوند یا سایر کشورها در اثر این است که نیروها آزاد شده و شکوفایی نتیجه این وحدت است. این سرمایه است که باید حفظ شود و آسیبهایش را بشناسیم. یکی از مهمترین ارکانی که باید حفظ شود خانواده است و  خطاب به دوست عزیزم آقای عارف که راجع به برداشتن آنتن های ماهواره ای صحبت کردند، عرض میکنم، البته ایشان از داشتن آنتن ماهواره دفاع نمیکنند،

ببینید بعضی از این سریال های ماهواره ای و فیلم هایی که تهیه می شود ببینید با چه نیتی تهیه می شود؟ به ما به عنوان اعضای شورای انقلاب فرهنگی گزارش داده می شود. بیشتر این سریال ها چنان طراحی شده که بنیان خانواده را ویران کند. جمع کردن آنتن اگر راه درستی نیست که یا خوب عمل نشده یا بهتر می شود عمل کرد، دوستان بگویند چه کار باید کرد؟ آیا باید هیچکاری در این زمینه انجام ندهیم؟

* روحانی: از آقای جلیلی می پرسم اعتقاد ایشان چیست؟ چون برخی ها دایره خودی را آنچنان تنگ میکنند که تعداد و گروه خاص و عدد خاص که بالا نیست، هرکس مثل خودشان فکر نکند را محکوم کرده و حاصل توطئه می دانند این فکر را می گویند طراحی استعمار و صهیونیسم بود. میگویند نمیتوانیم با دنیا تعامل کنیم و دنبال حذف و کناره گیری از سطح جهان هستند. به اعتقادم باید در امور فرهنگی زمینه و فضا را برای فعالیت باز کنیم. چرا شرایط طوری شده که فرار مغزها باز شده؟ در دانشگاه ها جاده یکطرفه درست کردیم و نذاشتیم اساتید و دانشجویان به کشور بازگردند و در سمینارها صحبت کنند.

* قالیباف: اگر به موضوعات جامعه یکجانبه نگری کنیم و فقط بگیم تولید ثروت یا قدرت، نمیتوانیم پیشرفت همه جانبه کنیم. جامعه ما یک موجود زنده است ولی متاسفانه جامعه را مثل کودک لوس ساده لوح به آن نگاه میکنند و گاهی به عنوان موجود رشید بالغ. جامعه این نوع دوم است. اگر کرامتش را حفظ کردی عکس العمل نشان میدهد و اگر دست در چشمش کنی باز هم عکس العمل نشان میدهد.. متاسفانه الان همبستگی در کشور کم است. تبعیض و سوءمدیریت موجب شده نتوانیم یک همدلی برای پایه قدرت اساسی داشته باشیم.

دولت آینده باید به موضوعات اجتماعی منطقی و دقیق و اثرگذار نگاه کند. اگر در دولت تاکید داریم که تبعیض نباشد یعنی همه اقشار را ببینیم و همه جوان ها فرصت مساوی داشته باشند. باید همه اقشار و گروه ها نقش خود را در دولت ببینند. نیازمندیم ساختارهای اجتماعی را در دولت و کشور تقویت کنیم. دولت باید تبلور عینی اراده مردم باشد. همه باید احساس کنند تاثیرگذار هستند. توسعه سیاسی و اقتصادی هر کدام به تنهایی نمیتوانند موفق باشند. دولت اجتماعی که رویکرد اجتماعی فرهنگی دارد و جامعه را رشید و بالغ میداند هدفش این است که رویکردش را در تصمیم سازی و تصمیم گیری به کار ببندد. باید با عقل جمعی کار شود.

امروز پیشرفت برای ما یک ضرورت است نه یک انتخاب. برای پیشرفت نیازمند همدلی هستیم. همدلی با تبعیض و ناهنجاری های اجتماعی و فقر نمی شود. اگر به اینها توجه کنیم قدرت ملی و انرژی بزرگی که با آن مردم انقلاب کردند و دفاع مقدس انجام دادند، شکل میگیرد. مهمترین ظرفیت ما منابع انسانی هستند. که باید از آنها استفاده شود.

* رضایی: خوشحالیم هرچه جلو می رویم دوستان به آسیب شناسی که کردیم نزدیک می شوند. 3 آسیب فقر، رفتار دولتمردان و ناتوانی مراکزی مانند شورای انقلاب فرهنگی در استفاده از پتانسیل های فرهنگی ما. آقای جلیلی خوب است در برنامه هایشان به بحث سلامت روحی و روانی و جسمانی اشاره کنند. مساله اجتماعی هم مهم است.

* غرضی: آقای دکتر شما الان موقعیتی دارید و میتوانید جواب بدهید. آیا انقلاب اسلامی توانسته به فرهنگ غرب هجوم بیاورد یا فرهنگ غرب به ما هجوم آورده؟

* عارف: در رابطه با صحبت حداد و جلیلی: قبول دارم که امروزه بهترین راهکار برای مقابله با تهاجم فرهنگی غرب، حذف نیست. فیلتر کردن و اینها جواب نمیدهد. ما باید با خلق و تولید آثار خوب جوانان را تشویق کنیم که به جای آثار غربی از اینها استفاده کنند. نگاه دولتی به فرهنگ در نهایت به نوعی نگاه سیاسی و امنیتی شدن فضا منجر می شود. دولت باید به جای سفارش خلق ‌آثار، زیربناها و زیرساخت ها را ایجاد کرده و خود را خادم فرهنگ بداند نه مسئول فرهنگ. راه مقابل با تهاجم فرهنگی بستن و حذف نیست. این راهکار امروز به هیچ وجه جواب نمیدهد. راهش تولید محصولات فرهنگی فاخر است.


* جلیلی: یکی از بحث های اساسی که کارویژه دولت است این است فشارها و زنجیرها را باید باز کنیم تا ظرفیت ها باز شود. انقلاب اسلامی هجوم به فرهنگ غرب بود و ما در موضع فعال هستیم نه در انفعال. اینکه 100 شبکه ماهواره ای فارسی زبان درست میکنند میخواهند پاسخ قدرت ما را بدهند و البته موفق نشده اند. این نشانگر قوت فرهنگی ماست به شرط اینکه بتوانیم از آن خوب استفاده کرده و  همه ظرفیت ها را به کار بگیریم. امروز عده ای انحصار ایجاد میکنند.

یک اشرافی گری درست کردند و انحصار گرایی میکنند که مانع بروز ظرفیت فرهنگی میشود. میگویند 2 روزنامه بسته شد اما نمیگوییم چه ظرفیت هایی در روستاها هستند که اصلا نمیتوانند از این امکانات استفاده کنند. الان چند درصد از رسانه های ما در اختیار کدام ظرفیت های ماست. چرا نگاه تنگ سیاسی داریم؟ میگویند اگر فلان جریان سیاسی داشت وضعیت خوب است اگر نداشت هیچ./ یک جوان بوشهری فیلم مستند تنهای تنهای درباره موضوع هسته ای درست کرده است که بسیار جالب است چرا به این گونه ظرفیت ها اصلا بهایی داده نمی شود؟ باید به تولید محصولات فرهنگی بها دهیم.


حیدری: در پایان بخش اول وقت های اضافه دوستان را لحاظ میکنیم برای جمع بندی. بهتر است به موضوعات اجتماعی هم پرداخته شود. گویا کمی غفلت شد. بسیاری از سوالات بینندگان راجع به حوزه فرهنگی و اجتماعی بوده است.

با اعلام وقت های مانده نامزدها، روحانی از بقیه نامزدها خواست اگر میتوانند کمی به او از وقتشان بدهند. روحانی فقط 57 ثانیه وقت دارد.

حیدری: سیستم به صدای نامزدها حساس است و با حساسیت میلی ثانیه وقت ها را اندازه میگیرد.

میزان وقت هر کاندیدا در این قسمت، به اندازه زمانی است که در بخش اول مناظره ذخیره کرده است.

یکی از نگرانی های امروز جوانان بحث اعتیاد است. اخیرا با دو مورد در تهران روبرو شدم. به بازار تهران رفتم خانم میانسالی التماس میکرد من را از شر شوهر و 4 فرزند معتادم نجات دهید. متاسفانه سن مصرف مواد مخدر پایین آمده و درصد معتادان هم بالا رفته که من آمار نمیدهم چون بحث های امنیتی برای ما دارد. معتاد را باید مریض بدانیم و بپذیریم که باید درمان شود. باید راهکار جلوگیری از افزایش اعتیاد را دنبال کنیم. مهمترین دلیل اعتیاد امروز بیکاری و مسائل اقتصادی است. باید فضای مناسبی برای اوقات فراغت جوانان فراهم شده و اماکن ورزشی و سرانه ورزشی در کشور افزایش یابد تا این مشکل خانمان سوز را از شرش خلاص کنیم.

* جلیلی: اگر الان داریم وارد مرحله جدید میشویم که باید برای تمدن اسلامی برنامه ریزی کنیم یک بحث عمده اش در  کنار سخت افزارهایی مانند اختراعات و نوآوری ها بحث روح آن است که مساله سبک زندگی است که بتوانیم به جهان معرفی کنیم. یک بحث اساسی که هست ساماندهی فرهنگی است یعنی باید بتواند بین بخش های فرهنگی دولت یک هماهنگی باشد و اینها بر اساس آن به سمت اهدافشان پیش بروند. آموزش و پرورش و  عالی و ... باید هماهنگ باشند.

به نقش دولت در اقتصاد فرهنگ هم باید اشاره شود/ اگر برخی جاها اگر سرمایه گذاری کنیم موجب می شود در دهها حوزه دیگر صرفه جویی شود. اگر از مسجد به صورت 24 ساعت استفاده کنیم. یک کتابی توضیح میدهد 1100 سال پیش در آنجا شبانه روز کتابخانه های شبانه روزی بوده که نان و غذا و کاغذ رایگان در اختیارش قرار میدادند. این ظرفیت ها را ما داشتیم. باید از این ظرفیت ها استفاده کنیم. 

اگر به مادری به عنوان نقش تمام وقت و موثر استفاده کنیم که به خوبی فرزند را تربیت کند و  همینطور معلم را یک ظرفیت برایش فراهم کنیم خیلی از آسیب های اجتماعی را روبرو نیستیم که برایش هزینه و سرمایه گذاری کنیم که مثلا چگونه باید با آن مبارزه کنیم. بای روی سه حوزه مسجد، معلم و  مادر سرمایه گذاری ویژه کنیم.

فرهنگ ما این ظرفیت را دارد که نشاط و ارتقای فرهنگی را ایجاد کند. این به معنای ان نیست که همه فرهنگ استاد دانشگاه را داشته باشند. مظاهر زیبایی مانند فرهنگ راننده تاکسی و راننده های جاده را داریم. 

باید یک حیات طیبه شکل بگیرد یعنی زندگی گوارا و دلنشین. هرچه این زندگی قویتر محقق شود برای جامعه آنچه مورد نظر است بهتر محقق می شود. اتفاقا دولت در این زمینه بسیار موثر است. مردم به امرایشان شبیه تر از پدرانشان هستند.  باید دید دولتمردان چه فرهنگی را تزریق میکنند؟ در اشرافیت یا ساده زیستی؟ در عدالت یا تبعیض؟ 

فکر میکنم ظرفیت های بسیار خوبی متناسب با فرهنگ اسلامی و ایرانی خودمان داریم که میتواند نشاط ایجاد کند. نشاط جوانان از هیئت های مذهبی. چند نفر مثلا به هیئت آقای محمود کریمی می روند و نشاط ایجاد میکنند. هرچه استفاده از این ظرفیت ها و ظرفیت های طبیعی بیشتر شود، سود بیشتری می یابیم. هرچه پیام هایی ما بیشتر به صورت هنر به  جهان ارائه شود بهتر میتواند اشاعه یابد.

فضایی که آقای عارف می فرمایند را نمیدانم از کجا میگویند. همین دیروز در سیستان و بلوچستان بودم و اتفاقا نقدهای اساسی را دانشجویان به راحتی از عملکرد شورای عالی امنیت ملی مطرح کردند. من ندیدم در آن چهار سال 80 تا 84  خود آقایان برای برگزاری کرسی های آزاداندیشی و ... چه اقدامی انجام دادند.

* محسن رضایی: در بخش اول سعی کردم آسیب شناسی را در سه محور در مسائل فرهنگی عرض کنم. فرهنگ، هنر، ورزش و مسائل اجتماعی در سه بعد فقر و اقتصاد، رفتار دولتمردان و همچنین فعالان و جناح های سیاسی با این مقولات که سیاسی امنیتی بوده، حتی اپوزیسیون خارج از کشور که جمهوری اسلامی را نقد میکند هنوز در دهه اول انقلاب که سیاسی امنیتی بوده قدرت را تحلیل میکند. مساله سوم ظرفیت مراکز فرهنگی مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی است که اختیارات گسترده و وسیع داشته و میتواند در حد قانون مصوبه داشته باشد اما این شورا کارآمد نبوده است. البته نقاط قوتی هم دارد.

خیلی از مسائلی که گفته شد آیا اولین بار است که گفته می شود؟ در دولت ها و انتخابات قبل گفته نشد؟ چرا راهگشا نبود؟ مشکل کلیدی کجاست؟

ما در انقلاب اسلامی گام بلندی برداشتیم و اسلام سیاسی را تحقق دادیم. اسلام سیاسی منجر شد به تشکیل حکومت و برگشتن قدرت به دست مردم. این تحول بسیار بزرگ و اساسی بوده است. فرهنگ سیاسی ما از مرزها بیرون رفته است. مفهوم ایستادگی و مقاومت و ظلم و استکبار ستیزی از مرزها بیرون رفته اما قرار نبود که همینجا بمانیم. ما باید اسلام اجتماعی را از معرفت شناسی آغاز میکردیم و پیش می رفتیم چرا که در غیراینصورت نمیشود اقتصاد و فرهنگ و هنر و... را درست کرد. با اسلام سیاسی میخواستیم همه چیز را درست کنیم. با این روند موفق نمی شویم کسانی که اسلام را به این اسلام سیاسی محدود میکنند دچار دیکتاتوری می شوند.
الان موشک ها از چند هزار کیلومتر عبور میکند اما در گوشت می مانیم. دعواهای الان در کشور بر سر قدرت است نه برای حل مشکلات. فقر را میخواهیم با اقتصاد سیاسی درست کنیم یا اسلام اجتماعی؟ کو محبت ها و پیوندها و برادری ها. با نگاه سیاسی و امنیتی نه اصولگرا با اصلاح طلب میتواند زندگی کند و نه اینگروه ها با یکدیگر. دعواهای الان ما ناشی از نگاه معرفیتی است. نگاه اسلامی هنوز به زندگی و اقتصاد نشده است. اگر این را انجام دهیم تحول بزرگی صورت میگیرد و میتوانیم شکوفاترین زندگی را سامان دهیم مشروط بر اینکه عینک سیاست را کنار گذاشته و عینک اسلام اجتماعی را بزنیم که مکمل هم و مکمل اسلام فردی است.

چند کار اساسی میخواهم بکنم. پای سیاست و امنیت را از مسائلی که مربوط به آن نیست می کشم. نه اینکه برویم به سمت جریان های انحرافی اما جایی که دین باید باشد سیاست و دین چه میخواهند؟ نگاه امنیتی سیاسی را به مردم کنار میگذارم و نگاه فرهنگی و اجتماعی خواهم داشت. چرا برای  مقابله با اهانت به اقوام مانند آذری ها و لرها کاری نکردند؟ آموزش و پرورش اصل است اما باید معماری را هم جدی گرفت. این معماری میتواند تولید خشونت کرده و خانواده ها را فروبپاشد.

من اخلاق را به رفتار دولتمردان برمیگردانم و اولین دولت اخلاقی را شکل میدهم.

سمت و سوی تمام برنامه ها را به سمت مردم شکل میدهم. من میگویم سلام بر زندگی و یا ابالفضل. در کربلا دو جبهه زندگی و نظامی بوده است. امام حسین قویترین مردش که حضرت عباس بود را فرمود برو به سمت زندگی و خیمه ها. الان میخواهند ما را تحریم کنند ما نباید شکست بخوریم. الان ما رسیده ایم به گردنه فرهنگی اقتصادی. اگر پیش برویم گفتمان بزرگی شکل میگیرد. گفتمان انقلاب در ایستادگی و مقاومت خالی نیست باید گفتمان های بزرگ اجتماعی و فرهنگی ایجاد کنیم.

وزارت فرهنگ را فرهنگ و هنر و ارشاد اسلامی میکنم. صندوق فرهنگ و هنر را اضافه میکنم. اقتصاد فرهنگ و هنر و ورزش را سامان میدهم. شورای عالی راهبردی برای هنرمندان تشکیل میدهم. اهانت به مرجعیت را خط قرمز اعلام و حوزه های علمیه را تثبیت کرده و امور فرهنگی را از دولت گرفته و به اصحاب فرهنگی میدهم. از دخالت سیاسیون در فرهنگ و ورزش و هنر جلوگیری میکنم. فرهنگ اقوام را از آذربایجان و لرستان و کردستان و عرب و بلوچ را تقویت میکنم. روحیه پهلوانی را در ورزش تقویت میکنم.

* غرضی: ایران یک مجموعه فرهنگی است در طول تاریخ. قبل از اسلام و بعد از اسلام. اینکه ابوالکلام آزاد بیان میکند که کوروش همان ذوالقرنین است و او می شود ناجی یهودی ها و اینکه کشوری که بیش از 30 میلیون کیلومتر مربع بدون جنگ داخلی اداره می شده عظمتی است که ملت داشته است. اسلام بر حاکم پیروز شده نه بر ملت. فرهنگ عظیم اسلامی توانایی پیدا کرده که علاوه بر اینکه بتواند با فرهنگ مهاجم آمیزش کرده و خودش بر فرهنگ مهاجم پیروز شود واقعیت عظیم تاریخی است. ببینید چه اتفاق عظیمی افتاده است. خاندان پیامبر گرامی دچار گرفتاری بنی امیه و بعدیش میشوند چه کسی این خاندان را نجات میدهد؟ ایران است. ابومسلم خراسانی است. باید نگاه ها را از سیاسی به سمت اجتماعی و فرهنگی ببریم. جریان اجتماعی ملت ما یک جریان فرهنگی بسیار وسیع تر از مرزهای ماست و خواهد بود.

* قالیباف: آنچه مشخص و روشن است این است که با همه زحمت‌هایی که کشیده شده کارنامه اقتصادی و فرهنگی ما قابل قبول برای مردم نبوده است. یکی از مسائل که باید توجه شود این است که تغییر اساسی و تحول جدی در عدم کارامدی انجام داده و به این مدیریتی که مشکلاتی دارد پایان بدهیم. پیامبر می فرمایند سوءتدبیر خطرناک تر از فقر است. از انقلاب و امام و اموزه های دینی این را یادگرفتیم که توجه به رویکرد اجتماعی اساس کار ماست. به این معنا که به جای منابع مادی، اولویت را به نیروی انسانی و سرمایه های اجتماعی بدهیم در این صورت مشکلات اقتصادی حل شده و تبعیض و فساد از بین می رود.

در دفاع مقدس با رویکرد اجتماعی رفتیم و به خاطرهمین است که همه از هر رویکرد و سلیقه ای به آن افتخار میکنند ولی متاسفانه در اقتصاد و سیاست و فرهنگ اینگونه عمل نکردیم. آنقدر که بی اعتمادی به کشور خسارت وارد کرده، گرانی وارد نکرده است. باید به این سمت برویم و به سرمایه های اجتماعی توجه کنیم. دولتی که تبلور حضور اقشار مختلف مردم باشند. دولت اجتماعی باید آمار بدهد اما قبلش به شهود جمعی نگاه کند. گفته می شود بیکاری اینگونه است اما  وقتی به جامعه نگاه میکنیم جور دیگری می بینیم. در نیروی انتظامی به جای رویکرد تهدید محور رویکرد اجتماعی و فرهنگی اجتماعی محور را پیش رو قراردادیم مانند مساله کمربند ایمنی در خودروها که با رویکرد فرهنگی و اجتماعی حل شد. در شهرداری هم با همین رویکرد عمل کردیم.

* حدادعادل: نکته ای خطاب به دوست عزیزم آقای عارف عرض میکنم. ایشان در بحث ماهواره گفتند منع ممکن نیست و باید مصونیت ببخشیم به جوانان  و جامعه که تحت تاثیر قرار نگیرند. اتفاقا خودشان اعتیاد را مثال زدند. اگر عارف رئیس جمهور شود اجازه میدهد مواد مخدر بدون حساب از مرزها خارج شود؟‌خیر هم جلوی ورود مواد را میگیرد و هم مصونیت ایجاد میکند در هر قضیه فرهنگی اینگونه  باید عمل شود. تا آنجا که ممکن است هم باید مصونیت فرهنگی ایجاد کنیم و هم جلوی ریزش و ورود سم را به داخل غذای روحی ملت بگیریم. 

مردمی که پای تلویزیون هستند از ما که نامزد هستیم انتظار دارند جوری صحبت کنیم که بتوانند جمع بندی کنند. نباید موزائیک وار صحبت کنیم. باید نظمی برقرار باشد. 

- حیدری: دو تا انتخاب داریم. بخش دوم 16 سوال دو دقیقه ای است که میتواند 55 دقیقه طول بکشد. میتوانیم 10 دقیقه هم استراحت اعلام کنیم و بعدش بحث را ادامه بدهیم.

* دور اول مناظره نامزدها پایان یافت و قرار است تا دقایقی دیگر دور دوم مناظره آغاز می‌شود.

حیدری: در این بخش، نامزدها از 16 سوال به 2 سوال به مدت 2 دقیقه پاسخ میدهد و در نهایت هم 2 دقیقه برای جمع بندی در نظر گرفته شده است.

***پاسخ کاندیداها به سوال اول***

* حداد عادل در پاسخ به سوالی مبنی بر: تهیه پیوست فرهنگی برای طرح های عمرانی و ... چقدر ضرورت دارد؟ گفت: مقصود از پیوست فرهنگی این است که دستگاه هایی که میخواهند در کشور طرحی اجرا کنند باید دغدغه آثار فرهنگی آن را داشته باشند مثل اگر قرار است در شهر کوچک دانشگاه بزرگ احداث و از سایر شهرهای بزرگ به آنجا افراد اعزام شوند، باید مشخص شود که اینکار چه آثاری دارد. باید پیوستی تهیه کرده و پیش بینی کنیم و برای آن اندیشه کنیم. هر کار بزرگی که در کشور می کنیم، مثلا بزرگراهی از تهران به شمال می کشیم باید آثارش در تخریب محیط زیست و ایجاد انواع و اقسام اماکن را پیش بینی کنیم. پیوست دادن یعنی مدیران کشور باید در کارهای غیرفرهنگی دغدغه فرهنگ را داشته باشند. فرهنگ چیزی نیست که بشود آن را جدا کرد و فردی بگوید این کار را میکنم یا نمیکنم. من در دولتم در هر کار اجتماعی نظامی سیاسی و اقتصادی به این نظر نگاه میکنم که باید جنبه فرهنگی هم داشته باشد.

* جلیلی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه: اقدام عملی شما در استفاده از ظرفیت های گسترده هنرمندان کشور در مقابله با جنگ نرم چیست؟ گفت: عمیقا باور دارم هنر و هنرمندان بخصوص بر مبنای  گفتمان انقلاب اسلامی یک فرصت و ظرفیت است اگر بتوانیم پیام انقلاب اسلامی را هرچه با شکل و قالب هنری ارائه کنیم کمک میکند به همان پشتوانه قدرت ما. یکی از بحث های اساسی صادرات محصولات فرهنگی است. باید دولت مبنای قوی برای پشتیبانی از هنر و هنرمندان داشته باشد اولا ظرفیت ها شکوفا شوند و بعد صادر شود به خارج از کشور و مخاطبین ما و حتی کسانی که ما را هدف جنگ نرم قراردادند. الان ضعف های چشم گیری داریم که باید برطرف شود. مثلا یک سرشاخه هایی مانند دفاع مقدس و انقلاب و 15 خرداد داریم در این امر که فیلم های زیادی درباره آن ساخته نشده است. درباره شهید شهریاری چند وقت بعدش فیلم ساخته شد. ما باید ظرفیت ها را فعال کرده و آن ها را از انحصار خارج کنیم و از ظرفیت هنر بیشترین استفاده را کنیم برای پیشبرد نگاه های فرهنگی.

* روحانی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه: موثرترین اقدام شما در تقویت و توسعه صنعت گردشگری چیست؟ گفت: گردشگری بسیار مهم است هم از لحاظ اقتصادی و هم اجتماعی و هم ترویج فرهنگ انقلاب اسلامی است و هم برای اشتغال. مجموعه محاسبات نشان میدهد اگر بتوانیم در طول یکسال 10 میلیون گردشگر وارد کشور کنیم 13 میلیارد ممیز 6 دهم درآمد داریم و این مجموعه گردشگر 4 میلیون اشتغال برای ما درست میکند. مشکل 3 و نیم میلیون اشتغالمان را به طور کامل حل میکند. همسایه مان مانند ترکیه رقم گردشگران در 2012 بالای 30 میلیون گردشگر بوده. ما ظرفیت بسیار زیادی داریم و چهارمین کشور در  جاذبه‌های گردشگری هستیم. باید در صنعت توریسم زیربناهایی مانند هتل و فرودگاه و حمل و نقل را درست کنیم که به راحتی امکان پذیر است. سرمایه  گذار خارجی در این زمینه کاملا آماده است که اینها را بسازد. مهمترین مشکل الان ما که باید حل شود بحث بانکی و مسائل مالی است که به خاطر تحریم مشکل داریم. دولت باید برنامه ریزی کند که گردشگران پول را به کشور بیاورند.

* ولایتی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه: الگوی دولت شما برای تحقق شادی و نشاط بیشتر در جامعه چیست؟ گفت: قبل از هرچیز باید موضوع شغل و مساله بیکاری جوانان مورد نظر قرار بگیرد و تا زمانی که مساله اقتصادی مردم حل نشود و تا زمانی که معاش مردم تامین نشود صحبت از ایجاد شادی و نشاط در جامعه و خانواده‌ها کردن صحبت بی پایه ای است. اگر فراهم شد میتوانیم از انواع امکانات در کشور برای گردشگری داخلی و  همچنین تامین یک مسائلی که بتواند اوقات فراغت جوانان و مردم را به وجه احسن تامین کند استفاده کنیم. همچنین درباره تعطیلی ها و استفاده از تعطیلات که در بسیاری از کشورها اجباری است و مثل الان نیست که در ایران ذخیره میکنند برای پول در بازنشستگی.  همچنین باید برنامه های سرگرمی در رسانه ها و بخصوص رسانه ملی برای هر سلیقه ای فراهم شود.

* غرضی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه فوری ترین اقدام دولت شما برای حل مشکلات سلامت در جامعه چیست؟ گفت: شبکه هوشمند سلامت را راه می اندازم به این صورت که نسل سوم و چهارم تلفن موبایل را وارد کشور می کنم که خدمات بسیار بسیار زیادی را میتواند در سطح اجتماعی بدهد. نرم افزاری رویش میگذارند که یک فرد میتواند به 100 نفر فرمان بدهد. این کار در برزیل اجرا شده است. افرادی معادل 12 میلیون نفر در کشور که وزن زیاد دارند دچار مشکلاتی میشوند. در بخش سلامت هرچه سلامت تکنیکی و مهندسی پزشکی توسعه یابد هزینه ها پایین می آید. نمیتوانیم نسل وسیع تری را به دانشهای پزشکی مامور  کنیم چون هزینش بالاست و وقت زیادی میخواهد. باید از طریق دولت الکترونیک نیازها را برآورده کنیم. اینکه تعداد زیادی را وادار کنیم پزشک شوند زمان می برد ولی استفاده ازدولت الکترونیک مشکل را حل میکند.

* عارف در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه دولت شما چگونه فضای مجازی را ساماندهی خواهد کرد گفت: وجود فضای مجازی یک واقعیتی است که اطلاعات فراوانی در آن رد و بدل می شود که علی الاصول دانشمندان و محققان برای کارهای پژوهشی نیاز دارند و باید استفاده کنند. مهمترین مساله ای که با آن در این مسئله روبرو هستیم برای انجام بهینه مبادلات، بحث امنیت فضای مجازی است. بسیاری از مبادلات اطلاعات که طبقه بندی شده است از این فضا انجام می شود. اولویت ما تامین امنیت فضای مجازی است تا در برابر حملات نرم افزاری مصونیت یابیم. البته الان در این زمینه وضعیت خوبی داریم و رتبه اول منطقه هستیم. البته باید درباره بدآموزی این فضا و سایت های غیراخلاقی باید ممانعت شود و جلوگیری کرد اما با یک حرکت جهشی در  امور فرهنگی و تامین فضا و اطلاعات مورد نیاز مردم بتوانیم نوعی مصونیت را ایجاد کنیم.

* رضایی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه نگاه شما به وظیفه رسانه ملی در ارتباط با دولت و پیگیری مطالبات مردم چیست؟ گفت: من هیچ انتظاری ندارم رسانه ملی نظام و فرهنگ و بسیاری ارزشهای دیگر را فدای دولت کند. من به گذشته نقد دارم. رسانه ملی مال نظام و مردم است. هر وقت صداوسیما مرا نقد کند تشویق میکنم و البته تقاضا میکنم خودم هم بیایم و پاسخگو باشم. این را مثبت میدانم که نظام مقدس جمهوری اسلامی نقد و فریاد کشیدن و اعتراض را به جامعه ما برگرداند. مردمسالاری که تنها مشارکت در راهپیمایی و رای دادن نیست بلکه اعتراض و انتقاد هم هست منتها باید با اخلاق باشد. من رسانه ملی را تشویق میکنم از مردم دفاع کند البته دفاع از دولت هم در  جای خودش. مناظراتی را در جای خود خواهم گذاشت البته به شرطی که صداوسیما نترسد. اولین مناظره را من با بنی صدر داشتم در رسانه ملی که اثر بسیار خوبی را داشت. 88 هم مناظرات خوب بود نباید دوستان می ترسیدند و مناظرات تبدیل به گفتگوی جمعی می شد. انشاءالله دوستان رسانه ملی دل و جرات پیدا کنند مناظرات به رسانه برگردد.

* قالیباف در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه دولت شما در تحقق سبک زندگی ایرانی اسلامی تا چه میزان خود را مسئول میداند گفت: سبک زندگی از موضوعات مهم حوزه های فرهنگی و اجتماعی است. دو نگاه وجود دارد. یک وقتی هست نگاه از بالا به پایین داریم که رئیس  دولت حس میکند رئیس خانواده ها هم هست و میتواند برای همه تعیین تکلیف کرده و به سبک کره شمالی میتواند بگوید همه یک جور بخورید و بپوشید و رفتار کنید. سبک زندگی باید از دل مردم و جامعه و خانواده بیرون بیاید تا واقعی باشد.

 وی افزود: دولت میتواند در هدایت و توجه به هنجارهای جامعه و کارهای فرهنگی یک هدایت آنهم توسط سرمایه های اجتماعی و نخبگان و نه خود دولت انجام دهد. سازمان های مردم نهاد و دانشگاه ها و مراکز اجتماعی باید این کار را انجام دهند. دولت اگر بتواند در رفتارش اعتمادسازی کند و اعتماد بشود مهمترین سرمایه، مردم توجهشان بیشتر خواهد شد که توصیه و نصیحت ها را به کار بگیرند.

* رضایی در پاسخ به این سوال که موثرترین اقدام دولت شما در حل مساله اعتیاد چیست گفت: شعری از آیت الله بهجت بگویم که به دنیا آمده ایم که قیمتی زندگی کنیم نه آنکه به هر قیمتی زندگی کنیم. وضعیت جوانان ما که از روی ناچاری به همه چیز دست می زنند تا سرپا بمانند باید پایان یابد. کانون اصلی مواد مخدر سنتی و قدیمی در 70-80 کیلومتری مرز ماست. عوامل خاصی که در دبی و ترکیه هستند این مشکلات را برای ما بوجود آوردند. به کمک نیروهای امنیتی و نیروهای دیگر در مقابله با این مشکل روبرو میکنم. به کشورهای منطقه میگویم و به آمریکا هشدار میدهم که این وضعیت را جمع کند اگر این کار را نکند به صراحت میگویم که این مراکز را از بین می بریم.

مساله بعد تقاضاست که باید از طریق فرهنگی کاهش یابد. معتادهای فعلی هم باید ترک اعتیاد شده و به حالت قبلی برنگردند.

* غرضی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه دولت شما چقدر نقد پذیر است و کرسی های نقد اندیشی را ترویج میکنید گفت: همیشه سعی کردم در جامعه ارتباطات دوطرفه برقرار کنم. همیشه به روزنامه  نگاران و کتاب نویس ها میگفتم شما ارتباط یکطرفه دارید و من وزیر تلفن هستم و دوطرفه عمل میکنم و وضع من بهتر است. دولتی اگر بخواهد قاعده اجتماعی وسیعی داشته باشد باید ارتباطات اجتماعی وسیعی داشته باشد. در نسل سه و چهار تلفن این امکان هست که یک نفر چند هزار پیام را دریافت کرده و پاسخ دهد. امیدوارم به صورت منطقی و منظم به بخشی از جامعه که سوال دارند پاسخ بدهم.

* جلیلی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه به عقیده شما مهمترین آسیب فرهنگی اجتماعی که تحکیم خانواده ها را تهدید میکند چیست؟ گفت: نگاهی که به زن و خانواده داریم باید دیدگاه اصیل خودمان که مبتنی بر اندیشه دینی و فرهنگ ایرانی است را داشته باشیم. اگر دچار مونتاژ و التقاط شویم مهمترین تهدید برای خانواده ماست. در غرب به زن به عنوان نیروی کار که باید اشتغال داشته باشد تا چرخ سرمایه داری بچرخد نگاه می شود. ما نگاهمان این است که خانواده سلول و بنیان جامعه است. آنها میگویند فرد بنیان جامعه است. اگر به خانواده بها دهیم کلی از سیاست ها و تدابیر ما متفاوت خواهد شد. اگر این نگاهمان که اصیل، دینی و مترقی است و موجب احترام به زن و وظیفه اصلیش یعنی مادری و حضور مجاهدانه در عرصه های مختلف است را نادیده بگیریم بزرگترین تهدید است. اگر به مادر بها بدهیم بسیاری از آسیب های اجتماعی را شاهد نخواهیم بود. باید به این موضوع توجه جدی شود که با اقتضائات و الزاماتی که نگاه دینی و ایرانیمان دارد برنامه ریزی کنیم نه بر اساس نگاه دیگران.

* روحانی در پاسخ به این سوال که دولت شما برای حفظ حقوق شهروندی و حریم خصوصی شهروندان چه برنامه هایی دارد گفت: مساله حقوق شهروندی طبق قانون اساسی و فصل سومش که در واقع حقوق ملت است، این حقوق شهروندی باید تدوین شود. اساس حقوق شهروندی این است که همه ایرانیان از حقوق شهروندی مساوی برخوردارند. مساله مذهب و قومیت و نژاد نمیتواند در حقوق شهروندی تاثیرگذار باشد. مساله مهمتر مساله حریم خصوصی است. حریم خصوصی بسیار مهم است. من تعجب میکنم نیروی انتظامی شنیدم در یک رسانه ای خواندم گفته بود با راپل میتوانیم روی پشت بام برویم چون خصوصی نیست و مجموعه 10 آپارتمان است. دچار حیرت شدم اگر پشت بام مشاع هست برای صاحبان آپارتمان است نه بین آنها و کسی که میخواهد به پشت آپارتمان برود. خودشان گفتند جمع کردن دیش ها هیچ نتیجه ای نداشته است. ورود به حریم خصوصی ممنوع است. در مطبوعات و رسانه ها و صداوسیما هم همینطور است. وقتی فردی نسبت به آبرو و شخصیت فردی توهین میکند باید به او حق دفاع کنیم وگرنه حریم خصوصی و حق شهروندیش نقض شده است.

* ولایتی در پاسخ به این که مهمترین اقدام دولت شما برای گسترش ورزش چیست گفت: اولین خاصیت ورزش این است که مهمترین نقش را در پیشگیری بیماری ها دارد لذا از خردسالی تا سالخوردگی باید وسیله اش برای مردم فراهم باشد. اساس تربیت ورزش قهرمانی باید در دبستان ها جستجو شود. دو وروزش ژیمناستیک و شنا در دبستان ها اجباری شده برای اینکه افراد را ورزیده میکند. باید زنگ ورزش جدی گرفته شود و مربیان استعداد یابی و تقویت کنند تا در بزرگسالی و جوانی بتواند مدال آور باشد. توسعه ورزش همگانی زمینه ساز ورزش پهلوانی است. برای ورزشکاران بیمه جامع برای بازنشستگی و درمان و ... داشته باشیم که هیچ ورزشکاری دغدغه زندگی نداشته باشد. ورزش نباید دولتی باشد. باید خصوصی باشد و ورزش باید دست خود مردم باشد. معنی ندارد برخی باشگاه ها دست دولت است. ریاست و مدیریت ورزش نباید سیاسی باشد بلکه باید دست خودش باشد. گاهی میخواهند به یک فرد سیاسی امتیاز بدهند او را رئیس باشگاه میکنند.

* عارف در پاسخ به این سوال که دولت شما برای تسهیل جوانان چه اقدام عاجلی میکند گفت: الان مشکل افزایش سن ازدواج داریم که 5 سال بالا رفته. مهمترین اقدام من بحث اشتغال است به دلیل بالا بودن نرخ بیکاری و عدم امکان تامین زندگی جوانان رغبتی به ازدواج ندارند. مشکل مسکن هم بحث دیگر است که مسکن ماندگار را با اصلاحی بر روی مسکن مهر فعلی پیشنهاد  دادیم. ایجاد تسهیلات برای ازدواج جوانان هم باید باشد. وام های فعلی کفایت نمیکند. انشاءالله با تسهیلات وام ازدواج و حتی برگزاری مراسم ازدواج با همکاری شهرداری ها را میتوانیم انجام دهیم. حل مشکلات معیشتی در حقیقت مهمترین مساله است تا دغدغه جوانان را کم کند. جوان حین و قبل ازدواج باید آموزش های لازم را ببینند تا زندگی با ثباتی داشته باشند. الان نرخ طلاق از 1 به 16 به نرخ 1 به 6 رسیده است.

*حدادعادل در پاسخ به این سوال که مهمترین اقدام شما در گسترش فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه چیست گفت: مهمترین اقدام بنده برای گسترش فرهنگ عفاف و حجاب معتقد کردن نسل آینده و جوانها به حجاب است. من در 1359 کتاب فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی را نوشتم. این کتاب 21 بار تا الان تجدید چاپ و به 10 زبان خارجی ترجمه شده است. با استفاده از استاد شهیدم مطهری همان اول انقلاب اهمیت حجاب را متذکر شدم. معتقدم پایه های حجاب باید با اعتقاد محکم شود. جامعه ما عفیف است اگر چه برخی خانم ها به قول هواشناسی کمی تا قسمتی بدحجاب هستند ولی اینطور نیست که زن ایرانی حجاب را نپذیرفته باشد زن ایرانی به خاطر فطرتش حجاب را پذیرفته و ما باید برای ترویج حجاب اختلاف نظر در مسئولان را به وحدت نظر تبدیل کنیم. نمی شود نیروی انتظامی یک سیاستی را در پیش بگیرد و بعدش سخنگوی دولت بگوید این را نمی پذیریم. اینکار ها اقتدار نظام را خراب میکند.نباید به زن استفاده ابزاری داشت.

* قالیباف در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه اقدامش در گسترش فرهنگ مقاومت و تکریم ایثارگران چه خواهد بود گفت: زندگی مادی و  معنوی خود را مدیون خانواده های ایثارگران هستیم. جانبازان عزیزمان که بر ویلچر و تخت نشسته اند تا ملت ایران ایستادگی خود را  حفظ کند. اولین اقدامم این است که قانونی که در مجلس تصویب و در مجمع نهایی شده را حتما به اجرا درآورم. دوم حفظ این فرهنگ ایثارگری است که در سایه فرهنگ جهاد و شهادت است مهمترین فرهنگی است که میتواند عزت و اقتدار را در بخش های اقتصاد و .... به بار بیاورد. در واقع وظیفه بعدی من حفظ این فرهنگ در همه سطوح و اقشار مختلف است. چون این فرهنگ توام با اخلاص و عقلانیت و معنویت و گذشت است را می پذیرند. بحث بعدی بحث درمان آنها و معلولان است و هم اینکه در موضوعات شهری و رفت و آمد دیده شوند. 10 میلیون نفر جانبازان و معلولان را می بینیم و اینها از حقوقشان با اولویت برخوردار می شوند.

- حیدری: درباره سوالات فرهنگی و اجتماعی سوالات بسیار بسیار زیادی دستمان رسیده که به علت محدودیت وقت طرح نشدند. اینها در اختیار نامزدها و ستادها قرار میگیرد خواهش میکنم پاسخ اینها را بدهید. در سایت های مجازی رسانه ملی و روزنامه جام جم امکان انتشار اینها هست. اگر کمیسیون تبلیغات مجوز بدهد میتوانیم از شبکه های رادیویی و تلویزیونی اینها را پخش کنیم.

* رضایی: با یک دست ایستادگی و با دیگری جهاد اقتصادی و فرهنگی را دنبال میکنیم./بازنشستگان جوانان و اقوام و اقشار مختلف را به صورت جدی در بعد مادی و منزلت اجتماعی و معنوی رسیدگی میکنیم. اصل 15 و 19 را در کشور پیاده کرده و تبعیض و رشوه را از کشور بیرون میکنیم. دولتی که با خون شهدا و رزمندگان بسیج فداکار و ارتش و سپاه و نیروی انتظامی تحویل میگیرم را سالم به دولت بعدی تحویل دهم. قول میدهم هیچ چیز را مقدم بر منافع مردم قرار ندهم. قول میدهم رئیس جمهور مردم باشم و به شعار ها و برنامه ها عمل کنم و وفادار به میراث گرانبهای امام و شهدا و جانبازان باشم و صداقت و راستگویی را از دولت شروع کنم.

* قالیباف: مهمترین موضوع امروز کشور، تغییر و تحول اساسی در مدیریت کشور و پایان دادن به مدیریت یکنواخت، بسته و خسته گذشته است. ما راهی جز پیشرفت نداریم. با هر نگاهی لازمه کار پیشرفت و حرکت در جامعه است و در این راه فرصت آزمون و خطا نداریم. نه ما مسئولان و نه مردم. دست به دست هم دهیم که بتوانیم پیشرفت را پیش ببریم. برای تحقق آن نیازمند رویکرد اجتماعی و نگاه سیستمی هستیم/ باید همه جانبه گرایانه کشور را پیش ببریم و تحول در همه عرصه ها اتفاق بیفتاد حتی در سیاست خارجی. از حوزه دیپلماسی عمومی که بزرگترین ظرفیت کشور است خوب استفاده نکردیم و بیشتر با دولت ها حرف زده ایم. توجه به سرمایه های اجتماعی هم مهم است. باید سرمایه های اجتماعی مان را حفظ کنیم که بزرگترینشان نخبگان هستند.

* روحانی: راهکار دولت تدبیر و امید این است که تصدی گری دولت را در فرهنگ کاهش داده و کار را به کاردان واگذار کرده و انجمن های صنفی و فرهنگی تشکیل داده و از آنها حمایت کند. به مساله جوانان اشاره میکنم که بسیار اهمیت دارد. شرایطی را فراهم کردیم و ورود به دانشگاه آسان شده و الان رفتند برای فوق لیسانس و دکترا. این را که تمام کردند اول گرفتاری و بیکاری آنهاست باید کیفیت تحصیل و مهارت دانشجویان را بالا برده و آنها را با صنعت و خدمات آشنا کنیم تا به محض فارغ التحصیل کار یابند. باید فرصت برابر به زنان جامعه بدهیم. زن حقوق با کار مساوی با مردم الان متفاوت است که این باید مرتفع شود. باید بیمه برای زنان آسیب دیده داشته باشیم. تشکیل وزارت امور بانوان را در دولت تدبیر و امید پیش بینی کردیم تا حقوق ضایع شده بانوان را به آنها برگردانیم.

* حدادعادل: در دولتم که دولت تدبیر و امید نام نهادم خانواده اهمیت زیادی دارد. من به کرامت زن در جامعه اهمیت می دهم و در عین اینکه تحصیل و اشتغال زنان را مهم میدانم معتقدم خانه دار بودن به معنای بیکار بودن نیست. زنان بیکار مردان و زنان جامعه فردا را می سازند. بیمه زنان خانه دار را مهم میدانم. من به همبستگی ملی و وحدت ملی اهمیت زیاد میدهم و به همه مردم ایران به چشم هموطن نگاه میکنم. ایران آباد نخواهد شد مگر اینکه همه جای ایران آباد شود. شعارم این است که همه جای ایران سرای من است. مجموعه قومیت ها مانند تارهایی هستند که در کنار هم یک پر طاووس درخشان زیبا را با  ترکیب خود ایجاد میکنند که همان شکوه و عظمت فرهنگ اسلامی ایرانی است. به مردم قول میدهم که به آنها دروغ نگویم.

* ولایتی: ایرانی ایرانی است. از چابهار تا بازرگان و از سرخس تا خرمشهر همه مردم ایران اعم از شیعه و سنی و همه اقلیت ها و اقوام از حقوق برابر برخوردارند. موضوع دیگر موضوع سلامت است. بر اساس قانون برنامه 5 ساله، باید یک بیمه واحد باکفایت سراسری به نام بیمه سلامت ایرانیان درست شود به جای بیمه های نیم بند و نارسای فعلی که همه آحاد را دربرگیرد و هزینه 70 درصد فعلی برای بیماران به 30 درصد برسد. معنای آن این است که اگر برنامه را اجرا کنیم و برنامه بعدی در این جهت باشد میتوان به درمان رایگان رسید. بیماری های صعب العلاج مثل سرطان ها و مزمن جزو مشکلات اساسی  مردم است که مردم عادی قدرت پرداخت هزینه اینها را ندارند. قرار دادن یک ردیف بودجه برای پرداخت هزینه اینها جزو برنامه های من است.

* جلیلی: اگر اعتقاد داریم فرهنگ بر  مبنای آموزه های دینی یک فرصت است باید جدی بیاوریم آن را در برنامه دولت. رئیس جمهور باید به این باور داشته و تمام موانع آن را برطرف کند و سعی کند با اقتدار از ظرفیت فرهنگ در سایر عرصه ها استفاده کند. اگر بتوانیم هر موضوعی را با فرهنگ سازی انجام دهیم خیلی بهتر از استفاده از قانون و ابزار دیگر است. ساختار دولت نه تنها نباید مانع نباشد بلکه باید سازوکارهایی ایجاد کند که ظرفیت ها آزاد شوند و تولید خود را بروز و ظهور بدهند. باید خط مقدم و صف اول فرهنگ را پشتیبانی کنیم. یکی از وزارت خانه ها هزینه ستادش 66 درصد بود ولی برای صف 33 درصد استفاده میکند در حالی که حداقل باید برعکس شود.

* عارف: تشکر میکنم از مردم  خوبمان. آقای جلیلی نامی از فیلم آرگو بردند و استفاده از فرصت ها که عنصر کلیدی بود ولی من اشاره میکنم به جایزه اسکار اصغر فرهادی و متاسفانه نتوانستیم از این فرصت استفاده کنیم. از همه پتانسیل ها و فرصت ها برای توسعه فرهنگی و استفاده از دیپلماسی فرهنگی باید استفاده کنیم. 

عارف سپس به چند اصل قانون اساسی اشاره کرد و آن ها را قرائت کرد.

* غرضی: من در طول عمرم این تجربه را دارم وقتی ابزارپیشرفته در اختیار مردم قرار مییرد فرهنگشان رشد می یابد. من شبکه های برق را در کشور توسعه دادم و از هرکوچه ای از تهران عبور میکردم تحول فرهنگی به وضوح دیده می شد. رادیو و تلویزون کم کم آمد و توسعه فرهنگی حاصل شد. وزیر نفت شدم شبکه گاز کشور را راه انداختم. وقتی وارد شد مردم بسیار کارهای مناسبی میتوانند انجام دهند به جای پرداختن به کارهای جزئی. این کار فرهنگ مردم را توسعه داد. در شبکه مخابرات وقتی ارتباط دو طرفه بین مردم برقرار شد فرهنگ مردم عوض شود. در توسعه فرهنگی دوطرفه شبکه بسیار خوبی که الان جمهوری اسلامی مالکش است دارای امکانات بسیار زیادی فیبر نوری و سیستم های دیجیتال پیشرفته است که میتواند دولت الکترونیک را تشکیل دهد تا گپ دیجیتالی را بین ما و کشورهای دیگر کم کند.