سرویس فرهنگی مشرق - صحبت از سرمایه های فرهنگی که می شود، به یاد شعر و داستان و ادبیات و نقاشی و مجسمه و کلا تمام عناصر معنوی و هنری می افتیم اما در سال 91 اتفاقاتی افتاد که فهمیدیم عناصر مادی بیش از آنچه ما فکر می کنیم در خلق یک اثر هنری تاثیر دارند و اصلا قبل از این که به فکر خلق باشیم باید ادواتش را تامین کنیم.

یک مثال قرص و محکم هم برای اثبات حرفم دارم؛ کاغذ! ابتدایی ترین چیزی که برای دم دستی ترین هنرها نیاز است. مثلا شما اگر بخواهید شعر بگویید، داستان بنویسید، نقاشی بکشید، طرح ارائه بدهید و...لازم دارید که چند کاغذ زیر دستتان باشد تا افکارتان را روی آن بریزید.

این روزها که قحطی کاغذ آمده و قیمت کاغذ از ابتدای سال 91 تا به امروز بیش از صد درصد رشد داشته، دیگر کمتر کسی جرات دارد فکر کند. یعنی فکر که می کند اما جرات ندارد افکارش را کتاب کند! یا مثلا دیگر انتشار اخبار در یک روزنامه یا هفته نامه یا ماهنامه جدید، بیشتر به یک رویا شبیه است.

گفتم روزنامه! بد نیست نگاهی داشته باشیم به وضعیت روزنامه ها و کلا رسانه های مکتوب در سال 91 و این که چطور با این مشکل گرانی کاغذ کنار آمدند.

کافیست سری به دکه های روزنامه فروشی بزنید تا متوجه تغییر جنس کاغذ برخی مطبوعات از گلاسه شفاف و با کیفیت به کاغذ کاهی بسیار زمخت که باعث پایین آمدن وضوح و نمای اخبار و عکس های آنها نیز شده بشوید. حتی برخی رسانه ها به ناچار صفحات تمام رنگی خود را به سیاه و سفید تغییر دادند. ضمن این که تعداد صفحات برخی روزنامه ها و هفته نامه ها بین دو تا 6 صفحه کاهش داشته است.

این نزول کیفیت از شکل و ابعاد روزنامه ها به مطالب آنها هم رسیده است و در پی تعدیل نیرویی که ناچارا گریبان خیلی از آنها را گرفت، به لحاظ محتوایی هم نزول قابل توجهی داشتند.


بر کسی پوشیده نیست که بالا رفتن قیمت کاغذ و هزینه های چاپ به خاطر تحریم های اخیر و کاهش چشم گیر واردات این کالا بوده و در شرایطی که یارانه درست و درمانی هم برای این ماده اولیه فرهنگی در نظر گرفته نشده است، باید با گرانی ها کنار آمد. نتیجه کنار آمدن هم این می شود که سرانه مطالعه ایرانیان از 75 دقیقه به همان 17 دقیقه سابقش و حتی پایین تر برسد.

تنها کاری که وزارت ارشاد توانست برای این موضوع انجام دهد، تشکیل تیمی بود تحت عنوان كارگروه حل مشكل كاغذ، که از اسمش پیدا است باید چه کار کند. هر چند هنوز اتفاق مثبتی در این حوزه رخ نداده اما  نکته جالبی که در اولین روزهای سال جدید شاهد آن بودیم دستور معاون اول رئیس جمهور مبنی بر بالا بردن تیراژ ورزنامه ها و مجله ها است.  بر اساس دستورالعملي که اخيرا توسط محمدرضا رحيمي معاون اول رييس جمهور به حسيني وزير ارشاد ابلاغ شده، مقرر شده است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با انجام يک برنامه ريزي 5 ساله، مقدماتي را فراهم کند که بر اساس آن 254 ميليون نسخه به تيراژ روزنامه هاي کشور طي 5 سال آينده اضافه شود که 50 ميليون نسخه از آن در سال 92 خواهد بود. همچنين مقرر شده 306 ميليون نسخه نيز به شمارگان ديگر نشريات، طي 5 سال آينده اضافه شود.

گمان می رود اگر تغییری در شرایط فعلی کاغذ به وجود نیاید و قیمت ها همچنان بالا بماند و حتی بالا تر  بروند، رسیدن به چنین تیراژی غیرممکن باشد. هر چند نوسان های ارزی در سال 1391 باعث شد تا بسیاری از تولیدکنندگان وارد فاز تازه ای در زمینه های تخصصی خود شوند. هر از گاهی نیز با بیان های مختلف به نوسان های ارزی واکنش نشان می دادند و تاکید داشتند که این موضوع بر نحوه تولید آنها اثر گذاشته است اما تولید چوب و کاغذ هنوز در شرایط قابل قبولی نبوده و از یک سو بودجه کافی برای تولید مطبوعات وجود ندارد و از سوی دیگر مردم توان خرید روزنامه ها و مجلات را با قیمت های فعلی ندارند. بنابراین حوزه اخبار و اطلاعات این روزها در شرایطی قرار دارد که هر روز بر تعداد رسانه های سایبری افزوده می شود و رسانه های مکتوب ضعیف و ضعیف تر  می شوند.

در نهایت می توان گفت اگر دولت به فکر بهبود اوضاع مطبوعات و روزنامه ها است اول باید به فکر کیفیت چاپ و نشر مطبوعات ضعیف تر باشد اگر نه روزنامه های وابسته به دولت و شهرداری و امثالهم همان قدر که باید به چشم می آیند و دیگر لازم نیست تیراژشان بیشتر از این بشود. ضمن این که تا وقتی در زمینه تولید کاغذ به خودکفایی نرسیم، رقم مورد نظر مسولان دولتی تنها به یک خیال شبیه است.