به گزارش مشرق، بازار طلا، سکه و ارز در نخستین روزهای آذرماه دوباره بی‌قرار شده است؛ جهشی که تنها در اعداد خلاصه نمی‌شود، بلکه ردّ آن را می‌توان در تغییرات ناگهانی انتظارات، جریان نقدینگی، رفتار معامله‌گران و فشارهای بیرونی دید.

سکه تا ۱۲۶ میلیون تومان بالا رفت، طلای ۱۸عیار وارد کانال ۱۲میلیونی شد و دلار تهران خود را به ۱۱۸ هزار تومان رساند؛ هم‌زمان تتر نیز تا نزدیکی ۱۲۰ هزار تومان پیش رفت تا مشخص شود سه بازار موازی در یک نقطه به‌هم رسیده‌اند: نقطه اضطراب.

ریشه‌یابی این موج جدید، از یک عامل خارجی آغاز شد؛ سقوط سنگین بیت‌کوین که در چند ساعت میلیون‌ها دلار از ارزش بازار کریپتو را دود کرد، فضای جهانی ریسک را به‌هم زد و موجی از نااطمینانی را به بازارهای مالی فرستاد.

در اقتصاد ایران، چنین تکانه‌هایی به‌خلاف بسیاری از اقتصادهای دیگر نه به فرار سرمایه از دارایی‌های پرریسک، بلکه به جهش انتظارات تورمی و هجوم به بازار ارز و طلا منجر می‌شود، همین انتقال نامتعارف ریسک است که معمولاً حرکت دلار را تند و ناگهانی می‌کند.

اما عوامل داخلی نقش پررنگ‌تری دارند. آذرماه به‌طور سنتی ماهی است که تقاضای فصلی برای ارز افزایش می‌یابد؛ از تسویه‌های تجاری گرفته تا سفرهای خارجی و نیازهای پایان‌سال شرکت‌ها.

فعالان قدیمی بازار می‌دانند که هر سال در این مقطع، حجم خرید دلار بالا می‌رود و اگر بازار از قبل آماده نباشد، قیمت‌ها سریع‌تر از حد معمول حرکت می‌کند. به‌گفته برخی فعالان بازار ارز، امسال اما این تقاضای فصلی با کم‌عمق شدن معاملات رسمی و فاصله عمیق نرخ‌های دولتی و آزاد هم‌زمان شد؛ شکافی که عملاً میدان را برای نرخ‌سازی در بازار غیررسمی باز گذاشت.

در همین حال بازار طلا به دو موتور محرک گرفتار شد؛ طلای جهانی که طی روزهای اخیر روندی صعودی داشته و انتظارات داخلی که با شتاب متورم شده است. افزایش قیمت جهانی در شرایطی که دلار داخلی بی‌ثبات است، مثل ضربه دوم چکش عمل می‌کند.

همین باعث شد تقاضای خرید طلا و سکه در بازار داخل ناگهان جهش کند؛ نه‌فقط از سوی سرمایه‌گذاران بزرگ بلکه حتی خریداران خردی که در تلاشند ارزش پول‌شان را حفظ کنند. این هجوم تقاضا فاصله قیمت سکه با ارزش ذاتی آن را بیشتر کرد و نرخ‌ها را از حرکت منطقی خارج ساخت.

بانک مرکزی در واکنش به این وضعیت، دست به ابزار آشنای خود برده و تصمیم به برگزاری حراج و پیش‌فروش سکه گرفته است؛ روشی که همواره وقتی انتظارات تورمی فعال می‌شود، برای مهار تقاضای هیجانی به‌کار می‌رود.

به‌گفته کارشناسان اقتصادی، تزریق سکه به بازار زمانی مؤثر است که هم حجم کافی داشته باشد و هم به‌سرعت اجرا شود؛ در غیراین‌صورت تنها یک سیگنال روانی کوتاه‌مدت ایجاد می‌کند.

اما مدیریت بازار ارز پیچیده‌تر است. تا زمانی که شکاف نرخ رسمی و آزاد پابرجا باشد، تقاضای سفته‌بازانه از میان نمی‌رود. کارشناسان معتقدند که تنها راه واقعی آرام‌سازی بازار ارز، افزایش عمق عرضه واقعی اسکناس، کوتاه کردن دست دلالان حاشیه‌ای و شفاف‌سازی جریان حواله‌هاست.

بازار ارز با دستور آرام نمی‌شود؛ باید مطمئن شود که بانک مرکزی قصد مداخله مؤثر دارد و جریان عرضه پایدار است، در غیراین‌صورت، هر شوک خارجی یا هر تغییر کوچک در اخبار سیاسی می‌تواند دوباره انتظارات را شعله‌ور کند.

کنار تمام این عوامل، موضوعی که همیشه در چنین جهش‌هایی زمزمه می‌شود، بحث جبران کسری بودجه است؛ گمانی که هربار در فضای رسانه‌ای و بین تحلیلگران تکرار می‌شود، گرچه نمی‌توان تنها با این فرض بازار را تحلیل کرد، اما بی‌تردید زمانی که سیاست مالی شفاف نیست و کسری بودجه مزمن به اقتصاد فشار می‌آورد، هر موج افزایشی به این فرضیه دامن می‌زند و بخشی از جامعه آن را جدی می‌گیرد.

در مجموع، افزایش اخیر قیمت‌ها حاصل کنار هم قرار گرفتن چند قطعه از یک پازل است: تکانه جهانی بیت‌کوین، رشد قیمت اونس، تقاضای فصلی ارز در آذر، شکاف بزرگ نرخ‌ها، کمبود عمق معاملات رسمی، هجوم پول‌های سرگردان به طلا و سکه، و بازگشت انتظارات تورمی.

تا زمانی که این مجموعه عوامل کنار هم عمل می‌کنند، بازار همچنان مستعد جهش‌های سریع خواهد بود؛ جهش‌هایی که شروع‌شان ناگهانی است اما پایان‌شان همیشه کندتر و پرهزینه‌تر.