سرویس سیاست مشرق- در میان انبوهی از گزارش‌ها و تیترهای خبری، در یک بسته کامل با نام «ویژه‌های مشرق» شما را در جریان مسائل مهم و اثرگذار از نگاه روزنامه‌های کشور قرار می‌دهیم.

در این ویژه‌نامه، نگاهی به آخرین مواضع جناح‌های سیاسی و تحولات مهم داخلی، خارجی، اوضاع اقتصادی و اجتماعی کشور انداخته می‌شود که مخاطبان بامطالعه آن به رهیافت‌های مهم، نکات و تأملات از سیر وقایع اثرگذار دست خواهند یافت، در این بخش با ما همراه باشید.

در پی اظهارات اخیر حسن روحانی و محمدجواد ظریف علیه همکاری‌های ایران و روسیه و فضای دوقطبی ساخته شده، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، با انتقاد از این مواضع تأکید کرد که در شرایط فعلی کشور، هرگونه تضعیف روابط راهبردی ایران با شرکای جهانی، برخلاف منافع ملی است و موجب گسست در وحدت داخلی می‌شود.

اظهارات قالیباف با واکنش عجیب و به هم پیوسته اصلاح‌طلبان تندرو روبه‌رو شده و آن‌ها با دیدن صحنه از زاویه جناحی و غرب‌گرایی به رئیس مجلس حمله کرده‌اند، تا جایی که آذر منصوری در توییتی با ایهام از نام لیاخوف مجلسیان را تهدید می‌کند. روزنامه هم‌میهن ارگان خبری اصلاح‌طلبان ساختاری در گزارشی نوشته است:

این در همه جای دنیا سابقه دارد که دیدگاه‌های مختلف سیاست خارجی می‌تواند در جناح‌بندی‌های داخلی هم ایفای نقش کند. همچنین قبول دارم که در شرایط فعلی هماهنگی با روسیه و چین به لحاظ مصالح ملی و با توجه به رفتار زشتی که اروپایی‌ها در موضوع اسنپ‌بک انجام دادند، برای ما خیلی مهم است. اما این درست نیست که بخواهیم آن‌ها را جزو قدیسین بدانیم و تصور کنیم که روابط خارجی خود با مسکو و پکن، آن‌ها همه جا برادر بزرگ و حامی ما بودند و به نفع ما موضع گرفتند.

این روزنامه در ادامه نوشته است:

الان که دست آقای ظریف و روحانی از رسانه ملی کوتاه است و برعکس آقای قالیباف تریبون‌دار کشور هستند و هر وقت بخواهند صحبت‌شان پخش می‌شود، کاری که کردند جوانمردانه نبود. انتظار هم نداشتیم که آقای قالیباف این چنین موضع بگیرد و باد به بیرق تندروها بیاندازد. این کار جای تأسف داشت.

روزنامه شرق نیز با جناحی خواندن مجلس می‌نویسد:

در بحبوحه فشارهای اقتصادی و تحریم‌ها، نمایندگان جریان پایداری، دولت‌ فعلی و دولت‌های یازدهم و دوازدهم و شخص حسن روحانی را آماج حملات لفظی قرار دادند. روز گذشته، صحن علنی مجلس شورای اسلامی صحنه‌ کم‌سابقه‌ای از حملات تند و گاه شعارگونه نمایندگان جریان پایداری به دولت‌های پیشین، به‌ویژه حسن روحانی، بود. حملاتی که از مرز نقد سیاسی گذشت و به تسویه‌حساب علنی بدل شد. در میانه‌ بحران اقتصادی، تحریم‌های تازه و سایه‌ تهدیدهای ناشی از اسنپ‌بک، فضای قانون‌گذاری کشور برای لحظاتی در هیاهوی «مرگ بر...» و شعارهای احساسی غرق شد؛ گویی نه در پارلمان، بلکه در میدان یک نزاع انتخاباتی ایستاده‌ایم.

در دولت حسن روحانی، سیاست خارجی کشور بیش از اندازه بر محور غرب متمرکز شد و عملا بخش مهمی از ظرفیت‌های دیپلماسی ایران در شرق، از جمله همکاری‌های بلندمدت با روسیه و چین، نادیده گرفته شد. دولت وقت، در سال‌هایی که آمریکا از برجام خارج شد و اروپا نیز در اجرای تعهدات خود ناتوان ماند، همچنان بر احیای روابط با غرب اصرار داشت و همین نگاه تک‌بعدی موجب شد فرصت‌های بزرگی در حوزه همکاری‌های اقتصادی، انرژی و دفاعی با شرق از دست برود.

در همان مقطع، روسیه و چین آمادگی داشتند تا در قالب قراردادهای راهبردی، از ظرفیت ایران در پروژه‌های بزرگ منطقه‌ای استفاده کنند، اما سیاست احتیاط‌آمیز و بعضا بی‌اعتمادی دولت روحانی به این دو کشور، مانع از شکل‌گیری آن شد. کارشناسان روابط بین‌الملل در همان زمان هشدار می‌دادند که تمرکز بیش از حد بر مذاکرات با غرب، باعث می‌شود توازن در سیاست خارجی کشور از بین برود و تهران، به جای بهره‌گیری از رقابت شرق و غرب برای منافع خود، در زمین غرب بازی کند.

در واقع، نگاهی که در دولت سابق حاکم بود، مبتنی بر این تصور نادرست بود که گشایش اقتصادی فقط از مسیر تعامل با غرب حاصل می‌شود؛ تصوری که نه‌تنها تحقق نیافت، بلکه با تشدید تحریم‌ها، خروج شرکت‌های اروپایی از ایران و بی‌عملی کامل اینستکس، عملا کشور را در بن‌بست دیپلماتیک قرار داد. همین تجربه، امروز بیش از هر زمان دیگری ضرورت تقویت همکاری‌های شرقی و متوازن را آشکار کرده است.

اکنون در شرایطی که روابط ایران با روسیه و چین در حال تبدیل شدن به یک محور راهبردی پایدار است و دو کشور مذکور با مواضع صریح خود در سازمان ملل از ایران حمایت می‌کنند، برخی جریان‌ها با تکرار همان رویکرد قدیمی، تلاش دارند تا این روابط را تحت تأثیر قرار دهند و دوباره گفتمان وابستگی به غرب را احیا کنند. طرح انتقاد از همکاری با روسیه در این مقطع، دقیقا در راستای منافع همان کشورهایی است که در سال‌های گذشته با فشارهای تحریمی، ملت ایران را هدف قرار داده‌اند.

از نگاه ناظران، این جریان سیاسی که در دولت روحانی شکل گرفت، همچنان در تلاش است تا همکاری‌های ایران با شرق را غیرمنطقی جلوه دهد و آن را به مسائل داخلی و جناحی پیوند بزند. این در حالی است که شواهد نشان می‌دهد تداوم روابط تهران، مسکو و پکن در حوزه‌های انرژی، حمل‌ونقل، فناوری و امنیت منطقه‌ای، نقش تعیین‌کننده‌ای در خنثی‌سازی تحریم‌ها و تثبیت موقعیت ایران در نظم جدید جهانی دارد.

به همین دلیل است که قالیباف در نطق اخیر خود با صراحت هشدار داد: «نباید اجازه داد اختلافات سیاسی داخلی، مسیر پیشرفت کشور در همکاری با شرکای واقعی‌اش را متوقف کند.» به گفته او «وحدت و عقلانیت در سیاست خارجی» به‌ مراتب مؤثرتر از شعارها و جنجال‌های رسانه‌ای است.

اصلاح‌طلبان رادیکال در حالی این روزها پشت حسن روحانی به به دلیل مواضع روس ستیز ایستاده‌اند که روزگاری پیش‌تر او را «رحم اجاره‌ای» یا «نامزد نیایتی» می‌خواندند.