به گزارش مشرق، جراحی زیبایی به مجموعه‌ای از اقدامات گفته می‌شود که با هدف تغییر ظاهر بدن، بهبود بافت یا ایجاد تناسب بیشتر انجام می‌گیرد. برخلاف جراحی‌های ترمیمی که برای رفع ناهنجاری‌های مادرزادی یا آسیب‌های ناشی از بیماری و حادثه صورت می‌گیرند، جراحی‌های زیبایی بیشتر به انگیزه بهبود تصویر ذهنی فرد از خود انجام می‌شوند. در ایران نیز همانند بسیاری دیگر از کشورها، تمایل افراد به تغییر در ظاهرشان روزبه‌روز افزایش یافته است. گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهند که این روند جهانی است و کشور ما نیز در شمار ده کشور پرتقاضا برای اعمال جراحی پلاستیک قرار گرفته است. همین مسئله موجب شده تا جراحی زیبایی علاوه بر یک انتخاب شخصی، به موضوعی مرتبط با سیاست‌های کلان سلامت عمومی تبدیل شود.

از سوی دیگر، هزینه‌های مالی سنگینی که صرف این گونه جراحی‌ها می‌شود، ضرورت بررسی و مدیریت آن را بیشتر نشان می‌دهد. آمارهای رسمی و غیررسمی حاکی از گردش مالی میلیاردی این حوزه هستند و این امر می‌تواند در کنار فواید احتمالی، تهدیدهایی نیز برای نظام سلامت به همراه داشته باشد. از جمله نگرانی‌های جدی در این زمینه، کیفیت پایین برخی خدمات در کلینیک‌های غیرمجاز، پیامدهای جسمی و روانی ناشی از جراحی‌های ناموفق و تبلیغات اغواکننده برای جذب متقاضیان است. از این رو، داشتن یک نگاه علمی و مبتنی بر شواهد به موضوع جراحی زیبایی، شرط لازم برای تدوین سیاست‌های درست در این حوزه محسوب می‌شود.

در این خصوص، گروهی از پژوهشگران به سرپرستی حانیه سادات سجادی، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران و عضو مرکز تحقیقات بهره‌برداری از دانش سلامت، به همراه سه همکار دیگر از همین دانشگاه و با همکاری دانشکده علوم پزشکی سیرجان، پژوهشی را انجام دادند. آنان در قالب یک مطالعه توصیفی، به بررسی میزان و وضعیت انجام جراحی‌های زیبایی در کشور پرداختند و تصویری روشن از این روند ارائه دادند.

برای انجام این تحقیق، محققان به داده‌های رسمی وزارت بهداشت مراجعه کردند. اطلاعات ثبت‌شده در پرونده‌های پزشکی بیمارستان‌های مرجع جراحی زیبایی، از جمله نوع پذیرش بیماران، وضعیت هنگام ترخیص، میانگین هزینه، مدت اقامت در بیمارستان، نوع مالکیت مراکز درمانی و مشخصات جمعیت‌شناختی متقاضیان گردآوری شد. این داده‌ها مربوط به بازه زمانی دی‌ماه ۱۳۹۷ تا خرداد ۱۴۰۰ بودند. در نهایت، پژوهشگران با استفاده از نرم‌افزارهای آماری ساده مانند اکسل، این اطلاعات را تحلیل و دسته‌بندی کردند تا تصویری جامع از وضعیت جراحی‌های زیبایی در ایران به دست آید.

یافته‌های این مطالعه نشان دادند که طی مدت بررسی، بیش از ۶۲ هزار عمل جراحی زیبایی در کشور ثبت شده است. بخش عمده‌ای از این خدمات، در مراکز درمانی دولتی ارائه شده‌اند. همچنین، بیشتر متقاضیان را زنان تشکیل داده‌اند و اغلب آنان در محدوده سنی ۱۶ تا ۴۵ سال قرار داشته‌اند. ملیت غالب متقاضیان ایرانی بوده و درصد قابل توجهی از آنان افراد متأهل بوده‌اند.

جزئیات آماری نشان می‌دهند که جراحی بینی بیشترین سهم را در میان اعمال زیبایی داشته و حدود ۶۰ درصد از کل جراحی‌ها را شامل شده است. در مقابل، برخی از جراحی‌ها مانند عمل‌های زیبایی پلک پایین، سهم اندکی داشته‌اند. همچنین بررسی‌ها نشان داد که بیشترین هزینه و طولانی‌ترین مدت اقامت در بیمارستان به عمل ترکیبی سپتورینوپلاستی اختصاص داشته است، در حالی که ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین عمل‌ها مربوط به جراحی پلک بوده است.

این نتایج پیام روشنی دارند: هرچند جراحی‌های زیبایی می‌توانند به بهبود اعتماد به نفس و رضایت فردی کمک کنند، اما هزینه‌های بالای آن‌ها، فشار مالی بر متقاضیان و حتی بر نظام سلامت کشور وارد می‌کند. از این رو، لازم است چارچوب ارائه این خدمات به‌طور دقیق مشخص شود و سیاست‌گذاران پیش از هر تصمیم‌گیری، به کارایی، اثربخشی و سازگاری فرهنگی این خدمات توجه کنند.

به بیان دیگر، گسترش بی‌رویه جراحی‌های زیبایی می‌تواند به چالشی برای نظام سلامت بدل شود. همان‌طور که پژوهشگران یادآور شده‌اند، در شرایطی که منابع مالی عمومی باید صرف خدمات ضروری و حیاتی شود، نباید هزینه‌های مربوط به جراحی‌های زیبایی بر دوش این منابع قرار گیرد. بنابراین تدوین سیاست‌ها و مقررات شفاف در زمینه نحوه تأمین مالی این خدمات و نظارت بر کیفیت آن‌ها، ضرورتی انکارناپذیر است.

این مطالعه همچنین پیشنهاد می‌کند که پیش از هرگونه برنامه‌ریزی، داده‌های دقیق و به‌روز در اختیار سیاست‌گذاران قرار گیرد تا بتوانند تصمیم‌های کارآمد و عادلانه بگیرند. علاوه بر این، با توجه به نقش پررنگ بخش خصوصی در این حوزه، اعمال نظارت جدی بر مراکز درمانی و جلوگیری از فعالیت افراد غیرمتخصص می‌تواند ضامن سلامت بیماران و جلوگیری از بروز آسیب‌های جسمی و روانی باشد.

این تحقیق در «فصلنامه دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی» دانشگاه علوم پزشکی تهران منتشر شده است؛ نشریه‌ای معتبر که به انتشار مطالعات علمی در حوزه سلامت و بهداشت عمومی اختصاص دارد. انتشار نتایج در چنین بستری نشان می‌دهد که موضوع جراحی زیبایی در ایران تنها یک مسئله فردی نیست، بلکه اهمیت اجتماعی و نظام‌مند دارد.