شتاب دادن به ذرات به وسیله مسیر حلزونی توسط یک میدان بسیار قوی مغناطیسی در خلاء انجام می شود تا برخورد ذره شتاب‌دار با هوا و گاز به حداقل برسد. وقتی انرژی ذره مورد نظر به حد کافی بالا رفت (حدود 18 Mev)، توسط فیلتر کربنی الکترون‌های آنها جدا می‌شود تا به پروتون یا در موارد دیگر دوترون تبدیل شوند تا به سمت هسته‌های هدف پرتاب شوند.
 

هسته هدف که پروتون را جذب کرده رادیواکتیو می‌شود که به آن "رادیوایزوتوپ"  گفته می‌شود. این رادیو ایزوتوپها در تصویربرداریهای پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد.

 
با توجه به کاربردهای این دستگاه در تولید رادیوداروها و رادیوتراپی ها، طراحی و ساخت این دستگاه در دستور کار بسیاری از مراکز تحقیقاتی قرار گرفت علاوه بر این طراحی و ساخت سیکلوترون کوچک یکی از 38 پروژه کلان مصوب شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری که با همکاری دانشگاه ها در حال اجرا است.
 

این پروژه قرار است از سوی دانشگاه صنعتی امیرکبیر با همکاری دانشگاه شهید بهشتی اجرایی شود.
 

آغاز مطالعات ساخت دستگاه شتابدهنده ذرات در دانشگاه امیرکبیر

با تصویب این طرح در شورای عتف، طراحی و ساخت سیکلوترون کوچک با محوریت دانشگاه صنعتی امیرکبیر به این دانشگاه واگذار شد. به گفته رئیس دانشگاه امیرکبیر به منظور اجرایی کردن این طرح، کمیته راهبردی متشکل از نمایندگان وزارت علوم، سازمان انرژی اتمی و دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی امیرکبیر ایجاد شد.
 

دکتر علیرضا رهایی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به روند اجرای این پروژه کلان، اظهار داشت: مطالعات اولیه برای طراحی سیکلوترون آغاز شده و برای اجرای مراحل مطالعاتی این طرح هماهنگی کاملی میان مجری و سفارش دهندگان طرح ایجاد شده است به گونه ای که اولین جلسه کمیته راهبردی برگزار و گزارشی از دورنمای این طرح ارائه شد.
 

بهره برداری از سیکلوترون دانشگاه تهران

در راستای تامین نیازهای کشور در حوزه تولید رادیوداروها و رادیو تراپی همگام با سایر مراکز تحقیقاتی، محققان دانشگاه تهران نیز موفق به طراحی و ساخت سیستم میدان مغناطیسی و مولد فرکانس رادیویی شتابدهنده خطی داخل سیکلوترون شدند.
 
به گفته رئیس دانشگاه تهران طراحی و ساخت دستگاه از سال 86 آغاز شده است.
 

دکتر فرهاد رهبر با تاکید بر اینکه دستگاه سیکلوترون یک شتاب دهنده ذرات است که در آن از میدان مغناطیسی برای حرکت دادن یک ذره باردار استفاده می‌شود؛ اظهار داشت: از این دستگاه در حوزه سلامت برای تولید رادیو داروها و رادیوتراپی استفاده خواهد شد.
 
وی همچنین با اشاره به زمان بهره برداری از این دستگاه، خاطر نشان کرد: این دستگاه تا 2 ماه آینده برای تولید رادیوداروها تکمیل و به بهره برداری خواهد رسید.

 

موفقیت کشور در تولید رادیوداروهای مورد نیاز

 

داروهای نشاندار رادیواکتیو که به نام رادیو داروها معروف هستند، روش دارویی خاصی هستند که با ترکیبات، آزمایش یا تزریق مناسب رادیودارو به بیمار زمینه های درمان را فراهم می کند.

دستگاه مورد نیاز برای تولید این دسته از داروهای سیکلوترون است که با دستیابی کشور به دانش فنی تولید آن، تولید رادیو داروها در دستور کار قرار گرفته است به گونه ای که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تولید 20 رادیو دارو را در دستور کار قرار داده است که در 3 فاز از این داروها رونمایی خواهد شد.
 

این داروها شامل موارد ذیل می شود:

 

ردیف	نام دارو
1	تولید و کنترل رادیو داروی 20Anti-CD نشاندار شده با رادیو ایزوتوپ 1311 برای کاربرد سرطان سیستم لنفاوی
2	طراحی و تولید میکرواسفرهای شیشه ایتریم 90 برای استفاده در درمان تومور کبد و سرطان سینه
3	تولید وکنترل کیفی کپسول خوراکی رادیو داروی ید 123
4	تولید و کنترل کیفی رادیوداروی پاتنی In-rituximab 111
5	Cu-ATSM 64 تولید و کنترل رادیو داروی
6	تولید ژنراتور Ga 68 با استفاده از هدف گالیم طبیعی
7	تولید رادیو داروی یوبیکویسیدین
8	تولید رادیو داروی ایندیوم 111 کلراید
9	رادیو داروی کلوبیدی ایتریوم 90
10	نشاندار سازی ترکیب متایدوبنزیل گوانیدین با ید 131 تشخیصی
11	هیدروکسی هیپوسفونات
12	کلوبیدهای رنیوم 189 و رنیوم188
13	تولید MIBG با ید 131 برای درمان
14	تولید رادیو داروی 99 mT c- Bombesin
15	تولید و کنترل کیفی رادیو داروی FDG