سرویس جهان مشرق - محمود علوش در مقاله‌ی در پایگاه اینترنتی "الجزیره نت" نوشت: خاورمیانه و جهان نفس راحتی کشیدند وقتی رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، در تاریخ ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵ اعلام کرد که توافقی برای آتش‌بس میان ایران و "اسرائیل" حاصل شده است؛ توافقی که به جنگی ۱۲ روزه پایان داد.

ترجمه این مقاله جهت اطلاع مخاطبان و نخبگان منتشر می‌شود و ادعاها و تحلیل‌های مطرح شده در آن مورد تأیید مشرق نیست.

این توافق را می‌توان یک دستاورد دیپلماتیک موقتی دانست که بازتاب‌دهنده‌ی تمایل طرف‌های درگیر به جلوگیری از یک جنگ بلندمدت است؛ جنگی که می‌توانست منطقه را بیش از پیش در هرج‌ومرج فرو ببرد. با این حال، این جنگ تنها یک فصل تازه در نبردی دیرینه میان ایران و "اسرائیل" است و شاید مقدمه‌ای باشد برای درگیری‌هایی خطرناک‌تر در آینده.

آتش‌بس، برای همه طرف‌ها یک پیروزی تاکتیکی به شمار می‌آید. از منظر ایالات متحده و اسرائیل، حملاتی که تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دادند، دستاوردی راهبردی محسوب می‌شود؛ چرا که اعلام شد این حملات آسیب‌های جدی به برنامه هسته‌ای ایران وارد کرده‌اند.

ترامپ تأکید کرد که این عملیات اهداف خود را بدون گرفتار ساختن آمریکا در یک جنگ منطقه‌ای تمام‌عیار محقق کرد؛ امری که با سیاست او مبنی بر پرهیز از مداخله نظامی مستقیم در خاورمیانه هماهنگ است. در سوی دیگر، "اسرائیل" در اثر حملات موشکی ایران متحمل خسارات گسترده‌ای شد، تا جایی که ضرورت توقف تنش برای کاهش تلفات انسانی و اقتصادی حیاتی شد.

پیروزی تاکتیکی برای همه طرف‌ها

برای ایران نیز، این توافق فرصتی برای پرهیز از جنگی طولانی‌مدت بود که می‌توانست تهدیدی وجودی برای نظام به شمار آید. با وجود خساراتی که به تأسیسات هسته‌ای وارد آمد، تهران اصرار دارد که برنامه هسته‌ای‌اش همچنان پابرجاست و به‌طور تعیین‌کننده‌ای آسیب ندیده است.

این موضع، تلاشی از سوی ایران برای حفظ تصویر خود به عنوان یک قدرت منطقه‌ای مقتدر است؛ قدرتی که با وجود آثار جنگ، همچنان توان ایستادگی در برابر دشمنانش را دارد. با این حال، این توافق به معنای پایان نزاع اصلی میان ایران و "اسرائیل" نیست.

این نزاع، از تقابل‌های غیرمستقیم از طریق نیروهای نیابتی، به مواجهه‌ای آشکار تبدیل شده است. به‌ویژه پس از حوادث هفتم اکتبر ۲۰۲۳ که نقطه‌ی عطفی در این درگیری به شمار می‌آید. جنگ اخیر، سد روانی میان دو طرف برای ورود به درگیری مستقیم را شکست، و این موضوع احتمال وقوع جنگی تازه در آینده را افزایش داده است.

ابهام درباره میزان خسارت به برنامه هسته‌ای ایران

تخمین میزان خسارات وارد شده به برنامه هسته‌ای ایران کار دشواری‌ست. ترامپ اعلام کرد که حملات آمریکا و "اسرائیل" تأسیسات هسته‌ای ایران را به‌طور کامل نابود کرده‌اند، اما ارزیابی‌های اسرائیلی محتاطانه‌ترند.

گزارش‌های اطلاعاتی "اسرائیل" حاکی از وارد آمدن آسیب‌های گسترده‌اند، اما تأکید دارند که این برنامه به‌طور کامل متوقف نشده است. در سوی دیگر، ایران این خسارات را کم‌اهمیت جلوه می‌دهد و بر ادامه فعالیت مؤثر برنامه هسته‌ای‌اش تأکید دارد.

انتظار می‌رود که این آتش‌بس، راه را برای ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای میان تهران و قدرت‌های غربی هموار کند. با این حال، کنار گذاشتن کامل آرمان‌های هسته‌ای توسط ایران، به‌ویژه پس از تلاش برای تصویرسازی از پیروزی در این جنگ، واقع‌بینانه به نظر نمی‌رسد. ادامه—even اگر محدود—برنامه هسته‌ای، همچنان یک منبع تنش دائمی خواهد بود.

ایران تهاجمی‌تر از گذشته

با وجود خساراتی که ایران از نظر نظامی و اقتصادی متحمل شد، این جنگ می‌تواند منجر به ظهور کشوری شود که تهاجمی‌تر از گذشته است و کمتر به محدودیت‌های گذشته پایبند خواهد بود.

پیش از این جنگ، ایران در مواجهه با "اسرائیل" و آمریکا جانب احتیاط را رعایت می‌کرد تا از ورود به جنگ مستقیم پرهیز کند. اما درگیری‌های اخیر، به‌ویژه حملات موشکی بی‌سابقه ایران به شهرهای "اسرائیلی"، این آستانه روانی را از میان برداشت.

در آینده، ایران ممکن است آمادگی بیشتری برای پاسخ تند به تحریکات داشته باشد؛ امری که خطر تشدید تنش را افزایش می‌دهد. افزون بر آن، جنگ اخیر نقاط ضعف در دفاع ایران را آشکار کرد و این کشور را به سمت تقویت توانمندی‌های نظامی‌اش—از جمله موشک‌های بالستیک و پهپادها—سوق خواهد داد.

نگاه اسرائیل: ایران همچنان تهدید راهبردی

در اسرائیل، اجماع گسترده‌ای در محافل سیاسی و امنیتی وجود دارد که ایران تا زمانی که نظام کنونی پابرجاست، تهدیدی راهبردی باقی خواهد ماند.

با وجود حملاتی که ایران و متحدان منطقه‌ای‌اش، از جمله حزب‌الله در لبنان و حضورش در سوریه، دریافت کرده‌اند، تهران تلاش خواهد کرد شبکه منطقه‌ای خود را بازسازی کند.

به‌ویژه حزب‌الله، که به‌عنوان خط مقدم دفاعی ایران شناخته می‌شود، در اولویت بازیابی قرار خواهد گرفت. همچنین، ایران در صدد تقویت روابط خود با حوثی‌ها در یمن و گروه‌های مورد حمایتش در عراق خواهد بود تا نفوذ منطقه‌ای‌اش را حفظ کند. این راهبرد بازتاب‌دهنده‌ی این باور در تهران است که متحدان منطقه‌ای‌اش، سپری پیش‌گیرانه در برابر تهدیدهای مستقیم هستند.

احتمال وقوع جنگی دیگر میان ایران و "اسرائیل" در آینده، تهدیدی بزرگ برای ثبات خاورمیانه به شمار می‌رود. جنگ اخیر نشان داد که هرگونه اصطکاک می‌تواند به‌سرعت به درگیری گسترده تبدیل شود، به‌ویژه با کاهش آستانه روانی برای جنگ مستقیم.

در شرایطی که دولت آمریکا قابل پیش‌بینی نیست، این خطرات، حد اقل تا پایان دوره فعلی ریاست‌جمهوری ترامپ، باقی خواهند ماند. در این میان، حملات موشکی متقابل که خسارات فراوانی به هر دو طرف وارد کرده‌اند، نشان می‌دهند که هر جنگ احتمالی آینده، بسیار ویرانگرتر خواهد بود.

آتش‌بس شکننده؛ آغاز مرحله‌ای خطرناک‌تر

اگرچه آتش‌بس برقرار شده است، اما این نزاع همچنان فضای تنش را حفظ خواهد کرد. به نظر می‌رسد که مرحله خطرناک‌تر اکنون آغاز شده باشد؛ زیرا معادلات پیشین که شدت درگیری را مهار می‌کردند، دیگر وجود ندارند. و تا زمانی که توافقی جامع برای حل اختلافات اساسی حاصل نشود، این نزاع همچنان همچون بمبی ساعتی آماده انفجار باقی خواهد ماند.