سرویس جهان مشرق - به نظر می‌رسد که دولت بنیامین نتانیاهو که راستگرا ترین و تندرو ترین دولت تاریخ رژیم صهیونیستی محسوب می‌شود، در حال نزدیک شدن به پایان کار خود است. دولت فعلی رژیم صهیونیستی که دولتی ائتلافی از احزاب راستگرا، ملی‌گران تند و احزاب دینی است، در سه سال گذشته، بارها در آستانه انحلال و فروپاشی قرار گرفته است و هر دفعه بنیامین نتانیاهو با استفاده از امتیاز دهی یا به عبارت دقیق‌تر، از طریق باج دهی به احزاب حاضر در ائتلاف، مانع از سقوط دولت شده است.

در سه سال گذشته این دولت ائتلافی مورد حملات و فشارهای گسترده‌ای از سوی مخالفان و منتقدان خود در سرزمین‌های اشغالی صورت گرفت و مسائلی از جمله اصلاحات قضائی و آشوب‌های داخلی و شکست هفت اکتبر، فشارها برای انحلال دولت و برگزاری انتخابات زودرس را دو چندان کرد که این فشارها همچنان ادامه دارد و با حوادث و تحولات مختلف بر میزان آن افزود می‌شود.

مسائلی از جمله جنجال لایحه اصلاحات قضائی و آغاز درگیری‌های شدید داخلی، شکست فاجعه بار در هفت اکتبر، رسوایی قطرگیت، ناکامی مطلق در جنگ و دستیابی به اهداف تعیین شده، قرار گرفتن رژیم صهیونیستی در فشار و تنگناهای بین‌المللی به دلیل جنایات غزه و مسائل عدیده اقتصادی و اجتماعی که در حال حاضر گریبان گیر این رژیم شده است، دولت ائتلافی بنیامین‌نتانیاهو را به شدت مستهلک کرده است.

اما در کنار تمام موارد فوق که هر کدام به تنهایی برای انحلال دولت نتانیاهو کفایت می‌کند، اکنون نتانیاهو به مشکلی دست و پنجه نرم می‌کند که به عقیده کارشناسان و تحلیلگران صهیونیست، تیر خلاص بر پیکره دولت ائتلافی نتانیاهو را وارد خواهد کرد و آن مسئله احزاب حریدی (یهودیان مذهبی) و درخواست‌ آن‌ها برای تصویب قانونی موسوم به قانون معافیت است، قانونی که چنانچه مطابق با درخواست احزاب حریدی تصویب نشود، آنها از ائتلاف خارج خواهند شد و بدین ترتیب، دولت نتانیاهو از اکثریت خواهد افتاد و روند سیاسی برای برگزاری انتخابات به منظور انتخاب دولت جدید آغاز خواهد شد.

قانون معافیت چیست؟

معافیت حریدی‌ها از خدمت سربازی به سال‌های ابتدایی تشکیل دولت اسرائیل در سال ۱۹۴۸ بازمی‌گردد: تصمیم اولیه دیوید بن‌گورین: دیوید بن‌گورین، اولین نخست‌وزیر اسرائیل، در سال ۱۹۴۹ برای جلب حمایت جامعه کوچک اما تأثیرگذار یهودیان حریدی، با اعطای معافیت سربازی به تعداد محدودی از آنها (حدود ۴۰۰ نفر) موافقت کرد. این تصمیم در ازای حمایت سیاسی رهبران حریدی از دولت تازه‌تأسیس اسرائیل گرفته شد. در آن زمان، حریدی‌ها جمعیت بسیار کوچکی (کمتر از ۱ درصد) از جامعه اسرائیل را تشکیل می‌دادند و این معافیت به‌عنوان امتیازی برای حفظ وحدت ملی و بازسازی جوامع مذهبی یهودی پس از هولوکاست در نظر گرفته شد.

با گذشت زمان و افزایش جمعیت حریدی‌ها به دلیل نرخ زاد و ولد بالا (به‌طور متوسط ۶ تا ۷ فرزند در هر خانواده)، تعداد افرادی که از این معافیت بهره‌مند شدند به‌تدریج افزایش یافت. تا سال‌های اخیر، تخمین زده می‌شود که حدود ۷۰,۰۰۰ نفر از مردان حریدی از خدمت سربازی معاف شده‌اند. امروزه، حریدی‌ها حدود ۱۳ درصد از جمعیت ۹.۵ میلیونی اسرائیل را تشکیل می‌دهند و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۵ این رقم به ۱۹ درصد برسد.

این معافیت در قالب قانون "تال" (Tal Law) در سال‌های بعد تدوین شد که به‌طور خاص به مردان حریدی که به‌صورت تمام‌وقت در یشیواها (مدارس دینی یهودی) به مطالعه تورات و تلمود مشغول بودند، اجازه می‌داد از خدمت سربازی معاف شوند. این قانون در سال ۲۰۰۲ به‌صورت رسمی تصویب شد، اما در سال ۲۰۱۲ توسط دیوان عالی اسرائیل به دلیل تبعیض‌آمیز بودن لغو گردید.

اکنون احزاب مذهبی خواستار این مسئله هستند که موضوع معافیت حریدی‌های از سربازی از یک مسئله موقت، به وضعیت یک قانون رسمی تبدیل شود تا دیگر کسی قادر به اعتراض و جلوگیری از معافیت حریدی‌ها نباشد و آنها صرفا به اعمال دینی خود بپردازند. در حال حاضر مردان حریدی که به‌صورت تمام‌وقت در یشیواها (مدارس دینی) مشغول تحصیل علوم دینی هستند. این معافیت سالانه تمدید می‌شود و معمولاً تا سن خاصی (اغلب ۲۶ سالگی) ادامه دارد. پس از آن، برخی از آنها ممکن است وارد نیروی کار شوند، اما بسیاری به دلیل ادامه تحصیل دینی، همچنان از معافیت برخوردار می‌مانند.

علاوه بر معافیت، دولت اسرائیل به یشیواها و خانواده‌های حریدی که بخاطر تمرکز بر روی اعمال دینی، اغلب کم‌درآمد هستند، کمک‌های مالی قابل‌توجهی ارائه می‌دهد. این موضوع نیز یکی از نقاط اختلاف با دیگر گروه‌های جامعه است که معتقدند این حمایت‌ها ناعادلانه است.

چرا جامعه حریدی دلایل مذهبی و فرهنگی خاصی را برای معافیت از خدمت سربازی مطرح می‌کند؟

مطالعه تورات به‌عنوان وظیفه مذهبی: حریدی‌ها معتقدند که مطالعه تمام‌وقت تورات و تلمود وظیفه‌ای مقدس و بنیادین است که به حفظ هویت یهودی و حتی بقای معنوی ملت اسرائیل کمک می‌کند. آنها استدلال می‌کنند که این فعالیت به اندازه خدمت نظامی برای کشور ارزشمند است. به‌عنوان مثال، خاخام اسحاق یوسف، یکی از رهبران مذهبی حریدی، در سال ۲۰۲۴ اظهار داشت که بدون مطالعه تورات، ارتش اسرائیل موفقیتی کسب نخواهد کرد.

ناسازگاری خدمت نظامی با سبک زندگی مذهبی: حریدی‌ها معتقدند که محیط نظامی با ارزش‌های مذهبی آنها، از جمله جداسازی جنسیتی، رعایت دقیق قوانین شرعی (مانند کوشر بودن غذا)، و تمرکز بر زندگی مذهبی، ناسازگار است. آنها همچنین نگران تأثیر محیط سکولار ارتش بر جوانان خود هستند.

حق تاریخی: حریدی‌ها این معافیت را حقی تاریخی می‌دانند که از زمان تأسیس اسرائیل به آنها اعطا شده و بخشی از قرارداد اجتماعی با دولت است. آنها استدلال می‌کنند که مطالعه دینی آنها به همان اندازه خدمت نظامی به کشور خدمت می‌کند

معضل معافیت یهودیان حریدی و ایجاد چالش برای دولت نتانیاهو

معافیت حریدی‌ها از خدمت سربازی در حال حاضر یکی از موضوعات اصلی اختلاف در جامعه رژیم صهیونستی است که همواره مطرح بوده است و درحال حاضر گریبان گیر دولت نتانیاهو نیز شده است. مهم ترین مولفه‌هایی که اختلاف بر سر آن در رژیم صهیونیستی بالا گرفته است، عبارتند از: تبعیض و نابرابری، بار اقتصادی، اعتراضات عمومی و اختلافات سیاسی.

تبعیض و نابرابری: بسیاری از اسرائیلی‌های سکولار و حتی مذهبی غیرحریدی معتقدند که این معافیت ناعادلانه است، زیرا دیگر شهروندان (اعم از مرد و زن) موظف به انجام خدمت سربازی هستند. این موضوع به‌ویژه در زمان جنگ، مانند جنگ کنونی با حماس در غزه و حزب‌الله در لبنان، که ارتش با کمبود نیرو مواجه است، حساس‌تر شده است.

بار اقتصادی ناشی از سبک زندگی حریدی‌ها: معافیت حریدی‌ها از خدمت سربازی و وابستگی بسیاری از آنها به کمک‌های دولتی، فشار اقتصادی بر دیگر بخش‌های جامعه وارد می‌کند. اقتصاددانان استدلال می‌کنند که عدم ورود حریدی‌ها به نیروی کار (به دلیل ادامه تحصیل دینی) و معافیت آنها از خدمت، مانع رشد اقتصادی می‌شود. آنها نه تنها حاضر به انجام خدمت به دولت نیستند، بلکه توقع این مسئله را دارند که دولت نیازهای آن هار تامین کند.

اعتراضات عمومی: در سال‌های اخیر، اعتراضات گسترده‌ای علیه این معافیت برگزار شده است. در سالهای اخیر تعداد گسترده‌ای از صهیونیست‌ها در سرزمین‌های اشغالی اقدام به برگزاری اعتراضات علیه معافیت سربازی حریدی‌ها کرده اند که این مسئله همچنان ادامه دارد. همچنین، در اکتبر ماه‌های اخیر، یهودیان حریدی در نقاط مختلف به دلیل مطرح شدن مسئله الزام به خدمت سربازی دست به اعتراض زده اند که این تظاهرات به دگیری با پلیس این رژیم کشیده شده است.

اختلافات سیاسی: این موضوع به یکی از مسائل کلیدی در سیاست اسرائیل تبدیل شده است. احزاب سکولار و برخی احزاب مذهبی خواستار لغو معافیت هستند، در حالی که احزاب حریدی، که بخشی از ائتلاف دولتی بنیامین نتانیاهو را تشکیل می‌دهند، به شدت از ادامه معافیت حمایت می‌کنند. این اختلاف حتی منجر به تهدید به خروج برخی احزاب (مانند حزب کادیما در سال ۲۰۱۲ یا حزب بنی گانتز در سال ۲۰۲۴) از ائتلاف‌های دولتی شده است.

عدم موفقیت نتانیاهو در تصویب قانون اصلاحات قضائی و خشم احزاب حریدی

یکی از اصلی ترین شروط احزاب حریدی برای ملحق شدن به ائتلاف نتانیاهو به منظور پیروزی در انتخابات، تصویب طرح معافیت حریدی‌های از سربازی بود که بنیامین نتانیاهو طی سه سال گذشته در تصویب این قانون ناکام بوده است، چرا که این مسئله نه تنها در میان منتقدان دولت، بلکه در داخل دولت ائتلافی نیز با مخالفت‌های همراه بوده است و در هفته‌های اخیر نیز دیوان عالی دادگستری رژیم قانونی را ابلاغ کرد که بر اساس آن پلیس این رژیم موظف به دستگیری یهودیان حریدی است که از معرفی خود به ارتش سر باز زده‌اند، موضوعی که خشم رهبران حریدی‌ها را برانگیخته و ارزیابی‌ کارشناسان را به سمت قطعی شدن خروج آنها از ائتلاف برده است.

در همین رابطه، آنا برسکی خبرنگار سیاسی در مقاله‌ای عنوان کرد: کابینه نتانیاهو با چالش‌های متعددی روبرو شده است و با وجود چالش‌ها همچنان هنوز پابرجا مانده است اما اختلاف فعلی با احزاب حریدی منجر به انتخابات زودهنگام خواهد شد. این خبرنگار در گزارش خود نوشت: در روزهای اخیر، پلیس نظامی عملیاتی را برای دستگیری سربازان فراری آغاز کرد، اکثر آن‌ها از حریدی‌ها (یهودیان افراطی) بودند. در همان لحظه، بسیاری از سیاستمداران سه تاریخ احتمالی برای انحلال دولت نتانیاهو و برگزاری انتخابات زودهنگام مشخص کردند: اکتبر ۲۰۲۵، مارس ۲۰۲۶ یا ژوئن-ژوئیه ۲۰۲۶.

به نظر می‌رسد که به عقیده تمام کارشناسان سیاسی در سرزمین‌های اشغالی، بنیامین نتانیاهو همراه با دولت ائتلافی خود به پایان خط رسیده است و در رابطه با این مسئله، هرگز با باج‌دهی و دادن امتیازات مالی، قادر به نجات دولت خود از سقوط نخواهد بود و از این رو بنابر ارزیابی تحلیلگران صهیونیست، در هفته‌های پیش‌رو، باید شاهد رسیدن به نقطه پایانی راستگرا ترین و تندرو ترین دولت تاریخ رژیم صهیونیستی و پایان عمر سیاسی بنیامین نتانیاهو باشیم.