به گزارش مشرق، در آستانۀ سومین دور مذاکرات سیاسی غیرمستقیم ایران و آمریکا در مسقط که به صورت هم زمان با اولین نشست کارشناسی نمایندگان دو کشور انجام می‌شود صحنه دیپلماسی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای وارد مرحله‌ای تازه شده است.

عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، با بیانی صریح، اروپا را بار دیگر به بازگشت به مسیر گفت‌وگو دعوت کرده؛ دعوتی که گرچه نشانه‌ای از عقلانیت راهبردی تهران است، اما آزمونی دشوار برای سه‌گانۀ پایتخت‌های اروپایی خواهد بود.

این تحرک در حالی صورت می‌گیرد که مناسبات ایران و اروپا به پایین‌ترین سطح خود در یک دهۀ اخیر رسیده و نه تهران و نه پایتخت‌های اروپایی از این شرایط سودی نبرده‌اند. همزمانی این ابتکار دیپلماتیک با مذاکرات غیر مستقیم ایران و آمریکا در مسقط، پرسش‌هایی جدی درباره جایگاه اروپا در ترتیبات جدید منطقه‌ای و بین‌المللی ایجاد کرده است.

بن‌بست اروپا؛ انتخاب انفعال به جای ابتکار

رویکرد سه کشور اروپایی در سال‌های گذشته، ترکیبی از انفعال، فشار روانی و ناتوانی در تصمیم‌گیری مستقل بوده است. عراقچی به درستی تأکید می‌کند که روابط دوجانبه اکنون در وضعیت «باخت-باخت» قرار دارد. اروپا، برخلاف شعارهای دیپلماتیک خود، در عمل نه توانسته میانجی‌گری مؤثری ایفا کند و نه ابتکار معناداری برای کاهش تنش‌ها ارائه داده است. حتی در مقاطعی که ایران در مسیر مذاکره، آمادگی خود را اعلام کرده، سه کشور اروپایی یا به بهانه‌های حقوق بشری و امنیتی عقب‌نشینی کرده‌اند یا سیاست‌های خود را با کاخ سفید هماهنگ نموده اند. بی‌عملی اروپا، اکنون خود به عاملی برای انزوای راهبردی آن مبدل شده است؛ آن هم در شرایطی که مسقط به مرکز ثقل دیپلماسی هسته‌ای جدید تبدیل شده و چین و روسیه در حال گسترش نقش میانجی‌گرانه و تضمین‌دهنده خود هستند.

مذاکرات مسقط؛ فرصتی برای بازتعریف نقش اروپا

مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، اگرچه هنوز به نتیجه مشخصی نرسیده اما واجد پیام‌های مهمی است؛ از جمله اینکه تهران دیگر اروپا را حلقه واسط مؤثری نمی‌داند. این جابه جایی در تاکتیک‌های دیپلماتیک ایران، زنگ خطری برای فرانسه، آلمان و بریتانیاست. اگر اروپا نتواند خود را در ترتیبات تازه بازیابی کند، ناگزیر به حاشیه رانده خواهد شد. روز گذشته سخنگوی وزارت خارجه فرانسه از آمادگی پاریس برای گفت‌وگو با ایران خبر داده، اما این مواضع تکراری، بدون ارادۀ واقعی برای تغییر مسیر، بیشتر به ژست‌های رسانه‌ای شباهت دارد. عراقچی به صراحت می‌گوید که آماده سفر به پاریس، برلین و لندن بوده، اما این طرف مقابل بوده که راه سخت و بی‌نتیجه را انتخاب کرده است. اکنون پرسش اصلی آن است که آیا اروپا مایل است با پذیرش ابتکار ایران، بار دیگر به میز مذاکره واقعی بازگردد یا همچنان بر مدار تکرار گذشته حرکت خواهد کرد؟

اروپا در دوراهی تاریخ‌ساز

اروپا در مقطع حساسی قرار دارد؛ یک سوی آن بازگشت به دیپلماسی مسئولانه است، و سوی دیگر آن، تداوم جایگاه حاشیه‌ای در تحولات امنیتی غرب آسیا. دعوت عراقچی، بیش از آنکه پیام صرفاً دیپلماتیک باشد، یک هشدار راهبردی است: اروپا اگر بخواهد همچنان بازیگر باقی بماند، باید فراتر از موضع‌گیری‌های نمادین، اقدام عملی انجام دهد. مسقط شاید محل گفت‌وگو با واشنگتن باشد، اما پاریس، برلین و لندن نیز هنوز فرصت دارند تا خود را از انفعال بیرون کشیده و سهمی در آینده امنیت منطقه‌ای ایفا کنند.