به گزارش گروه دفاع و امنيت مشرق، تجارب طولاني مبارزات، جنگ هاو اجراي طرح هاي نظامي نشان مي دهد چنانچه فرماندهان ،کارشناسان امور نظامي و مشاورين غير نظامي از روي انديشه و بکارگيري اصول و مباني جغرافياي نظامي ، تجزيه و تحليل مناسب را در هرگونه طرح ريزي نظامي مورد توجه قرار دهندبرنده جنگ هستند و بدون بهره گيري علمي از جغرافياي نظامي ،موفقيت هاي نظامي را ميبايستي اتفاقي تلقي کرد.
در بررسي جغرافياي نظامي ايران ،رابطه بين ويژگيها و عوامل جغرافيايي سرزمين ايران با مسائل امنيت و دفاع از سرزمين مورد تاکيد است و در هرنوع طرح ريزي امنيتي –دفاعي بايستي مورد توجه قرار گيرد.
اهميت شناخت محيط جغرافيايي آنقدر حائز اهميت مي باشد که ريشه تاريخي آن رادر جنگ احدو احاطه کامل پيامبر عظيم الشان اسلام(ص)بر منطقه جنگ نشان مي دهد که ايشان با توجه به منطقه نبرد با گماردن تعدادي نگهبان) ديده بان)سمت نفوذ دشمن را از پشت کاملاً بست و درست زماني که نيروهاي اسلام رو به پيروزي بودند نگهبانان آن قسمت منطقه تحت مسئوليت را رها کرده و با عث شکست نيروهاي اسلام شدند .
فرماندهي در ميدان عمليات خود يک ميدان ديد عالي از اطلاعات و جزئيات ديده باني را نياز دارد که سريع ترين هواپيما به تنهايي قادر به فراهم کردن آن نخواهد بود مگر اطلاعات مکتسبه از ديده باني هوايي بصري رادار (با برد زياد)و اطلاعات مکتسبه ازديده باني هاي زميني و هوايي با برد کوتاه (ميدان ديدچشم يا با برد دوربين) .
در ديده باني زميني و در ميدان هاي نبرد علي الخصوص جنگ تحميلي شاهد بوديم که با وسايل جزئي که يک ديده بان زميني در اختيار داشت (مانند قطب نما ،نقشه،بيسيم ،بادزن ديده باني و وسايل انفرادي )موفق به کشف بسياري ازنقاط حساس نيروي زميني دشمن مي شد و با دادن مختصات دقيق زمينه هاي انهدام آن اهداف را براي يگان هاي توپخانه آماده مي کرد.
در ديده باني با مقدورات هواپيماهاي تجسسي که مي تواند ديده باني مداوم (مراقبت هوايي)،تجسس هدف،هدايت آتش،شناسائي ،بازرسي استتار ،عمليات مساحي و بالاخره استقرار واحدهاي خودي را انجام دهد. اين اندازه مقدورات معمولاً براي تامين احتياجات ديده باني يک لشگر کاملاً رضايت بخش مي باشد اما در عين حال ممکن است براي تنظيم تير ،ارزيابي هدف،تعيين ميزان خسارات حاصله از عمل سلاح هاي با برد زياد نيز مورد استفاده قرار گيرد.
تمامي اين موارد در رابطه با ديده باني با هواپيما و ديده بان زميني بود اما در عصر حاضر که عصرارتباطات و ماهواره مي باشد شايد ديده باني هوايي آنچنان که بايد نمود نکند ليکن با تمامي اين مستدلات دقت در کسب خبر حرف اول را مي زند به همين دليل نيز در کسب اطلاعات دقت مورد تاکيد مي باشد .
همانگونه که در ابتدا نيز عنوان شد کشور پهناور ايران با تنوع آب و هوايي و شرايط جغرافيايي و وجود سلسله کوههاي البرز و زاگرس و مناطق کويري نشان از وجود خلاء هايي در پوشش هوايي بصري دارد بدين صورت که چه ازنظر زميني و چه از نظر هوايي نفر و هواپيماها ي کوچک به راحتي مي توانند از مرز عبور کرده و به محل هابي مورد نظر خود نزديک شوند و جلوگيري از اين امر ممکن نيست مگر با هوشياري و ديده باني صحيح و مداوم از کليه مرزهاي زميني و هوايي جمهوري اسلامي ايران.
با شروع جنگ تحميلي و با آگاهي از اين معابر طبيعي و وجود معابر نفوذي ناشي از عوارض طبيعي ميهن اسلامي ، بمنظور تامين پوشش هوائي کشور و کشف موقعيت هواپيماهاي متخاصم در ارتفاع کم ،پست هاي ديده باني در معابر و دهليز هاي نفوذي، با امکانات موجود يگانها مستقر و عملياتي گرديدند و توانستند در طول دفاع مقدس گزارش هاي عملياتي فراواني اعم از موقعيت هواپيماها و هلي کوپتر هاي خودي و دشمن،موقعيت و مسير موشک هاي دور برد دشمن ،تحرکات شناور هاي دريائي دشمن،موقعيت هواپيماهاي سانحه ديده ،تحرکات مذبوحانه گروهک ها در عمليات مرصاد را بموقع به مراکز عملياتي مربوطه مخابره و نقش بسزائي در جنگ ايفاء و جايگاه خود را در شبکه عملياتي و دفاعي کشور تثبيت کنند.
اولين پست هاي ديده باني با اعزام تيمي ازبسيجيان پدافند نيروي هوايي در نوار مرزي جنوب کشور در اوائل سال 1364بررسي و شناسائي گرديد که بهمان منظور تعدادي محل ديده باني از ايستگاه حسينيه تا صالح آباد دهلران به فاصله 16 کيلومتري لجمن در عمق و 10کيلومتري در عرض به مرکزيت اهواز و دزفول انتخاب گرديدند .
استقرار ديده بان در محل هاي تعيين شده باگزارشات و اطلاعات مهمي که از تحرکات دشمن به مراکز فرماندهي مخابره مي کردند باعث تحول چشمگيري در پدافندهوايي و قدرت جديدي در شبکه يکپارچه پدافندي کشور گرديدند.
شروع تهاجمات هوايي دشمن به تاسيسات ، مناطق و منابع حياتي کشور پروژه ديده باني جهت استقرار کارکنان ديده بان در شهرهاي بزرگ ايران(تهران،تبريز،شيراز،اصفهان)مطرح و شروع به فعاليت کرد که در اين رابطه باتمهيدات با ارزش نظامي که از سوي فرماندهان پدافند گرفته شد محل هاي بسياري شناسايي گرديده و پس از بررسي نقاط ديده باني مناسب تعدادي پست در اطراف تهران پالايشگاه و پارچين به فواصل معين و تعيين شد
ضمناً تعدادي پست در غرب و جنوب تهران تعيين و شناسايي گرديد.و همزمان تعدادي پست در اطراف اصفهان ، شيراز و تبريز بررسي و شناسايي شدند. ديده بانان که همگي از سربازان غيور دوران جنگ بودند به مناطق مورد بحث اعزام گرديدند ارتباط پست ها توسط بيسيم هاي موجوددر پدافند برقرار مي شد و با کمترين امکانات بيشترين بازدهي را از خود نشان دادند.

نيمه شعبان سال 1367و سقوط کرکس سياه با گزارش ديده بانان هوشيار پدافند هوايي

ساعت دو بعد از ظهر روز 14 فروردين سال 1367مصادف با عيد نيمه شعبان را نشان مي داد دو فروند هواپيما ي مهاجم بعثي در حال نزديک شدن به نيروگاه اصفهان بودند پست هاي ديده باني منطقه اصفهان لحظه به لحظه موقعيت هواپيماها را به پست فرماندهي اطلاع مي دادند اولين پيام از پست ديده باني گردنه رخ در منطقه شهرکرد مخابره گرديد سرباز ديده بان با مشاهده هواپيماهاي متجاوز عراقي با دقت و سرعت پيام را به پست فرماندهي اعلام کرد وبا دريافت اين خبر بلافاصله آژير وضعيت قرمز در منطقه پالايشگاه و نيروگاه اصفهان بصدا درآمد.و دستور آمادگي به کليه جنگ افزارها صادر شد مواضع مستقر در نيروگاه نيز بلافاصله با روشن نمودن سامانه هاي الکترونيکي بخصوص سامانه اسکايگارد که هميشه در مدار عملياتي قرار داشت بدقت منطقه را کاوش مي کرد .
همه جنگ افزارهاي 23م م و 35م م و اسکايگارد آماده بودند با آتش پرچم خود از ميهمانان ناخواسته آنطور که شايسته است پذيرايي نمايند .
هواپيماي ميراژ ساخت کشور فرانسه با هزار کيلوگرم بمب ضلع جنوب و جنوب شرق اصفهان را دور زده و حدوداً از سمت پايگاه هشتم شکاري و از روي منطقه شاهين شهر اصفهان به قصد حمله به پا لايشگاه و نيروگاه اصفهان در پرواز بودند ،پست هاي ديده باني در منطقه نيز لحظه به لحظه يکي پس از ديگري موقعيت جديد آنها را به پست فرماندهي اعلام مي کردند تا اينکه پس از چند دقيقه اولين موضع جنگ افزار 23م م مستقر در منطقه شاهين شهر (رينگ سوم)که در فاصله 30کيلومتري نيروگاه قرار داشت با مشاهده هواپيماهاي متجاوز عراقي با گلوله هاي سرخ و آتشين خود به استقبال آنها رفتند و با هر رگبار آتش آنها آماجي از گلوله ها بسوي هواپيماها شليک مي شد.و در پي آن مواضع اورليکن و اسکايگارد و در نهايت کليه مواضع مستقر در سمت حمله با مشاهده هدف به سوي آنها آتش گشودند .
شايد خلبانان هواپيماهاي متجاوز عراقي انتظار چنين آمادگي را از مواضع پدافند هوايي نداشتند و به خيال خام خود آمده و با طرح چنين حمله اي از نظر سوخت و برق در سطح کشور مشکل ايجاد کنند و حال آنکه کارکنان غيور و تيز بين پدافند هوايي با هوشياري و دقت عمل خود هواپيماها را با جهنمي از آتش و گلوله روبرو کردند و از هر سوي مواضع پدافندي آماجي از گلوله به سوي هواپيماهاي عراقي شليک مي شد و آنان که از دور نظاره گر چنين نبرد قهرمانانه اي بودند تصور مي کردند که مواضع پدافندي براي سرنگون ساختن هواپيما به رقلبت پرداخته و گوي سبقت را از يکديگر مي ربودند.و آتش خشم امتي بپا خواسته را روانه هواپيماهاي دشمن مي کردند تا اينکه بلاخره گويي تير خلاص شليک گرديد و اولين هواپيما که ليدر دسته پروازي بود مورد اصابت قرار گرفت و در هوا مشتعل گرديد و هر رگبار آتشي که از سوي مواضع بسوي هدف شليک مي شد بخشي از هواپيما در فضا متلاشي و به زمين سقوط مي کرد پس از چند ثانيه درگيري خلبان هواپيما که قدرت کنترل هواپيما را از دست داده بود بناچار هواپيما را ترک کرده و با چتر نجات فرود آمد و هواپيماي منهدم شده در يکي از مخازن پالايشگاه سقوط کرد و و با اصابت آن به زمين دود و آتش منطقه را فرا گرفت .
فرمانده يکي از مواضع اسکايگارد که خلبان عراقي در آن فرود و به اسارت در آمده بود با افتخار و از طريق بيسيم اعلام کرد”لا حول ولا قوه الا بالله العلي العظيم”و خبر آن را باطلاع همگان در منطقه رساند و رگبار آتش بر روي هواپيماي دوم ادامه يافت و پس از اصابت به آن هواپيماي مذکور در خاک عراق سقوط کرده که بعدها مورد تائيد قرار گرفت.
با دريافت اين خبر غرور آفرين بانگ تکبير فضاي پالايشگاه اصفهان را در ساعت 02/14نيمه شعبان سال 67 عطر آگين کرد و اين عيدي بزرگي بود که در اين روز عزيز پدافنديان قهرمان به ملت عزيز وامام امت(ره) تقديم کردند.
اين برگ زرين و افتخار آميز در دفتر دلهاي عاشقان امام و انقلاب ثبت شد و همين خاطره زيبا نشان از اهميت ديده باني در رزم پدافند را دارد که چنانچه ديده بانان در مخابره خبر خود اهمال مي کردند شايد يگان هاي زمين بهوا ديرتر در جريان ورود هواپيماها قرار مي گرفتند و پيامد هاي آن مشخص نبود.
پس از پايان جنگ تحميلي و استمرار تحرکات و تهديدات دشمنان اسلام در کشور هاي همسايه و اقدامات خصمانه عليه کشور جمهوري اسلامي ايران ، تداوم استقرار پست هاي قبلي و استقرار هاي بعدي به منظور پوشش هوايي بهترو اجراي طرح جامع ديده باني، سرلوحه برنامه هاي عملياتي ستاد پدافند هوايي نهاجا قرار گرفت.