به گزارش مشرق، روزنامه کیهان در ستون خبر ویژه خود نوشت: تروئیکای اروپایی چهار سال قبل که دولت آمریکا رسما از برجام خارج شد، ابتدا به ایران قول دادند که تعهدات برجامی را به اجرا می‌گذارند و با همین دغلبازی، چندماه تیم روحانی و ظریف را معطل کردند تا اقدام آمریکا را مقابله به مثل نکند، آنها چند ماه بعد مدعی شدند امکان اجرای تعهدات برجامی را ندارند اما می‌توانند کانالی به اسم SPV راه‌اندازی کنند که در ازای خرید نفت ایران بتوانند کالا به ایران بفروشند. مدتی بعد اما مجددا اروپایی‌ها دبه کردند و گفتند خودشان رأساً نمی‌توانند از ایران نفت بخرند اما می‌توانند با راه‌اندازی کانال اینستکس، در ازای دریافت پول نفتی که ایران به طرف‌های ثالث می‌فروشد، کالا به ایران صادر کنند. اما با این حال، آنها حتی به همین وعده هم عمل نکردند و در کل چند سال گذشته، فقط یک‌بار دارو از طریق سوئیس به میزان چندصد هزار یورو به ایران فروختند! با این حال اخیرا اعلام شد که کانال بی‌خاصیت اینستکس منحل شده است.

در این باره روزنامه غربگرای هم‌میهن از قول یک نشریه غربی نوشت: «در پایان ژانویه، هیئت‌مدیره اینستکس تصمیم به انحلال این شرکت گرفت. اینستکس در ژانویه ۲۰۱۹ توسط بریتانیا، فرانسه و آلمان تأسیس شد. این شرکت در واکنش به خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای ایران در ماه می ۲۰۱۸ ایجاد شد. مقامات اروپایی فهمیدند که اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا مانع تجارت اروپا با ایران می‌شود.

در آگوست سال ۲۰۱۸، فدریکا موگرینی، نماینده عالی اتحادیه اروپا و ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه، هایکو ماس از آلمان و جرمی هانت از بریتانیا بیانیه مشترکی صادر کردند و در آن متعهد شدند «کانال‌های مالی مؤثر با ایران را حفظ کنند و ادامه صادرات نفت و گاز ایران را در شرایط بازگشت تحریم‌های آمریکا تضمین نمایند.»

در ابتدا، این شرکت توسط میزهای ایران در وزارت خارجه اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی اداره می‌شد. مقاماتی که وظیفه کار روی اینستکس را داشتند و اغلب بسیار جوان بودند، به‌سرعت متوجه شدند که اطلاعات کمی از مکانیزم تجارت اتحادیه اروپا و ایران دارند. هنگامی که آنها به‌دنبال کمک گرفتن از همکاران در وزارتخانه‌های دارایی و بانک‌های مرکزی بودند، اغلب با مقاومت مواجه می‌شدند. بسیاری از تکنوکرات‌های اروپایی تمایلی به حمایت از پروژه‌ای نداشتند که هدف آشکار آن کاهش قدرت تحریم‌های آمریکا بود. اولین تلاش‌های آنها منجر به اولین تراکنش اینستکس شد که در مارس ۲۰۲۰ انجام شد؛ یعنی فروش حدود ۵۰۰ هزار یورو اقلام دارویی. اما بسیاری پروژه اینستکس را حتی قبل از تکمیل اولین تراکنش محکوم به فنا می‌دانستند. با توجه به اینکه اروپا نتوانسته بود واردات نفت ایران را حفظ کند و نتوانست از اینستکس برای این منظور استفاده کند و در عوض بر تجارت بشردوستانه تمرکز کرد، مقامات ایرانی این تلاش‌ها را رد کردند. مقامات اروپایی بدون‌شک ایران را به‌خاطر شکست اینستکس سرزنش خواهند کرد. تصمیم به انحلال این شرکت به‌دنبال موجی از اقدامات اخیر دولت ایران- تشدید تنش‌های هسته‌ای، فروش هواپیماهای بدون سرنشین به روسیه و برخورد با اعتراضات- است که ادامه فعالیت اینستکس را از نظر سیاسی غیرقابل‌دفاع می‌کند.

اما بیشتر تقصیر شکست اینستکس باید متوجه اروپایی‌ها باشد. سقوط این شرکت خیلی پیش‌تر اتفاق افتاده بود. مقامات اروپایی وعده یک پروژه تاریخی برای اثبات حاکمیت اقتصادی خود را دادند، اما هرگز واقعاً به این تعهد عمل نکردند. مکانیسمی که برای حمایت از میلیاردها دلار در تجارت دوجانبه در نظر گرفته شده بود، در عوض سرمایه‌گذاری ناچیزی ارائه داد. دولت‌های اروپایی هرگز نفهمیدند که چگونه می‌توانند به اینستکس دسترسی به نقدینگی یورو را بدهند. برای ایرانی‌ها، این به‌تنهایی گواه این واقعیت بود که رهبران اروپایی اینستکس را یک ژست سیاسی می‌دانند که ممکن است تهران را آرام کند، نه اینکه ابزاری اقتصادی که اقتصاد ایران را در مواجهه با «فشار حداکثری» ترامپ تقویت می‌کند». روزنامه اعتماد نیز در گزارشی با عنوان «پایان رویاپردازی درباره استقلال اقتصادی اروپا از آمریکا» به نقل از اسفندیار باتمانقلیچ (موسس اندیشکده بورس و بازار) منتشر کرد و نوشت: امروز موسسان و سهامداران اینستکس در سکوت این سازوکار را منحل کرده و بی‌سروصدا دارایی‌های اندکی را که شرکت در اختیار داشت مانند لپ‌تاپ، صندلی اداری و... فروخته‌اند، ایران چیزی از دست نخواهد داد بلکه این اروپاست که در حال شکست است.»