
وزير صنايع دولت اصلاحات ادعا کرده که «از ابتداي اولين چاه نفتي که استخراج شده (حدود 100سال) تا کنون حدود900 ميليارد دلار درآمد نفت داشتيم که بيش از 400 ميليارد دلار آن در دولت هاي نهم و دهم خرج شده است.»
وي پيش از اين هم بارها درآمد نفتي دولت نهم را با مقايسه با دولتهاي قبل، درآمد ارزي افسانهاي ناميده است که البته استدلال وي از نظر علمي، محل اشکال است.
از لحاظ علمي، براي مقايسه درست ارزش درآمدهاي نفتي در بازههاي زماني مختلف بايد قدرت خريد دلار و اثرات تورم را هم به حساب آورد، يعني بايد رقم واقعي درآمدهاي نفتي را مقايسه کرد، نه ارقام اسمي آن.
از لحاظ علم اقتصاد، مقايسه درست و صحيح آن است که ارزش واقعي درآمدهاي نفتي دولت نهم با دولتهاي قبل مقايسه شود، که در اين روش بايد نرخ تورم را نيز لحاظ کرد و قدرت خريد دلار را در بازههاي زماني مختلف مورد مقايسه قرار داد، نه رقم اسمي آن را.
مثالهاي عيني در اين زمينه، اشکال اظهارنظر جهانگيري را آشکارتر ميسازد. به عنوان مثال، از لحاظ قدرت خريد در بازار بينالمللي، يک دلار سال 1978 با ملاحظه تورم، معادل 37/3 دلار فعلي ارزش دارد. به عبارت ديگر اگر در سال 1978 درآمد نفتي کشور فرضا 20 ميليارد دلار بوده، براي مقايسه با درآمد فعلي بايد آن را در 37/3 ضرب کرد که رقمي معادل 4/67 ميليارد دلار ميشود. يعني اگر درآمد نفتي کشور در سال جاري 4/67ميليارد دلار باشد، درست است که از لحاظ اسمي بيش از 3برابر درآمد فرضي 30 سال پيش بوده، اما از لحاظ واقعي و قدرت خريد، با درآمد آن سال يکسان بوده است. از اين جهت است که هيچگاه اقتصاددانان ادعا نميکنند درآمد نفتي کشور نسبت به 30سال پيش بيش از 3برابر شده است.
مثال ديگر اين که يک دلار سال 1988 معادل 86/1دلار در سال 2010 ارزش دارد. يک دلار حاصل از درآمد نفتي کشورمان در سال 1998 هم معادل 35/1 دلار درآمد نفتي در سال جاري ارزش دارد. همچنين يک دلار درآمد صادرات نفت در سال 2000 يعني 10سال پيش معادل 28/1 هر دلار فعلي ارزش دارد به عبارت ديگر اگر در سال 2000 درآمد نفتي کشورمان فرضا 40ميليارد دلار بوده است، براي مقايسه با درآمد فعلي بايد آن را در 28/1 ضرب کرد که بيش از 51 ميليارد دلار ميشود.
ارقام فوق به خوبي نشان ميدهد که درآمد نفتي مثلا 70 ميليارد دلاري کشورمان در ساليان اخير، در مقايسه درست و علمي با ارزش واقعي درآمدهاي نفتي دولتهاي قبل، شايد چند ميليارد دلار بيشتر باشد، اما افسانهاي نيست.
توضيحات فوق اين سوال را به ذهن متبادر ميکند که اظهارنظر وزير صنايع دولت اصلاحات از سر مغلطه بوده، يا کم سوادي؟