سرویس جهان مشرق _ «گوستاوو پترو»   سیاستمدار چپگرای کلمبیایی موفق شد در دور جدید انتخابات ریاست جمهوری این کشور که روز یکشنبه ۱۹ ژوئن ۲۰۲۲ برگزار شد با کسب تقریباً ۵۰ درصد آرا بر رقیب خود «رودولفو هرناندز» پیروز شود که این مسئله در بسیاری از جهات برای کلمبیا تاریخی و حائز اهمیت است. رئیس جمهور منتخب کلمبیا که فعالیت‌های سیاسی خود را در یک گروه ضد دولتی آغاز کرد، اولین رئیس جمهور چپ‌گرای این کشور محسوب می‌شود  و به طور کلی از معدود روسای جمهور چپ‌گرا  در آمریکای لاتین است.

زلزله سیاسی در کلمبیا

گوستاوو پترو یک سیاستمدار، اقتصاددان و مبارز معروفی است که از جوانی به «جنبش ۱۹ آوریل» پیوست. این جنبش یک جناح مبارز بود که در درگیری‌های مسلحانه داخلی در سال‌های ۱۹۷۴ تا ۱۹۹۰ شرکت کرد و پس از آن طی یک فرایند صلح، منحل شد. پترو سپس به حزب اتحاد دموکراتیک که از «جنبش ۱۹ آوریل» نشأت گرفته بود پیوست و در سال ۱۹۹۱ به دومین قدرت سیاسی مهم در مجلس مؤسسان تبدیل شد. وی همان سال در انتخابات مجلس نمایندگان به عنوان عضو مجلس انتخاب شد. در انتخابات پارلمانی که در ۱۳ مارس برگزار شد، پترو با نزدیک به ۵ میلیون رأی به عنوان نامزد ائتلاف «پیمان تاریخی» انتخاب شد و تاکید کرد که در صورت موفقیت در انتخابات ریاست جمهوری، روابط دیپلماتیک قطع شده با ونزوئلا از سال ۲۰۱۹ را باز خواهد گرداند.

پترو همچنین قول داد که توافقنامه‌های صلح و امنیت منطقه‌ای را اجرا کند، جنگ را متوقف کند و برای پیشبرد گفتگو با گروه‌های مسلح مانند ارتش «آزادی بخش ملی»، در راستای پایان دادن به درگیری‌های داخلی در کشور تلاش کند.

موضع‌گیری‌ها و همچنین سوابق سیاسی گوستاوو پترو نشان می‌دهد که او در دوره ریاست جمهوری خود روابط کلمبیا  را با همسایگانش در آمریکای لاتین و به طور ویژه کوبا و ونزوئلا تقویت خواهد کرد. همچنین انتظار می‌رود تنش‌هایی که در دوره قبل میان کلمبیا و ونزوئلا وجود داشت به شکل تدریجی از میان برود. اما گذشته از سیاست‌های داخلی و خارجی که رئیس جمهور جدید کلمبیا پیش خواهد گرفت مسئله اصلی مربوط به روابط این کشور با ایالات متحده است.  

چشم‌انداز مناسبات کلمبیا با آمریکا بعد از روی کار آمدن چپ‌گرایان

از دوره‌های قبل تاکنون کلمبیا مهمترین متحد واشنگتن در آمریکای لاتین محسوب می‌شد و «جو بایدن» رئیس جمهوری ایالات متحده، کلمبیا را «سنگ‌بنای دموکراسی» در آمریکای لاتین توصیف کرده است.

بر این اساس مهمترین سوالی که بعد از انتخاب گوستاوو پترو  مطرح شده این است که روی کار آمدن یک رئیس جمهور چپ گرا در کلمبیا چه تاثیری بر روابط این کشور با آمریکا خواهد داشت؟ در پاسخ به این سوال بسیاری از ناظران معتقدند که با اعلام پیروزی سناتور گوستاوو پترو، واشنگتن یک ضربه جدید در آمریکای لاتین دریافت کرد و این موضوع می‌تواند موقعیت ایالات متحده را در کلمبیا به طور ویژه و آمریکای لاتین به شکل کلی تحت تاثیر قرار دهد.

از گذشته تاکنون همه نظام‌های راستگرا در کلمبیا در چارچوب پروژه واشنگتن برای تسلط بر  آمریکای لاتین قرار داشته‌اند. بنابراین روی کار آمدن یک دولت چپگرا در کلمبیا نشان می‌دهد که ممکن است ایالات متحده پایگاه نفوذ خود در آمریکای لاتین را از دست بدهد که موضوعی نگران کننده در محافل نظامی و سیاسی آمریکاست.

طی سالهای گذشته کلمبیا به عنوان یک عنصر مهم در آمریکای لاتین  نقش کلیدی در چارچوب اهداف و برنامه‌های واشنگتن در این منطقه ایفا کرده است. دولت‌های قبلی کلمبیا کمک‌های نظامی متعددی با پوشش  «مبارزه با قاچاق مواد مخدر و تروریسم»، از آمریکا دریافت می‌کردند. همچنین دولت‌های متعدد آمریکا از جمله دولت «جورج بوش» رئیس جمهور اسبق این کشور طی سالهای گذشته خدمات لجستیکی و اقتصادی و نظامی و امنیتی فراوانی را با هدف ایجاد پل ارتباطی با آمریکای لاتین، در اختیار کلمبیا که موقعیت راهبردی در این منطقه دارد، قرار می‌دادند.   به این ترتیب کلمبیا تبدیل به حوزه نفوذ ایالات متحده در آمریکای لاتین شده بود.

کارشناسان بر این باورند که با پیروزی چپ گرایان در انتخابات ریاست جمهوری کلمبیا ممکن است که واشنگتن یک موقعیت کلیدی را برای انجام ماموریت‌های اطلاعاتی خود نه تنها در کلمبیا بلکه در سایر کشورهای آمریکای لاتین نیز از دست بدهد.   به ویژه اینکه رئیس جمهور جدید و چپگرای کلمبیا روابط گرمی با ونزوئلا دارد؛ ونزوئلایی  که آمریکا آن را بزرگترین دشمن خود در منطقه آمریکای لاتین می‌داند.

پایگاه نفوذ واشنگتن در آمریکای لاتین از دست می‌رود؟

یکی از مهمترین ماموریت‌های اطلاعاتی ایالات متحده در آمریکای لاتین ترور «نیکلاس مادورو»   رئیس جمهور ونزوئلا بود که آمریکایی‌ها به این منظور یک بار در سال ۲۰۱۹ و بار دیگر در مه ۲۰۲۰ برنامه‌هایی را سازماندهی کرده بودند. قابل توجه است که بسیاری از ماموریت‌های اطلاعاتی واشنگتن در آمریکای لاتین با کمک دولت‌های قبلی کلمبیا که راست گرا بودند انجام می‌شد.

به همین دلیل اگر گوستاوو پترو قصد داشته باشد سیاست‌هایی را در راستای برقراری روابط مطلوب با کشورهای همسایه و مثلث حذف شده از اجلاس سران قاره آمریکا یعنی کوبا - نیکاراگوئه - ونزوئلا اتخاذ کند، ممکن است منجر به، به حاشیه رانده شدن سرویس‌های سیاسی و امنیتی واشنگتن از آمریکای لاتین شود.

در مارس ۲۰۰۸ «هوگو چاوز» رئیس جمهور فقید ونزوئلا، کلمبیا را اسرائیلِ آمریکای لاتین توصیف کرد. نکته توجه این است که در آن زمان مقامات سیاسی حاکم بر کلمبیا و «مانوئل سانتوس» رئیس جمهور سابق این کشور از اظهارات چاوز خشمگین نشدند و معتقد بودند که توصیف کلمبیا به اسرائیل آمریکای لاتین افتخاری برای این کشور (کلمبیا) است.

به عبارت دقیق تر منظور رئیس جمهور فقید ونزوئلا از این جمله این بود که همانطور که واشنگتن تلاش می‌کند تا پروژه‌های وحدت و تفاهم در غرب آسیا را از طریق  اسرائیل در این منطقه و اشغالگری این رژیم در سرزمین‌های عربی، از بین ببرد،   کلمبیا نیز چنین ماموریتی را در آمریکای لاتین داشت. از سوی دیگر رفتار رژیم سیاسی سابق در کلمبیا  با توجه به نقشی که در راستای اجرای برنامه‌های واشنگتن ایفا می‌کرد تا حد زیادی مشابه رفتار تل‌آویو در منطقه غرب آسیا بوده است.   همچنین طی سال‌های گذشته نیروهای کلمبیایی که تحت آموزش آمریکایی‌ها قرار داشتند در هندوراس، السالوادور، مکزیک و هائیتی  مشغول اجرای دستورات واشنگتن بوده و جنایت‌هایی همچون سرکوبگری و شکنجه و قتل مرتکب شده‌اند.

بنابراین تحلیلگران ارزیابی می‌کنند که اسرائیل و  دولت‌های سابق کلمبیا پایگاه‌های پیشرفته امپریالیسم آمریکا به شمار می‌روند که اولی در خاورمیانه و دومی در آمریکای لاتین این ماموریت را برعهده گرفته بودند.

از آن گذشته از سالهای قبل تاکنون کلمبیا تبدیل به یک پایگاه نظامی برای ایالات متحده در آمریکای لاتین شده بود و در این زمینه توافقی توسط دولت وقت کلمبیا با واشنگتن در سال ۲۰۰۹ منعقد شد؛ توافقی که به دولت آمریکا اجازه می‌دهد تا از هفت پایگاه نظامی کلمبیا و سواحل اقیانوس آرام تا سواحل کارائیب  برای انجام اهداف امنیتی و اطلاعاتی خود به بهانه مبارزه با مواد مخدر و تروریسم استفاده کند.

در آن زمان بعد از اینکه اکوادور از تمدید توافق با واشنگتن جهت استفاده از پایگاه‌های این کشور به بهانه مبارزه با قاچاق مواد مخدر، امتناع ورزید، ایالات متحده به سمت متحد کلمبیایی خود روی آورد و قراردادی ۱۰ ساله در این زمینه بین دو طرف منعقد شد. این قرارداد در آن زمان نگرانی بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین را برانگیخت، به ویژه اینکه پیامدهای خطرناکی برای کشورهای آمریکای جنوبی و مرکزی و کارائیب دارد.

علت تمجید رئیس جمهور کلمبیا از حاج قاسم چه بود؟

اما در مرحله فعلی و بعد از پیروزی گوستاوو پترو در انتخابات ریاست جمهوری کلمبیا همه جهان در انتظار اولین موضع‌گیری‌ها و اظهارات وی در زمینه سیاست خارجی و روابط با ایالات متحده هستند. بر همین اساس پیش بینی می‌شود که اگر رئیس جمهور جدید کلمبیا قصد داشته باشد با چپ گرایان منطقه آمریکای لاتین یعنی کوبا و ونزوئلا و نیکاراگوئه و آرژانتین و شاید برزیل همراه شود ممکن است واشنگتن  بسیاری از حوزه‌های نفوذ و نیز حضور نظامی خود را در منطقه آمریکای لاتین و به طور ویژه کلمبیا از دست بدهد.

در این میان شاید نخستین موضع رئیس جمهور جدید کلمبیا درباره آمریکا و نقشه راهی که می‌تواند برای رابطه با این کشور ترسیم کند را بتوان در توییتی که او درباره سردار سپهبد شهید «قاسم سلیمانی» به عنوان سردمدار مبارزه با تروریسم منتشر کرد، یافت. گوستاوو پترو در این توییت آورده است: «سلیمانی معمار غلبه بر بنیادگرایان فاشیست داعش در عراق بود، معمار پیروزی کردها و اعراب برای رسیدن به مردم سالاری؛ اما آمریکا مزد او را با ترور داد. آمریکا همیشه بدترین‌ها را در منطقه تقویت می‌کند».

در این بین لازم به ذکر است که جمهوری اسلامی ایران همواره در پی برقراری روابط مطلوب و دوجانبه با همه کشورهای جهان از جمله منطقه آمریکای لاتین بوده و به ویژه با ونزوئلا روابط راهبردی گسترده‌ای دارد. به همین دلیل کارشناس بر این باورند که ایران می‌تواند با توجه به تحول سیاسی جدید در کلمبیا نقش موثری در کاهش نفوذ واشنگتن در این کشور ایفا کند. از آنجایی که ایالات متحده با استراتژی معمول خود همواره مانع رشد اقتصاد و صنعت در آمریکای لاتین و به طور ویژه کلمبیا بوده است، ایران می‌تواند باب همکاری‌های دوجانبه و تعاملات اقتصادی و سیاسی را با این کشور باز کند و سرمایه‌گذاری‌های بزرگی در واردات و صادرات به این کشور داشته باشد.

به طور کلی شاید وضعیت در چند ماه آینده روشن گردد و اگر یک خیزش سیاسی جدید چپ در آمریکای لاتین در راه باشد، موج آن از کلمبیا به برزیل و دیگر کشورهای این منطقه نیز کشیده خواهد شد  که می‌توانید در سایه جنگ اوکراین و روسیه یک بحران جدید برای ایالات متحده به وجود بیاورد.