به گزارش مشرق به نقل از آریا، در ماه ضيافت الهي پاي سخنان گهربار امام العارفين حضرت اميرالمومنين(ع) در خصوص جايگاه و عظمت ماه مبارک رمضان مي‌نشينيم، باشد با عمل به منويات امام اول شيعيان بهتر از گذشته از اين خرمن معنويت خوشه‌چيني کنيم.
حضرت علي عليه السلام در مورد فضيلت ماه مبارک رمضان مي­فرمايد:

اللّه اللّه في صيام شهر رمضان فانّه جنّة من النار[1][1]
خدا را، خدا را، در روزه ماه رمضان زيرا كه سپرى است در برابر آتش دوزخ.
نحوۀ اداي کلمۀ « رمضان» در کلام حضرت امير
حضرت در مورد اداي نام ماه مبارک چنين گوشزد مي­نمايند که:
نگوييد رمضان؛ زيرا نمي دانيد رمضان چيست؛ و اگر کسي گفت، بايد براي کفاره آن، صدقه دهد و روزه بگيرد. بلکه همانطوري که خداوند متعال فرموده است بگوييد: ماه رمضان.[2][2]

کيفيت روزه از زبان حضرت علي(ع)
امام على عليه السلام فرمود:
الصيام اجتناب المحارم كما يمتنع الرجل من الطعام و الشراب.
روزه پرهيز از حرامها است همچنانكه شخص از خوردنى و نوشيدنى پرهيز مى‏كند. [3][3]
حضرت در مورد برترين روزه مي­فرمايند:
صوم القلب خير من صيام اللسان و صوم اللسان خير من صيام البطن.
روزه قلب بهتر از روزه زبان است و روزه زبان بهتر از روزه شكم است.[4][4]
ايشان در مورد روزه بى ارزش مي­فرمايند:
كم من صائم ليس له من صيامه الا الجوع و الظما و كم من قائم ليس له من قيامه الا السهر و العناء.
چه بسا روزه‏دارى كه از روزه‏اش جز گرسنگى و تشنگى بهره‏اى ندارد و چه بسا شب زنده‏دارى كه از نمازش جز بيخوابى و سختى سودى نمى‏برد.[5][5]
حکمت روزه از نگاه امام علي(ع)
حضرت در مورد حکمت روزه آن را آزمون اخلاص معرفي مي­نمايد:
فرض الله ... الصيام ابتلاء لاخلاص الخلق‏امام على عليه السلام فرمود:
خداوند روزه را واجب كرد تا به وسيله آن اخلاص خلق را بيازمايد.[6][6]

دعاي حضرت در شب اول ماه مبارک
امير المؤمنين (عليه السلام) مي فرمايد: آنگاه که هلال (ماه رمضان) را ديدي بايست و بگو بار پروردگارا خير و خوبي در اين ماه را از تو مي خواهم و همچنين فتح و پيروزي (بر شيطان) و نورانيت، و ياري (بر روزه داري) و برکت و طهارت، و روزي اين ماه را از تو مي طلبم، و از تو خير آنچه در اين ماه هست و بعد از ماه مسئلت مي نمايم، و به تو پناه مي آورم از شر و بدي آنچه در اين ماه مي باشد، و آنچه بعد از آن است، بار پروردگارا اين ماه را با امن و امان و ايمان به تو و سلامت نفس و نعمت اسلام، و برکت و تقوي و توفيق يافتن به آنچه تو دوست مي داري و راضي مي گردي بر ما وارد گردان (که همه اوصاف شايسته را در اين ماه داشته باشيم).[7][7]

نمازهاي مستحبي
نمازهاي مخصوصي براي هر شب ماه مبارک رمضان از حضرت علي (ع) روايت شده و ثوابهاي زيادي براي هر شبي ذکر فرموده اند. اين نمازهاي مستحبي تمام  دو رکعت خوانده ميشود و نشسته هم جايز است بخواند، لکن ايستاده بهتراست.

تلاوت قرآن
امام علي عليه السلام در خطبه اول ماه مبارک در مورد تلاوت قرآن در ماه مبارک رمضان فرمودند:

اى روزه‏ دار! در شب و روزت با تلاوت كتاب خدا، به او تقرّب بجوى، كه همانا كتاب خدا، شفيعى است كه روز قيامت، شفاعتش براى قرآن‏خوانان پذيرفته است و با خواندن آيات آن، از درجه‏هاى بهشت بالا مى‏روند. [8][8]    

احياء شب­ها
حضرت علي عليه السلام در خطبه ماه مبارک خود در مورد احياء شبهاي ماه مبارک چنين فرمودند:
اى روزه‏دار! در كار خويش نيك بنگر، كه در اين ماه، ميهمان پروردگار خويش هستى . بنگر كه در شب و روزت چگونه‏اى و چگونه اعضاى خود را از نافرمانى خدا حفظ مى‏كنى. بنگر تا مبادا شب در خواب باشى و روز در غفلت؛ پس اين ماه بر تو بگذرد و بار گناهت همچنان بر دوشت مانده باشد؛ پس آنگاه كه روزه‏داران پاداش‏هاى خود را مى‏گيرند، تو از زيانكاران باشى و آنگاه كه به كرامت فرمانرواى خويش نايل مى‏شوند، از محرومان گردى و آنگاه كه به همسايگى با پروردگارشان سعادتمند مى‏شوند، تو از طردشدگان باشى! [9][9]     

دعاي آن حضرت در هنگام افطار
خدايا! براي تو روزه گرفتيم و با روزي تو افطار مي کنيم. پس اين روزه را از ما بپذير که به راستي تو شنوا و دانا هستي.

خدايا! اي پروردگار روشني سترگ و اي پروردگار جايگاه بلند! تويي معبود هرکس که در آسمان ها است و معبود هر کس که در زمين است و جز تو معبودي در ميان آن ها نيست و تويي قاهر و مسلط بر هر که در آسمان ها و هر که در زمين است.

از تو مي خواهم که در کار من آساني و گشايشي مقرّر فرمايي و مرا بر دين محمد و خاندان محمد و بر سنّت محمد و خاندان محمد که درود بر او و آنان باد، پا برجا و ثابت قدم بداري و عمل و کردار مرا در فراز جايگاه پذيرفته قرار دهي.

زيرا که من به تو ايمان دارم و بر تو توکل مي کنم و به درگاه تو زاري مي نمايم.
مي دانم که بازگشتم به سوي تو است و هرآنچه خير و خوبي است از تو مي خواهم که همه را براي من و پدر و مادر و خاندان و فرزندانم گردآوري و هرآنچه بدي است همه را از ما بازگرداني.
اي خدا! تويي مهر پيشه و نعمت بخش، پديد آرنده ي آسمان ها و زمين، عطا فرمايي خير و خوبي را به هر که خواهي و بگرداني آن را از هر که خواهي. پس به مهر و رحمت خويش بر من منّت بنه اي مهربان ترين مهربانان.[10][10]

استغفار در اين ماه
از امام علي بن ابي طالب (ع) روايت شده است : عليکم في شهر رمضان بالاستغفار والدعاء ، اما الدعاء فيدفع عنکم البلاء ، واما الاستغفار فيمحو ذنوبکم.[11][11]
بر شماست که در ماه رمضان طلب بخشش و دعا کنيد اما دعا بلا را از شما دور مي­کند و استغفار گناهان شما را از بين مي­برد.

افطار خوردن
امام علي(ع) فرمود: مستحب است با شير افطار کند. افطار کردن به آب و نبات و حلوا و آب نيمِ گرم، به هر کدام که باشد نيز خوب است که رسول خدا(ص) با اينها افطار مي کردند.

افطاري دادن
امام علي عليه السلام در شبهاي مبارک رمضان و شبهاي قدر به مردم اطعام مي کرد و آنها را موعظه مي نمود؛ چنان که در روايتي مي خوانيم: «کانَ عَلِيُّ بْنُ أَبي طالِبٍ عليه السلام يَعُشُّ النّاسَ في شَهْرِ رَمَضانَ بِاللَّحْمِ وَ لا يَتَعَشّي مَعَهُمْ فَإِذا فَرِغُوا خَطَبَهُمْ وَ وَعَظَهُمْ... وَ قالَ في خُطْبَتِهِ إِعْلَمُوا أَنَّ مِلاکَ اَمْرِکُمُ الدّينُ وَ عِصْمَتَکُمُ التَّقْوي وَ زينَتَکُمُ الاْءَدَبُ وَ حُصُونُ اَعْراضِکُمُ الْحِلْمُ؛[12][12] هميشه علي بن ابي طالب عليه االسلام شام[و افطاريِ تهيّه شده] از گوشت را به مردم در ماه رمضان مي داد، ولي خود از آن [گوشت] استفاده نمي کرد. پس هنگامي که [از خوردن شام] فارغ مي شدند، براي آنها خطبه مي خواند و آنها را موعظه مي نمود... و در خطبه اش فرمود: بدانيد ملاک امر [و کارهاي] شما دين است و نگه دارنده شما تقوا، و زينت شما ادب، و دژهاي [نگه دارنده] آبروي شما حلم است.»

اعتكاف
امام علي عليه السلام در اين زمينه مي فرمايد: «فَلَمْ يَزَلْ يَعْتَکِفُ فِي الْعَشْرِ الاْءَواخِرِ مِنْ رَمَضانَ حَتّي تَوَفّاهُ اللّهُ؛ پس [پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله ] هميشه در دهه آخر ماه رمضان در حال اعتکاف بود تا آن وقت که خداوند او را گرفت.»

 

گزارشي از آخرين شب قدر
علي عليه السلام در رمضان آخر عمر خويش حال عجيبي داشت و هر شبي را در يک جا ميهمان بود. غذا کم ميل مي فرمود و... .
ابن حجر چنين مي گويد: «هنگامي که رمضان[آخر عمر حضرت] فرا رسيد، هر شب در منزل يکي از بستگان افطار مي کرد؛ شبي در منزل حسن عليه السلام ، شبي در منزل حسين عليه السلام و شبي نزد عبد اللّه بن جعفر [شوهر دخترش زينب [، و بيش از سه لقمه غذا نمي خورد، «وَ يَقُولُ: اُحِبُّ اَنْ اَلْقِيَ اللّهَ وَ اَنَا خِمْصٌ؛ و مي فرمود: دوست دارم خدا را [با شکم] گرسنه ملاقات کنم.»[13][13]


در آن شب حضرت سوره يس مي خواند و مرتب به آسمان نگاه مي کرد و مي فرمود: «امشب، همان شبي است که به من وعده ديدار داده شده است.»[14][14]
علي عليه السلام هيجان عجيبي داشت. خود مي گويد: هر کاري کردم، راز مطلب را نفهميدم؛ «مازِلْتُ اَفْحَصُ عَنْ مَکْنُونِ هذَا الاْءَمْرِ وَ اَبَي اللّهُ اِلاّ اَخْفاهُ؛[15][15] خيلي تلاش کردم که سرّ و باطن اين امر را به دست بياورم، ولي خدا اِبا کرد، جز اينکه آن را پنهان کرد.»
آن گاه رهسپار مسجد شد. چند رکعت نماز گذارد. سپس بالاي مأذنه رفت تا اذان بگويد.

وقتي از بالاي مأذنه پايين مي آمد، مي فرمود:
«خَلُّوا سَبيلَ الْمُؤْمِنِ الْمُجاهِدِ  فِي اللّهِ لا يَعْبُدُ غَيْرَ الْواحِدِ
يعني باز کنيد راه مؤمن رزمنده در راه خدا را که [افتخارش اين است که] غير از [خداي] واحد را نپرستيده است.»
آن گاه به مسجد بازگشت و مشغول نماز شد و سر از سجده برداشت که شمشير زهراگين فرقش را شکافت. در اين حال، فرمود: «بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ عَلي مِلَّةِ رَسُولِ اللّهِ فُزْتُ وَ رَبِّ الْکَعْبَةِ...هذا ما وَعَدَنَا اللّهُ وَ رَسُولُهُ؛[16][16] به نام خدا و به ياري خدا و بر دين رسول خدا. قسم به پروردگار کعبه که رستگار شدم... اين [شهادت[ چيزي بود که خدا و رسولش به ما وعده داده بودند.»

شب وصل است و خوش قرآن ناطق         نيايش مي کند تا صبح صادق
سر شب تا سحر او ناله کرده                  به يک شب طي رهي صد ساله کرده
لبانش مي خورد آهسته بر هم                 که گويا عر

 

[1][1] بهج‏الصباغة      ج 11         صفحه‏ى 66      
[2][2] الاقبال بالاعمال الحسنه (سيد بن طاووس)، ج1، ص 28.
[3][3] بحار ج 93 ص 249
[4][4] غرر الحكم، ج 1، ص 417، ح 80
[5][5] نهج البلاغه، حكمت 145
[6][6] نهج البلاغه، حكمت 252
[7][7] الكافي     4     76    باب ما يقال في مستقبل شهر رمضان ... «إِبْرَاهِيمَ النَّوْفَلِيِّ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع إِذَا رَأَيْتَ الْهِلَالَ فَلَا تَبْرَحْ وَ قُلِ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَيْرَ هَذَا الشَّهْرِ وَ فَتْحَهُ وَ نُورَهُ وَ نَصْرَهُ وَ بَرَكَتَهُ وَ طَهُورَهُ وَ رِزْقَهُ وَ أَسْأَلُكَ خَيْرَ مَا فِيهِ وَ خَيْرَ مَا بَعْدَهُ وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا فِيهِ وَ شَرِّ مَا بَعْدَهُ اللَّهُمَّ أَدْخِلْهُ عَلَيْنَا بِالْأَمْنِ وَ الْإِيمَانِ وَ السَّلَامَةِ وَ الْإِسْلَامِ وَ الْبَرَكَةِ وَ التَّوْفِيقِ لِمَا تُحِبُّ وَ تَرْضَى »
[8][8] كتاب ماه خدا، محمدي ري شهري، ج 1، ص 176
[9][9] كتاب ماه خدا، محمدي ري شهري، ج 1، ص 176
[10][10] مفاتيح الجنان.
[11][11]
[12][12] سفينة البحار، ج 1، ص 703.
[13][13] انوار البهيّة، شيخ عباس قمي، ص 31؛ صواعق ابن حجر، ص 80.
[14][14] همان، ص 80.
[15][15] منتهي الآمال، ج 1، ص 126؛ نهج البلاغة، خطبه 177.
[16][16] نهج البلاغة، صبحي صالح، ص 379؛ زندگاني اميرالمؤمنين، ج 2، ص 321؛ انسان کامل، مرتضي مطهري، ص 49.