به گزارش مشرق، بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم، رویکرد وزارت نفت از توجه صرف به خام‌فروشی منابع هیدروکربوری به توسعه زنجیره ارزش از طریق احداث پتروپالایشگاه‌ها تغییر کرد.
در این بین پیشبرد ۸ طرح پتروپالایشی ذیل قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت و میعانات گازی» یا قانون پتروپالایشگاه‌ها توسط بخش خصوصی و با حمایت وزارت نفت در دستور کار قرار گرفت.
البته در کنار این طرح‌ها، دو طرح پتروپالایشگاه آدیش جنوبی و مهر خلیج فارس نیز قبلا توسط بخش غیردولتی پیگیری شده و به پیشرفت فیزیکی مناسبی رسیده است.
در کنار حمایت از طرح‌های پتروپالایشی شرکت‌های خصوصی، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی نیز به صورت جداگانه طرح احداث یک پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای به نام شهید سلیمانی را تدوین کرده و به مرحله اجرا رسانده است.
همچنین این شرکت به دنبال احیای طرح هفت‌خواهران پالایشی تدوین شده در دولت نهم و دهم است. از این ۷ طرح تنها طرح پالایشگاه ستاره خلیج فارس به بهره‌برداری رسیده و مابقی طرح‌ها همچون طرح پالایشگاه آناهیتا، خوزستان، کاسپین و غیره در مرحله مطالعات و اقدامات اولیه در دولت تدبیر و امید متوقف مانده‌اند.
در کنار طرح‌های پتروپالایشی در داخل کشور، چندین طرح پالایشی و پتروپالایشی نیز در خارج از کشور و با مشارکت ایران تدوین شده است که از جمله آنها می‌توان به طرح پالایشگاه ۱۴۰ هزار بشکه‌ای الفروقلس سوریه، یک پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای در ونزوئلا و در آخر نیز یک پالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکه‌ای در نیکاراگوئه اشاره کرد.
*جزئیات ۱۱ طرح پتروپالایشی شاخص در دولت سیزدهم
با وجود تعدد طرح‌های پتروپالایشی روی میز وزارت نفت، اما به نظر می‌رسد ۱۱ طرح نسبت به مابقی طرح‌ها وضعیت مشخص‌تری دارند. جزئیات این ۱۱ طرح پتروپالایشی در جدول ۱ آورده شده است.
از بین طرح‌های جدول ۱، طرح‌های آبی رنگ مربوط به ۸ طرح برگزیده ذیل قانون پتروپالایشگاه‌ها هستند. طرح شهید سلیمانی توسط شرکت ملی پالایش و پخش احداث می‌شود و دو طرح آدیش جنوبی و مهر خلیج فارس نیز توسط بخش غیردولتی احداث می‌شود.
جدول ۱
همانطور که در جدول ۱ قابل مشاهده است، مجموع خوراک طرح‌های نفتی به میزان ۱.۵۵ میلیون بشکه در روز تعریف شده است و به سرمایه‌گذاری ۴۶ میلیارد دلاری نیاز دارد.
مجموع خوراک طرح‌های میعانات گازی نیز به میزان ۴۲۰ هزار بشکه در روز تعریف شده است و به ۲.۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد.
*۱۱ نکته کلیدی درباره رویکرد پالایشی وزارت نفت
خبرگزاری فارس در ۱۱ سلسله گزارش در پرونده «طرح‌های برگزیده پتروپالایشی» به بررسی آخرین وضعیت هر یک از طرح‌ها پرداخته است. طبق بررسی‌های انجام شده، چند نکته درباره وضعیت طرح‌ها و رویکرد وزارت نفت دولت سیزدهم در امور پالایشی وجود دارد:
- ستون پیشرفت طرح‌ها در جدول ۱ نشان می‌دهد که طرح‌های پتروپالایشی با خوراک نفت درصد پیشرفت فیزیکی ندارند درحالیکه پیشرفت پروژه‌های با خوراک میعانات گازی قابل توجه است. بدین ترتیب با حمایت وزارت نفت می‌توان شاهد بهره‌برداری از هر ۵ طرح میعانات گازی تا پایان عمر دولت سیزدهم بود و ۴۲۰ هزار بشکه به ظرفیت پتروپالایشی میعانات گازی کشور اضافه می‌شود.
- افزایش ظرفیت پتروپالایشی میعانات گازی ایران ابهامات زیادی درباره چگونگی تامین خوراک این واحدها ایجاد می‌کند. البته طبق قانون پتروپالایشگاه‌ها با توجه به صادراتی بودن محصولات طرح‌های برگزیده، امکان واردات میعانات گازی برای تامین خوراک وجود دارد. همچنین برنامه شرکت ملی نفت نیز بر توسعه میادین گازی و افزایش تولید میعانات گازی در سال‌های آینده متمرکز شده است.
- دلیل پیشرفت طرح‌های با خوراک میعانات گازی نسبت به طرح‌های با خوراک نفت مربوط به رقم سرمایه‌گذاری کمتر آنها است. سرمایه‌گذاری موردنیاز برای احداث پتروپالایشگاه میعانات گازی در حد چند صد میلیون دلار بوده که با روش‌های مرسوم از داخل کشور قابل تامین است، درحالیکه این رقم برای پتروپالایشگاه‌های نفتی به حدود ۱۰ میلیارد دلار می‌رسد.
- از بین ۵ طرح با خوراک نفت که ذیل قانون پتروپالایشگاه‌ها تعریف شده (لاوان، غدیر، نگین مکران، مروارید مکران و انتخاب) و توسط بخش خصوصی پیگیری می‌شود، فقط طرح «مروارید مکران» دارای پیشرفت فیزیکی بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که صاحبان ۴ طرح دیگر به دلیل عدم اطمینان از تامین کامل منابع مالی هنگفت طرح‌ها، حاضر به ریسک و پیشبرد پروژه نیستند. پیشنهاد آنها تشکیل کارگروه ملی برای کمک به تامین مالی پتروپالایشگاه‌های نفتی از کنسرسیوم بانکی، منابع صندوق توسعه ملی و هلدینگ‌های بزرگ است.
- به نظر می‌رسد طرح پتروپالایشگاه شهید سلیمانی جدی‌ترین طرح با خوراک نفت است که می‌توان بر پیشرفت قابل توجه آن تا پایان دولت سیزدهم امید داشت. دلیل این موضوع، تعیین تکلیف منابع مالی این طرح از منابع شرکت ملی پالایش و پخش، صندوق توسعه ملی، تسهیلات کنسرسیوم بانکی و فروش اوراق اسلامی است.
- با وجود پیشرفت فیزیکی طرح مروارید مکران و حمایت ۱۰۰ درصدی دولت از طرح شهید سلیمانی، بهره‌برداری از پالایشگاه نفتی جدید تا پایان دولت سیزدهم بسیار بعید به نظر می‌رسد.
- احیای طرح‌های پتروپالایشی و پالایشی از دولت نهم و دهم، در کنار طرح شهید سلیمانی و طرح‌های تعریف شده در خارج کشور این نگرانی را ایجاد می‌کند که دولت سیزدهم به دلیل تعدد طرح‌ها در نهایت نتواند هیچ یک از طرح‌های با خوراک نفت را به سرانجام برساند. تجربه ۷ طرح پالایشی تعریف شده در دولت نهم و دهم آینه عبرت است که از بین آنها تنها پالایشگاه ستاره خلیج فارس به بهره‌برداری رسید. در شرایط محدودیت منابع مالی، «استراتژیِ تمرکز» معقول‌ترین سیاستی است که بایستی در صنعت پالایشی در دستور کار وزارت نفت قرار بگیرد. طبق تعریف علمی، استراتژیِ تمرکز یعنی فاصله گرفتن از بلندپروازی‌های غیرمنطقی. به بیان دیگر وزارت نفت به جای توزیع توان فنی و مالی محدود داخل کشور بین چندین طرح، بر یک طرح یا حداکثر دو طرح متمرکز شود.
- پیشنهاد می‌شود که «در صورت امکان» ۵ طرح پتروپالایشی با خوراک نفت که ذیل قانون پتروپالایشگاه تعریف شده‌اند با توافق سهامداران در نهایت بر یک طرح متمرکز شوند و بخش خصوصی صاحب این ۵ پروژه، منابع مالی خود را بر یک پروژه منتخب سرمایه‌گذاری کنند.
- از نکات جالب توجه اینکه ۸ طرح تعریف شده ذیل قانون پتروپالایشگاه‌ها، توسط معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت پیگیری می‌شود و شرکت ملی پالایش و پخش نیز خودش جداگانه در حال تعریف طرح‌های پالایشی جدید است. گویا در موضوع احداث پتروپالایشگاه‌ها در کشور نیز دو مدل فکری در حال طی کردن مسیرهای جداگانه‌ای هستند.
- در دولت سیزدهم، هر چند وزارت نفت در یک اقدام رو به جلو با برگزاری جلسات فصلی نسبت به پیگیری طرح‌های قانون پتروپالایشگاه‌ها و حل مشکلات آنها اقدام کرده است، اما به نظر نمی‌رسد این جلسات توان باز کردن گره‌های بزرگی از طرح‌های بخش خصوصی داشته باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که برگزاری این جلسات نقش بسزایی حتی در تسریع امور اداری ساده مثل دریافت استعلام‌ها از ارگان‌های مختلف را نیز نداشته است، زیرا اساسا پیشبرد این پروژه‌های بزرگ توسط یکی از معاونت‌های وزارت نفت جلو نمی‌رود، بلکه نیازمند یک عزم ملی و تشکیل کارگروه ویژه با حضور مدیران ارشد سایر وزارتخانه‌ها نیز است.
- تعلل و ناکارآمدی برخی شرکت‌ها نیز در پیشرفت اندک طرح‌ها موثر بوده است. به طور مثال طرح پتروپالایشگاه لاوان بعد از دو سال هنوز تکلیف مطالعات اولیه آن هم مشخص نیست. در این موارد بهتر است وزارت نفت فورا برای حذف امتیاز تنفس خوراک طرح اقدام کند تا ظرفیت و توان کشور برای تمرکز بر طرح‌هایی که صاحبان آن عزمی برای انجام پروژه ندارند، تلف نشود.
انتظار می‌رود که وزارت نفت با استفاده از تجربه‌ها و عبرت‌های گذشته و اتخاذ استراتژی تمرکز بتواند گام مهمی در حوزه احداث پتروپالایشگاه‌ها بردارد.
۱۹:۱۰ - ۱۴۰۱/۰۲/۲۳
