مشرق- بازی جدید روانی تحت عنوان تحریم های نفتی ایران توسط اتحادیه اروپا در حالی از رو ز 11 تیرماه آغاز شد که از پنج ماه پیش اتحادیه اروپا روز شمار نزدیک شدن به روز تحریم را به جهانیان نشان می داد تا به زعم خود بتواند ایران را ترغیب کند که از برنامه های هسته‌ای خود دست بردارد و رفتار خود را در برابر مطالبات غیر منطقی غربیها تغییر دهد. اروپاییها در طول چند ماه گذشته چنان در این خصوص تبلیغ کرده بودند که پس از روز 11 تیرماه با شروع تحریم های اروپا، مردم با کمبود کالاهای مورد نیاز مواجه شده و ایران دچار مشکلات حاد اقتصادی سیاسی خواهد شد در حالی که گذشت زمان نشان خواهد داد که این گونه تحریم ها اثر فوری و حادی بر زندگی روزمره مردم ندارد. و غرب سخت در اشتباه است که به این امید است که با اعمال اینگونه تحریم ها و فشار بر مردم بتواند رفتار ایرانیان را در عرصه سیاستگذاری خارجی تغییر دهد.
واقعیت این است که مانور گسترده تبلیغی روز 11 تیر ماه به عنوان روز شروع تحریم های نفتی علیه ایران به منظور این جو روانی برای مردم کشور ما طراحی شده است وگرنه اعمال این تحریم‌ها حرکت جدیدی در عرصه مقابله با ایران در طول 30 سال گذشته نمی باشد اگرچه اعمال تحریم های نفتی به این صورت برای اولین بار علیه ایران اعمال می گردد.
بواقع از حدود پنج ماه قبل که اتحادیه اروپا به اعضای خود فرصتی 5 ماهه دارد تا جایگزین مناسبی را برای نفت صادراتی ایران پیدا کنند ایران نیز پیش دستی نموده و برنامه کاهش سهم اروپا در صادرات نفتی‌اش را کلید زد و در طول این مدت حدود 30 درصد از صادرات نفت به اروپا را کاهش داد. بنابراین اعمال تحریمهای جدیدی نفتی اثر خاصی بر روند صدور نفت ایران نمی تواند برجای گذارد. ضمن اینکه به خاطر آسیب‌پذیری کشورهای وارد کننده نفت از ایران و همچنین خطر بی توجهی گسترده به اعمال تحریم های یکجانبه غرب و بویژه امریکا علیه ایران، موجب شد امریکائیها در چند مرحله، 20 کشور که از خریداران عمده و سنتی نفت ایران بودند را از شمول مجازات خود معاف کند که به نوعی به بی اثر شدن تصمیم اتحادیه اروپا و امریکا مبنی بر تحریم نفتی ایران انجامیده است.
تحریم های نفتی اعمال شده علیه ایران توسط امریکا و اتحادیه اروپا در حالی اجرا شده که این تصمیم مخدوش و خارج از چارچوب ها و قواعد بین المللی است و بر طبق قواعد موجود هنگامی اینگونه تحریم ها از مشروعیت و اعتبار بین المللی برخوردار است که در یک نهاد بین المللی نظیر یکی از ارکان سازمان ملل مصوب شده باشد ضمن اینکه بر طبق قواعد و مقررات بین‌المللی موجود اعمال تحریمهای بین‌المللی علیه کشورها نباید به تضعیف حقوق اقتصادی و اجتماعی آحاد مردم بینجامد که عملا اعمال تحریم های غرب بیشتر مردم ایران بویژه اقشار آسیب پذیر را تحت فشار قرار میدهد و اعلام آمریکایی ها مبنی بر هوشمند بودن تحریم ها و اینکه صرفا هدف اصلی این تحریم ها تحت فشار قرار دادن دولت ایران برای تغییر رفتار آنهاست یک دروغ بزرگ از نوع غربی است البته در شرایط موجود بین المللی، با توجه به ناکامی گسترده بین المللی آمریکا در جهت شکل دهی به یک نظم بین المللی مطلوب که در آن امریکا قدرت هژمون و برتر باشد نظم در حال شکل گیری در عرصه بین المللی فضا را برای بازیگری قدرتهای نوظهور نظیر ایران فراهم کرده است و حتی روسیه و چین و برخی از قدرتهای دیگر در عمل نشان دادند که در مقابل اقدامات و مواضع غیر اصولی و خارج از چارچوب و قواعد بین المللی امریکا و برخی از کشورهای اروپایی ایستادگی می کنند و چنانچه تلاش اخیر آنها در موضوع سوریه هم مطابق برنامه ریزیهای قبلی امریکایی ها و جناح غربی گروه تماس پیش نرفت همچنین در موضوع برنامه هسته ایی ایران نیز غرب به خوبی می داند که انسجام موضع گذشته در گروه 5+1 وجود ندارد و عملا چین و روسیه در مقابل سایر کشورهای غربی قرار گرفته و حاضر نیستند در مقابل پیش شرطهای غیر منطقی غربیها در مذاکرات منفعل شده و به ایران برای تغییر موضع منطقی فشار بیشتری وارد کنند بنابراین با توجه به رقابتهای موجود در عرصه نظام بین الملل و با توجه به بحرانهای اقتصادی جدی در کشورهای اروپایی و به طور کلی در اقتصاد جهانی، بازار جهانی در روزهای آینده نسبت به این تصمیم غیر منطقی کشورهای اروپایی منبی بر اعمال تحریمهای نفتی بر علیه ایران، با افزایش قیمت نفت واکنش نشان خواهد داد و مقامات ایران نیز تلاش خواهند کرد با تعامل بیشتر با کشورهای مخالف این تصمیم ضمن حفظ وضعیت موجود و صدور نفت، گزینه های مناسبی را برای خنثی سازی تحریم های نفتی در عمل بکار گیرند.
البته ایران همواره در خصوص موضوع برنامه هسته ای خود دارای یک سری مواضع اصولی و منطقی است که در مذاکرات مختلف نیز بر آنها تاکید کرده است و تحریم و تهدید خارجی نیز نمی تواند تغییری در این رویه ایجاد کند و چه بسا افزایش فشارها و تهدیدها فقط می تواند ایران را در این مسیر مصمم تر کند. چنانچه با وجود فشارهای غرب و رژیم صهیونیستی تعداد سانتریفیوژهای ایران در طول 5 سال گذشته از 1000 به 9000 مورد رسیده است ایران همواره در مذاکرات به بازگشت از روند سیاسی به حقوقی بر مبنای معاهده NPTو افزایش نظارت ها بر برنامه هسته ای خود تاکید کرده ولی چنین شرطها و تهدیدات جناح غربی گروه 1+5 مبنی بر تعلیق کردن کلیه فعالیت‌های غنی سازی و بازگرداندن مواد غنی شده 20 درصد به خارج را غیر قابل پذیرش می داند. در این پیشنهادات غیر اصولی و غیر منطقی غرب بگونه ایی نیست که با تهدید اعمال تحریم های نفتی بتواند راه حلی را در جهت تغییر موضع مقامات و مردم ایران پیدا کند.
در واقع اگرچه هدف اصلی غربیها اعمال تحریم های اخیر بر علیه ایران به منظور ترغیب مردم برای اعتراض علیه حاکمیت و همچنین به منظور کوتاه آمدن دولت ایران در برنامه هسته ای و به نحوی عقب نشینی از عملکرد وضعیت موجود می باشد ولی تجربه بیش از سه دهه نشان می دهد که در این گونه موارد که فشارهای بین المللی افزایش پیدا کرده است نه تنها دولت ایران مواضع منطقی تر و جدی تری را اتخاذ کرده است بلکه حمایت مردم از نظام سیاسی و همچنین انسجام و تعامل بین مردم و دولت برای گذار از اینگونه وضعیتها بیشتر شده است.
* دکتر غلامرضا کریمی- استاد روابط بین
الملل دانشگاه خوارزمی
