به گزارش مشرق، تلفن های همراه لحظه ای از دستان افراد نمی افتد؛ روز به روز بر سرعت اینترنت افزوده می شود؛ هر روز شاهد ابعاد جدیدی از فضای مجازی هستیم. 

با گسترش فضای مجازی و وسایل ارتباط جمعی، تلفن های همراه هوشمند و گسترش اینترنت پر سرعت، ما شاهد این هستیم که اقشار مختلف جامعه، به خصوص جوانان و نوجوانان به سرعت تحت پوشش این شبکه ها قرار می گیرند.

وضعیت کنونی فضای مجازی مناسب نیست

بنا به گفته بسیاری از کارشناسان، این وضعیت برای آینده کشور مناسب نیست؛ چراکه کاربران به ویژه کودکان و نوجوانان در این فضا، با حجم گسترده ای از اطلاعات و مسائل مجاز و غیرمجاز روبرو می شوند.

متأسفانه کنوانسیون ها و قوانین مرتبط باکودک هم آنطور که شایسته و بایسته است نمی تواند پاسخگوی نیاز حفظ و صیانت از حقوق کودکان در عالم واقع باشند و نیز تسری این قوانین به فضای مجازی نمی تواند تمام ابعاد این پدیده مذموم را در این جامعه ی نوین پوشش دهد و تنها بخش محدودی از جرایمی که در این فضا برعلیه کودکان و حقوق آنها رخ می دهد را می تواند جرم انگاری کند؛ از همین رو، فضای مجازی در خصوص حقوق کودکان نیازمند قوانین و مقررات خاص خویش است که متأسفانه حقوق و قانون، همیشه یک گام عقب تر از جامعه و عرف است.

فرزندان، ابزاری در دستان والدین برای فعالیت های تبلیغاتی

از این مسائل که بگذریم به بخشی از فعالیت های تبلیغاتی والدین با استفاده از کودکان و نوجوانان شان در شبکه های اجتماعی به ویژه اینستاگرام است. آنها نمی دانند که به واسطه چنین فعالیت هایی چه ضربه ها و آسیب هایی می توانند به فرزندان شان وارد کنند.

کودکان و نوجوانانی که جلوی دوربین های تبلیغاتی والدین شان می ایستند و لبخندها و شادی های کاذبی را تحویل می دهند و در نهایت هر مخاطبی با مشاهده چنین عکس های شسته رفته ای غبطه داشتن چنین کودکان و زندگی هایی را می خورد.

انتشار تصویر کودکان در فضای مجازی و سایت‌های خبری ممنوع است

- مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک اعلام کرد: انتشار تصاویر کودکان در فضای مجازی و سایت‌های خبری علاوه بر نقض حریم خصوصی و حقوق آنها، کودکان را در معرض مخاطره و سوء استفاده قرار می‌دهد و این اقدام ممنوع است.

در بخشی از این بیانیه آمده است: یکی از موارد فاحش نقض حقوق کودک نشر و بازنشر تصاویر کودکان با اهداف مختلف نظیر نمایش زیبایی‌ها و استعدادهای کودکان، بر انگیختن حس ترحم مخاطبان، تبلیغ کالا و خدمات در فضای مجازی و رسانه ملی، سایت‌های خبری و اینترنتی و صفحات شخصی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی حتی والدین است که این اقدام علاوه بر نقض حریم خصوصی کودکان، نادیده انگاشتن مصالح عالیه آنان تلقی می شود و به صورت بالقوه می تواند کودکان را در معرض مخاطرات و آسیب های جسمانی و روانی در آینده قرار دهد.

خشونتی خاموش علیه کودکان

مجید محمد یکی از آسیب شناسان اجتماعی در حوزه رسانه است که چنین فعالیت هایی را به نوعی خشونتی خاموش علیه کودکان در فضای مجازی دانست.

در خصوص حقوق کودکان و نوجوانان در فضای مجازی و استفاده ابزاری از آنها توسط والدین شان در فعالیت های تبلیغاتی، گفت و گویی با او داشتیم که ماحصل آن را در ادامه می خوانید.

فضای مجازی، فضایی غیر واقعی حتی مرده

- وقتی صحبت از فضای مجازی می کنیم، باید یک واقعیت را در این مورد بدانیم و کتمان نکنیم؛ اینکه این فضای موجود یک فضایی غیر واقعی حتی مرده است.

در اغلب ارتباطات زنده اینترنتی هم با تاخیر در فرستادن صدا و تصویر مواجه هستیم و این بدان معناست که این فضا با ثانیه ای تأخیر مربوط به لحظاتی قبل بوده و اساس مجازی بودن اش هم همین است، اما این روزها که ارتباطات شیوه جدیدی را به دنبال دارد، استفاده از این فضا بسیار شده است؛ مخصوصا در شرایط های خاص شبیه وضعیت فعلی و بحرانی دوران کرونا.

خانواده ها چه میزان درگیر فضای مجازی هستند؟

-اما آنچه که از نظر آسیب شناسی در فضای ارتباطات و رسانه بسیار مهم بوده این است که خانواده ها چه میزان درگیر فضای مجازی و رسانه های متصل به آن هستند؟ و یا دراین صورت چه افرادی و چرا وقت خود را در فضای اینترنتی صرف می کنند.

هرچیزی اگر میزان استفاده مفید آن، تأکید می شود حتی استفاده مفید آن نیز می تواند در صورت افراط مخاطرات زیادی در بر داشته باشد. 

اگر شما یک ویتامین سی را بیشتر از حد ممکن مصرف کنید، می تواند اضافی آن برای بدن مشکلاتی را ایجاد کند. ممکن است برخی ها بگویند ما کسب علم می کنیم و آیا علم بستی دارد یا کافی است؟ در پاسخ به این پرسش باید خاطر نشان کنیم خیر، اما در کسب علم مگر افراط کردن جایز است؟

وب گردان چه کسانی هستند؟

- افرادی هستند که در همه حال، کنار کارهایی که انجام می دهند، مدام در حال وب گردی، و سرگرمی در فضای اینستاگرام و غیره هستند؛ عده بسیاری بر حسب عادت، برخی دیگر احساس تنهایی و از این حیث رضایتمندی بابت حضور در گروه های خاص رسانه های اجتماعی می کنند، عده ای دیگر در حال رایزنی و بیزینس هستند و خلاصه اینکه زندگی اینترنتی در کنار زندگی معمولی گاهی همسو باهم بلکه فضای مجازی بیشتر در کنار آدم ها قرار گرفته است.

برخی جایگزینی ها در این عرصه خوب است وهمچنین همان هم می تواند بد باشد، از قبیل خرید های اینترنتی، ارتباط های مجازی و ... که جملگی آنها قاعده و قوانین خاصی ندارد.

افراط خانواده ها در استفاده از فضای مجازی برابر با فروپاشی

- خانواده ها در استفاده از فضای مجازی گاهی آنقدر افراط می کنند که کار شان به فروپاشی خانواده می رسد که باید از آنها سوال کرد دنبال چه می گردید که از مهر و مودت میان یکدیگر غافل شده اید؛ این الگوی رفتاری در کودکان و نوجوانان نیز شکل گرفته و آنها هم درگیر این فضای غم انگیز شده اند.

مهم ترین چیزی که در این رسانه ها و کلیت فضای مجازی رسیدگی نمی شود و متولی خاصی ندارد، تأیید محتوا و تولید مصادیق مجرمانه است؛ به ویژه در حال حاضر که کودکان و نوجوانان برای فراگیری علم و ادامه تحصیل نیاز به فضای مجازی و استفاده از اینترنت دارند.

هیچ حقوقی در فضای مجازی برای کاربران در نظر گرفته نشده است

- هیچ حق و حقوقی برای افراد در سنین مختلف در این فضا در نظر گرفته نشده است. ممکن است یک کودک و یک نوجوان و میانسال بتوانند دسترسی یکسانی در این فضا داشته باشند که اصلا صلاح نیست؛ زمانی هم نمی توانیم در این امر مهم نگاه تخصصی و کارشناسی داشته باشیم و نهایتا شاهد آن هستیم دستگاه های اجرایی فضایی را قفل یا فیلتر می کنند که بدتر از همه آن است که یک نوجوان فیلتر شکن نصب کرده و از تمام خط قرمز ها برای رفتن در یک گروه تلگرامی، عبور کند.

پاسخ مخاطرات پس از این رفتار چه کسی ست؟

- این روزها با خانواده هایی روبرو هستیم که نه تنها در اینترنت زندگی می کنند، بلکه از کودکان خود جهت دیده شدن بیشتر و گرفتن تبلیغات استنفاده ابزاری می کنند؛ رفتاری که ما به آن خشونت خاموش علیه کودکان در فضای مجازی می گوییم.

آیا میدانید این نوع رفتار والدین چه مخاطراتی خواهد داشت؟ کودکان را به زیبا ترین شکل و تیپ ظاهری در می آورند و در صفحات مجازی به نمایش می گذارند تا لایک و بازدید بیشتری را از آن خود کنند.

والدین باید از خود چنین پرسشی داشته باشند مبنی بر اینکه اگر فردا این کودک تبدیل به یک نوجوان شد و دیگر رنگ و لعاب نوزادی و کودکی خود را از دست داده است، آیا یک تنهایی عجیب او را آزرده خاطر نخواهد کرد؟

حتی حال مجید در قصه های مجید این روزها دیدنی نیست؛ چرا که آن کاراکتر و شخصیت مخصوص آن سن و سال بوده و دیگر آن قصه ادامه نداشت و اما اشاره کنیم به سریال پایتخت که دو کودک را سالها در فیلم خود بازی دادند و در هر فصل از زندگی آنها استفاده درست کردند. همین مثال را در مورد رفتار والدین با کودک خودر فضای مجازی مقایسه کنید.

کوددکی که برای فروش لباس نوزادی دخترانه مانکن بودن را از نوزادی در خور شخصیت او کرده اید، زمانی که بزرگ شد با چند نوع واکنش شدید روبرو می شود؛ ممکن است تنها و افسرده شود، ممکن است به کار نادرست والدینش جامه عمل پوشانده و درگیر شخضیت نادرستی شود که والدین برای آن درست کرده بود و حتی ممکن است از والدینش بیزار و سخت ناراحت شده و در نهایت منزوی شود؛ این نمونه کوچکی از استفاده نادرست والدین از کودکان در فضای مجازی است، والدینی که نه تنها خود رعایت نمی کنند، بلکه راه را برای سوءاستفاده هم هموار می کنند.

نهادهای نظارتی هنوز به مفهوم مجاز افراد از محتوا نرسیده اند

- اگر چه نهاد های نظارتی هنوز به مفهوم واقعی ایجاد فرایند مجاز بودن یا نبودن افراد از محتوا های خاص، نرسیده اند، اما خانواده ها باید ضمن تربیت درست بکوشند تا فرزندان آنها از مخاطرات استفاده ناصحیح کودکان در فضای مجازی، در امان باشند.

شاید اگر در اینترنت ملی هر کسی برای ورود به اینترنت و استفاده از فضای مجازی ثبت نام وکد ملی خود را وارد کند، همچنین پس از آن به صورت خود کار متناسب با سن شان سرچ ها و ورود های کودکان و نوجوانان رصد شود و از ورود به فضا ها و رسانه های نامناسب جلوگیری شود، شاید اگر هنگام پست مطلبی موتور های جستجوگر قوی کار گذاشته شود تا مصادیق بی اخلاقی و موهن و نامتعارف را بصورت خود کار از رسانه ها حذف کند و شاید اگر درباره استفاده از فضای مجازی حقوقی تعیین کنند و برای هر کس حد و حدودی بگذارند و حتی اگر شاید کارگروه های نظارتی ایجاد شود و آموزش محور عمل شود، این مشکلات نه تنها کمتر می شود، بلکه نسبت به رشد فکری افراد کمک بسزایی خوهد شد.

زمانی که توجه افراد به چیزهایی باشد که نه احساس آدمی را در جهت موضوعات مثبت برانگیخته کند، نه انرژی و انگیزه خاصی جهت شروع کاری مثبت را دهد، در این صورت فکر، اندیشه و ذهن ما خسته از چیز های الکی و بیهوده خواهد شد، به گونه ای که پس از خستگی از این فضا و خستگی فیزیکی و یک جا نشینی شاید ذهن ما دیگر یارای اینکه با همسر و فرزندان ارتباطی مؤثر بگیریم را نداشته باشد.

تنها چیزی که این روزها به بهانه سرگرمی خانواده ها را به شدت درگیر کرده همین فضای مجازی است. روشن بودن همیشگی اینترنت مشکلات بسیاری برای مان به ویژه کودکان و نوجوانان ایجاد خواهد کرد.

همچنین با اتصال به برخی از رسانه های، موقعیت مکانی خود را به آنها اطلاع می دهیم و همین امر می تواند تأثیرات بسیاری بر روان داشته باشد.