سرویس اقتصاد مشرق - با شیوع بیماری کرونا در کشور سایت‌های فروش آنلاین کالا در مقایسه با فروشگاه‌های حضوری شرایط به نسبت بهتری را تجربه کردند به طوری که تعطیلی طولانی کسب‌وکارها، بسیاری از بازارها و صنایع داخلی را با ضرر و زیان‌های جدی مواجه کرد اما در سایه تعطیلی‌ها و توقف عرضه محصولات در بازار با طرح فاصله‌گذاری اجتماعی، عرضه کالاهای مختلف در سایت و فروشگاه‌های اینترنتی بیشتر و لزوم توجه به بهبود زیرساخت‌های آنان بیش از پیش احساس شد.

اما متاسفانه بسیاری از سایت‌های فروش اینترنتی به جای استفاده از فرصت کرونا، اقدام به سوءاستفاده از شرایط اضطراری کشور کرده و دست به گران‌فروشی‌های محرزی زدند.

 از یک طرف قیمت بسیاری از کالاها از جمله کالاهای اساسی در این فروشگاه‌ها نسبت به قیمت متعارف بازار به شدت بالاتر بوده و از طرف دیگر بسیاری از کالاهای عرضه شده در این بازار خصوصاً بازار لوازم خانگی، قاچاق بوده و واحدهای مختلف نظارتی نیز هیچ کاری برای رفع آن نکرده و به نوعی در خواب زمستانه به سر برده‌اند.

وفور لوازم خانگی قاچاق در سایت‌های فروشی اینترنتی

در همین خصوص مرتضی میری، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان لوازم خانگی در گفتگو با مشرق عنوان کرد: بارها به ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و شخص آقای دهقانی نیا (سخنگوی ستاد) نیز گفته‌ام که بسیاری از لوازم خانگی عرضه شده در فروشگاه‌های اینترنتی، قاچاق بوده که لازم است با آن‌ها شدیدترین برخوردها صورت بگیرد.

وی افزود: به همین منظور قرار بود بعد از عید سعید فطر و اتمام ماه مبارک رمضان با نظارت بر فروشگاه‌های اینترنتی که محصولات خارجی فاقد شناسه کالا می‌فروشند، همه کالاهای قاچاق از بازار جمع‌آوری شود و ضمن جریمه این فروشگاه‌های اینترنتی، لوازم قاچاق به سازمان اموال تملیکی فروخته شود.

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان لوازم خانگی تصریح کرد: متاسفانه در فضای مجازی اتفاقات ناگواری در حال اتفاق افتادن است و فروشندگان اینترنتی محصولشان را به هر قیمتی که دلشان بخواهد می‌فروشند، از طرف دیگر قرار بود شناسه کالا را زیر کالای خود درج کنند ولی هنوز خبری از این موضوع نشده است.

میری در ادامه یادآور شد: معروف‌ترین اپلیکیشن و فروشگاه اینترنتی کشور بیشترین خلاف را در فضای مجازی انجام می‌دهد و وقتی به آن در این خصوص تذکر داده می‌شود خود را از عیب و نقص مبرا می‌داند به طوری که وقتی تذکر می‌دهیم که چرا یخچال فریزر ایرانی که 3 میلیون و 800 هزار تومان قیمت دارد با دو میلیون تومان افزایش قیمت به فروش می‌رساند در جواب می‌گویند ما پنل‌هایمان را اجاره می‌دهیم و مسئولیت گران‌فروشی با فرد اجاره‌کننده آن پنل است.

وی افزود: این در حالی است که مردم به اعتبار آن سایت، محصولاتش را خریداری می‌کنند اگر آن سایت در لینک فروش درج کند مسئولیت خرید از این پنل بر عهده آن شرکت نیست قطعاً کمتر کسی از این سایت خریداری می‌کند.

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان لوازم خانگی افزود: متاسفانه فروشگاه‌های اینترنتی علاوه بر اینکه شناسه کالا را درج نمی‌کنند، قیمت‌هایشان هم با قیمت اصلی فرق دارد به طوری که یک نوع تلویزیون با 5 الی 6 میلیون تومان و یخچال فریزر با 8 میلیون تومان اختلاف قیمت با قیمت رسمی بازار به فروش می‌رسد.

میری اذعان داشت: از ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز درخواست کردیم با این امور برخورد کند چون فروشگاه‌های اینترنتی اجناس فیک و تقلبی به مشتریان می‌فروشند و به راحتی می‌گویند به اجاره‌کننده پنل رجوع کنید.

سرنوشت شناسه کالا به کجا انجامید؟

هم‌اکنون بسیاری از کالاهای عرضه شده در فروشگاه‌ها و سایت‌های اینترنتی،  قاچاق است و برای این کالاها نوع گارانتی و شناسه کالا درج نشده است، البته درج نشدن کد شناسه کالا تنها مختص سایت‌های فروش آنلاین نیست.

از بهمن‌ماه سال گذشته، به‌منظور کنترل و کاهش قاچاق کالا، عرضه کالاهای فاقد شناسه، ممنوع شده و اینگونه اجناس، کالای قاچاق تلقی می‌شوند، اما شیوع یکباره کرونا، پیگیری و اجرای این طرح را به حاشیه راند و از هفته قبل مجدداً قرار شد این طرح اجرا شود.

پاسخ فروشگاه‌های اینترنتی چیست؟

رضا الفت نسب، عضو هیئت مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی درباره علت شیوع لوازم قاچاق و گران‌فروشی در فروشگاه‌های اینترنتی گفت: 92 درصد از فروشگاه‌های اینترنتی، واسطه کالا هستند و محصولاتشان را از بازار تهیه و در وب‌سایت خود عرضه می‌کنند بنابراین گرانی کالاها در فروشگاه‌ها ربط مستقیمی به گرانی آن در بازار دارد.

وی افزود: همیشه در فضای مجازی رقابت فروشندگان روی قیمت بوده است یعنی کسب‌وکارها و وب‌سایت‌های مختلف سعی می‌کنند سود پایین‌تری را برای خودشان در نظر بگیرند تا توان رقابت با سایر فروشندگان را داشته باشند.

عضو هیئت مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی با بیان این که قیمت‌گذاری محصولات فرایند مشخصی دارد، تصریح کرد: به عنوان مثال در کالاهای اساسی قضیه کاملاً مشخص است به این صورت که نرخ توسط دولت مشخص می‌شود و فروش بیش از حد آن تخلف محسوب می‌شود، اما خیلی از محصولات تعرفه و قیمت خاصی ندارند که در این صورت اگر شکایتی از گران‌فروشی فروشگاه‌ها مطرح شود، فاکتور خرید را از فروشنده خواسته و نهایتاً با سود متعارفی که مشخص است و با در نظر گرفتن مالیات بر ارزش افزوده به موضوع رسیدگی می‌کنیم.

الفت نسب اظهار نمود: بعد از محرز شدن تخلف و گران‌فروشی پرونده فروشگاه به سازمان تعزیرات حکومتی فرستاده می‌شود ولی در فضای مجازی نظارت بر قیمت‌ها بسیار دشوار بوده، به همین دلیل اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی هر 60 روز یک‌بار تمامی 1500 فروشگاهی که به آن‌ها مجوز داده‌ایم را رصد کرده تا جلوی تخلفات احتمالی گرفته شود.

وی افزود: متاسفانه نهادهای نظارتی علت گرانی کالاها در فضای مجازی را فروشگاه‌های آنلاین می‌دانند این در حالی است که این تصور اشتباه محض است به طوری که به عنوان مثال با حذف قیمت‌گذاری خودرو در سایت‌ها همچنان قیمت این محصول بالاست.

عضو هیئت مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی در ادامه یادآور شد: این که گفته می‌شود فروشگاه‌های اینترنتی در پاسخ به گرانی کالاهای عرضه‌شده‌شان می‌گویند پنل اجاره داده و گرانی‌ها ربطی به آن‌ها ندارد اشتباه است چون هیچ فروشگاهی این ادعا را نکرده است به طوری که بزرگ‌ترین فروشگاه اینترنتی کشور محدودیت قیمتی روی کالاهای خود گذاشته است.

الفت نسب در پایان اذعان داشت: فروشگاه‌های اینترنتی پاسخگوی شکایات هستند و سریع آن را حل‌وفصل می‌کنند چون خودشان نظارت می‌کنند و به سازمان بازرسی پاسخگو هستند از جمله این که فروشنده‌ها یا کالاهایی که تخلف در آن‌ها صورت گرفته است حذف می‌کنند.

تعزیرات حکومتی چه می‌گوید؟

محمدعلی اسفنانی، مدیرکل تعزیرات حکومتی استان تهران با بیان اینکه در برخی از فروشگاه‌های اینترنتی گران‌فروشی به‌صورت محرز صورت می‌گیرد، گفت: در برخی از این فروشگاه‌ها، لوازم‌خانگی با قیمتی بیش از قیمت بازار به فروش می‌رسد و حتی در برخی موارد، کیفیت کالاهای ارائه‌شده در این فروشگاه‌ها به‌مراتب از کالاهای نمایندگی اصلی، پایین‌تر گزارش شده است.

این مقام مسئول در تعزیرات همچنین با اشاره به ادعای فروشگاه‌های اینترنتی مبنی بر گران‌ خریدن کالا و به فروش رساندن با قیمت بیشتر، گفت: قیمت‌های درج‌شده روی کالاها و همچنین قیمت‌های اعلام‌شده فروشگاه‌های اینترنتی باید بر اساس مصوبات سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و ستاد تنظیم بازار باشد؛ به همین دلیل این استدلال به هیچ عنوان قابل پذیرش نیستَ، زیرا همه فروشگاه‌ها موظف‌اند مسئولیت خود را برای نظارت بر قیمت و کیفیت کالاهایی که به فروش می‌رسانند، به‌درستی ایفا کنند.

اجناس قاچاق نایک و آدیداس در فروشگاه‌های اینترنتی

در همین خصوص محمد قاسمی، کارشناس  قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی نیز گفت: وزارت صنعت معدن و تجارت و اتحادیه کسب‌وکارهای اینترنتی صرفاً مدارک اولیه را از فروشگاه‌های اینترنتی گرفته و به آن‌ها مجوز فروش اعطا می‌کنند.

وی افزود: متاسفانه نهادهای نظارتی نمی‌توانند نظارت کاملی بر همه فرایندهای فروش این سایت‌های اینترنتی داشته باشند به همین دلیل این فروشگاه‌ها خصوصاً فروشگاه‌های پوشاک به عرضه اجناس قاچاق آدیداس و نایک اقدام می‌کردند، این امر علاوه بر گران‌فروشی‌های آنان است که همواره وجود دارد، حتی این فروشگاه‌ها در عرضه میوه هم تخلفات زیادی داشتند که سازمان تعزیرات حکومتی به آن‌ها ورود کرد.

کارشناس قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی تصریح کرد: کانال‌های تلگرامی و پیج‌های اینستاگرامی که در فضای مجازی به عرضه و فروش محصولات اقدام می‌کنند هیچ کدام مجوز نداشته و تخلف آن‌ها معرض است این در حالی است که سه سرویس آن‌ها یعنی سرویس‌های حمل نقل، خدمات پستی و بانکی کاملاً مشخص بوده و می‌توانند جلوی آن‌ها را بگیرند.

قاسمی اظهار کرد: برای کنترل جریان فساد و گران‌فروشی فروشگاه‌های اینترنتی باید سه جریان کالایی، خدماتی و پولی به دقت رصد شود، از طرف دیگر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز بر همین امر تاکید دارد.

وی افزود: در جریان‌های کالایی و خدماتی باید مسیر ورود کالاهای تولیدی و وارداتی از مرزها به فروشگاه‌ها مشخص شود و جلوی گران‌فروشی یا قاچاق آن گرفته شود کما این که این امر در بحث رجیستری تلفن همراه اتفاق افتاد.

کارشناس قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی بیان داشت: تمامی فرایند عرضه کالاهای قاچاق و گران‌فروشی در فروشگاه‌های اینترنتی را نمی‌توان به‌وسیله سازمان‌های نظارتی از جمله سازمان تعزیرات حکومتی و سایر سازمان‌ها حل کرد بنابراین تنها راهکار این امر به توسعه و اجرای فرایندهای هوشمند و سیستمی و سامانه‌های مختلف برمی‌گردد.

قاسمی اذعان داشت: در کنار قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز باید طرح و سامانه افق نیز برای کنترل قیمت‌ها و رصد تمامی کالاها عرضه شده در فروشگاه‌های به اجرا دربیاید با این طرح دیگر فاصله زیاد بین قیمت محصولات یا کالاهای اساسی در محل تولید یا سر مزرعه با محل عرضه به شدت کاسته شد و دلالی‌های مخرب از بین رفته و دلالی‌ها خوب جایگزین آن‌ها می‌شود.

دیجی‌کالا هم کالای قاچاق می‌فروشد؟

در حالی که ال‌جی و سامسونگ دو سال است به پیروی از تحریم‌های آمریکا از بازار ایران خارج شده‌اند، همچنان محصولات آنها در فروشگاه‌ اینترنتی دیجی‌کالا عرضه می‌شود. به گفته فعالان بازار، این لوازم به احتمال زیاد، از طریق قاچاق وارد می‌شود.

عبدالناصر همتی رئیس‌کل بانک مرکزی هم به موضوع قاچاق لوازم خانگی ال‌جی و سامسونگ به ایران، اعتراض کرده بود.

پس از انتشار این گزارش در مشرق، شرکت دیجی‌کالا در خصوص برخی ابهامات مطرح شده در آن جوابیه‌ای ارسال کرد که عینا متن آن در ادامه قابل مشاهده است:

گزارش مربوط به عرضه لوازم خانگی قاچاق در دیجی‌کالا، گران‌فروشی و عدم نظارت بر قیمت فروشندگان در دیجی‌کالا کذب است. دیجی‌کالا نخستین فروشگاه در میان تمامی فروشگاه‌های آنلاین و آفلاین کشور است که طرح درج شناسه کالا را اجرا کرده است و به این ترتیب عملا امکان فروش لوازم خانگی قاچاق در این فروشگاه اینترنتی نه در بخش خرده‌فروشی و نه در بخش مارکت‌پلیس ممکن نیست. اجرای این طرح در دیجی‌کالا در حالی صورت پذیرفته است که در بخش آفلاین هنوز این طرح به درستی انجام نشده و لوازم خانگی قاچاق به وفور در بازارهای آفلاین و یا فروشگاه‌های اینترنتی غیرقانونی یافت می‌شود. کالاهای گروه لوازم خانگی در ۸ گروه اصلی در دیجی‌کالا در «سامانه جامع تجارت الکترونیک» با وضعیت فعال ثبت شده‌اند و با کد شناسه کالای درج شده در بخش مشخصات فنی قابل رهگیری هستند. اتهام فروش کالای قاچاق در دیجی‌کالا مصداق افترا به دیجی‌کالا قلمداد می‌شود.

کمسیون صفر برای ۱۰۰۰ کسب‌وکار آسیب‌دیده در شرایط کرونا

در گزارش مذکور آمده است که بسیاری از سایت‌های فروش اینترنتی به جای استفاده از فرصت کرونا، اقدام به سواستفاده از شرایط اضطراری کشور کرده و دست به گران‌فروشی زدند.

دیجی‌کالا از ابتدای بحران کرونا شرایطی فراهم کرد تا کسب‌وکارهای آسیب‌دیده در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پلتفرم مارکت‌پلیس دیجی‌کالا بپیوندند و بدون محدودیت کالاهای خود را در سراسر ایران عرضه کنند و از سیستم فروش، پرداخت آنلاین، انبارداری و ارسال دیجی‌کالا به رایگان بهره گیرند.

در همین راستا تفاهم‌نامه‌ای سه جانبه میان دیجی‌کالا، ستاد مقابله با بیماری کرونا و اتاق اصناف امضا شد. دیجی‌کالا برای حمایت از این کسب‌وکارها امکان فروش کالا با حاشیه سود صفر را برای این کسب‌وکارها در پلتفرم مارکت‌پلیس فراهم کرد و تسهیلات دیگری از جمله آموزش آنلاین و تهیه محتوای مرتبط با هر کالا برای این فروشندگان فراهم کرد.  گفتنی است در طول دوران کرونا بیش از ۳۰ هزار کسب‌وکار سنتی به دیجی‌کالا اضافه شدند و امروز دیجی کالا با افتخار خانه ۶۰ هزار کسب‌وکار ایرانی است.

درج شناسه کالا در بخش مشخصات کالاهای گروه لوازم خانگی

در بخش دیگری از این گزارش از عدم درج شناسه کالا در معروف‌ترین اپلیکیشن و فروشگاه اینترنتی کشور نوشته است و در ادامه تاکید شده که هنوز خبری از این موضوع نشده است. این در حالی است که از دی ماه ۱۳۹۸ همه کالاهای عنوان شده از سمت ستاد مبارزه با قاچاق کالا در دیجی کالا دارای شناسه کالا هستند.

پس از اعلام رسمی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در مورد لزوم وجود شناسه کالا در ۸ گروه کالایی در گروه لوازم خانگی، درج شناسه کالای بیش از ۵ هزار کالا از ۸ گروه کالایی در بخش لوازم خانگی در دیجی‌کالا آغاز شد. جاروبرقی، مایکروویو، یخچال، فریزر، ماشین ظرفشویی، ماشین لباسشویی، کولر و تلویزیون ۸ گروه کالایی است که شناسه آن‌ها در «سامانه جامع تجارت ایران» ثبت شده است و در حال حاضر همه کالاهای این گروه‌ها در دیجی‌کالا دارای کد شناسه فعال در سامانه مذکور هستند. تمامی کاربران می توانند شناسه کالای قابل رهگیری را در بخش مشخصات فنی صفحه هر محصول ببینند.

در این پروژه که از دی ماه 1398 در دیجی‌کالا آغاز شد، بیش از ۲هزار کالای تامین‌کنندگان و فروشندگان دیجی‌کالا به دلیل نداشتن شناسه کالا غیرفعال شدند و تمامی کالاها در بدو ورود بازرسی و چناچه فاقد شناسه کالا باشند در انبار پذیرش نمی‌شوند. لازم به ذکر است که در حال حاضر به دلیل بررسی شناسه کالاهای لوازم خانگی و حذف کالاهای بدون شناسه از سیستم فروش، دیجی‌کالا ماهانه از نزدیک به ۷ میلیارد تومان فروش چشم‌پوشی می‌کند.

مسئولیت دیجی‌کالا در راستای مبارزه با قاچاق کالا

دیجی‌کالا ضمن التزام عملی به قانون، همکاری‌های مثمر ثمری با سازمان‌ها و مراجع مختلف اعم از ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مرکز توسعه تجارت الکترونیک، انجمن لوازم خانگی، گمرک و سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان از طریق برگزاری جلسات و مکاتبات متعدد داشته است و به گفته همین سازمان‌ها اولین مجری طرح درج شناسه کالا بوده است و در حال حاضر هیچگونه نمونه بدون شناسه از محصولات ملزم به درج شناسه کالا، در دیجی‌کالا موجود نیست.  این در حالی است که در بستر بازار در گستره قابل توجهی، کالاهای فاقد شناسه و قاچاق مبادله می‌شوند.

در خصوص نمونه کالاهای مشخص شده در گزارش دو کالای مذکور متعلق به برندهای ال جی و سامسونگ به طور مشخص در سامانه جامع تجارت ایران دارای کد شناسه فعال هستند و به همین دلیل ذکر احتمال قاچاق بودن این کالاها منتفی و مصداق افترا است. تصویر مستند هر دو مورد در زیر آمده و کد شناسه ثبت شده در سایت به پیوست ارسال شده است.

نظارت بر قیمت در دیجی‌کالا

عباراتی مانند «مسئولیت گران‌فروشی با فرد اجاره‌کننده پنل است». «فروشگاه‌های اینترنتی علاوه بر اینکه شناسه کالا را درج نمی‌کنند، قیمت‌هایشان هم با قیمت اصلی فرق دارد». در مورد شرایط و قوانین جاری در مجموعه دیجی‌کالا صدق نمی‌کند و دیجی‌کالا مسئولیت کامل ارائه خدمات به مشتریان خود را بر عهده دارد. دیجی‌کالا علاوه بر پیاده‌سازی طرح ثبت شناسه کالا در مورد همه کالاهای اعلام شده از سمت ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، سرسخت‌تر از سال‌های گذشته به پیاده‌سازی سیاست‌های کنترل قیمت به خصوص در مورد لوازم خانگی موجود در دیجی‌کالا اقدام کرده است.

در مورد کالاهای لوازم خانگی تاکنون قیمت 50 برند و ۸ هزار کالا ثبت شده است و هیچ توزیع‌کننده و فروشنده‌ای اجازه فروش بیش از قیمت ذکر شده را ندارند که برندهای ذکر شده در متن گزارش نیز شامل همین برندهاست.

دیجی‌کالا همزمان با نظارت بر قیمت‌ها به صورت متناوب، مسئولیت کامل فروش کالای قانونی با قیمت مصوب و در چارچوب قوانین بازار و کشور را بر عهده دارد و در هر شرایطی حامی مصرف‌کننده است. علاوه بر این پس از فروش کالا دیجی‌کالا مسئولیت کامل ارائه خدمات پس از فروش را بر عهده دارد و در صورت تخلف از سمت فروشندگان محصول، پس از ارائه خدمات جبرانی به مشتری، همکاری با فروشنده قطع یا فروشنده جریمه می‌شود.

ماهیت شفاف و قابل رهگیری بسترهای آنلاین

از مهم‌ترین ویژگی‌های بسترهای آنلاین  شفافیت، دقت، نظارت و امکان رهگیری کامل زنجیره‌ی تأمین و فروش در آن‌هاست. از این رو در این بسترها امکان تخلف به حداقل می‌رسد چرا که تمامی فرآیندها ثبت دقیق شده و قابلیت رهگیری کامل از بدو ورود کالا تا رسیدن آن به دست مصرف‌کننده‌ی نهایی وجود دارد. کیفیت، قانونی بودن کالا، قیمت و سایر شاخص‌ها مورد پایش دائمی بخش تجربه مشتریان و قیمت‌گذاری دیجی‌کالا است و اجازه فروش روزانه صدها کالا به فروشندگان به دلیل افزایش قیمت یا عرضه غیرقانونی داده نمی‌شود.

مهم‌ترین اندوخته دیجی‌کالا در همه این سال‌ها اعتماد مردم عزیز ایران است و از رسانه‌های معتبر و علی‌الخصوص ارزشی کشور انتظار می‌رود مطالب خلاف واقع و بدون پشتوانه را منتشر نکنند و حامی کسب‌وکارها و برندهای ایرانی باشند که در سخت‌ترین شرایط تحریمی و اقتصادی کشور متعهد به فعالیت شفاف و قانونی هستند.