سرویس جهان مشرق - توان نظامی متعارف ایران طی سال‌های گذشته پیشرفت‌های چشم‌گیری داشته است. اگرچه برنامه موشکی ایران به علت اهمیتش به عنوان یک عامل بازدارنده قوی، بیش از سایر پیشرفت‌های نظامی این کشور توجه جامعه بین‌الملل را به خود جلب کرده، اما این حوزه به هیچ عنوان تنها زمینه‌ای نبوده که تهران در آن «جهش‌های نسلی» را تجربه کرده است. در کنار افزایش بُرد، قدرت و دقت موشک‌های ایران که اخیراً از مجهزترین ارتش جهان زهر چشم گرفتند (جزئیات بیش‌تر)، پدافند هوایی ایران نیز قابلیت‌های بومی خود را با هدف قرار دادن یک فروند پهپاد گلوبال‌هاوک آمریکایی به نمایش گذاشت (جزئیات بیش‌تر).

در همین‌باره بخوانید:

›› آمریکایی‌ها چه واقعیتی را در عین‌الاسد مخفی می‌کنند؟

›› ایران، یک - آمریکا، هیچ؛ بلوف‌های سازنده گلوبال‌هاوک درباره جنگ با ایران

›› ایران تنها شکارچی گلوبال‌هاوک/ ۱۰ پهپاد دیگر آمریکا را هم بزنیم، جنگ نمی‌شود

›› آیا «شاهین» آمریکایی که شکار ایران شد تله سایبری بود؟

علاوه بر این دو مورد، یک مورد دیگر از قدرت‌نمایی ایران مقابل آمریکا در تاریخ ۴ دسامبر ۲۰۱۹ (۱۳ آذر ۹۸) در تنگه هرمز رخ داد که البته کم‌تر از موارد قبلی رسانه‌ای شد. این‌بار ایرانی‌ها قدرت خود در استفاده از فناوری «یورش فوجی» را به رخ نیروی دریایی آمریکا و به طور خاص ناو هواپیمابر نمادین آبراهام لینکلن کشیدند. یورش فوجی به معنای استفاده از شمار زیادی تجهیزات مسلح و عموماً بدون‌سرنشین است که با کنترل از راه دور یا با کمک هوش مصنوعی می‌توانند دشمن را احاطه نموده و در مقابل آن برتری عددی و برتری آتش پیدا کنند. مشرق پیش از این درباره دستیابی ایران به فناوری یورش فوجی توضیحات مفصلی را خدمت مخاطبان محترم ارائه داده است (این‌جا و این‌جا).

پروژه «حیدر ۱» قصد دارد تعداد زیادی ربات‌های هوشمند را با استفاده از هوش مصنوعی در یک حمله گسترده هماهنگ کند (جزئیات بیش‌تر) (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› ایران در آستانه دستیابی به فناوری نظامی هوش مصنوعی و «یورش فوجی»

›› هشدار مجله آمریکایی درباره توان ایران در حوزه‌های رباتیک، هوش مصنوعی و تسلیحات خودمختار

آن‌چه در اولین روزهای ماه دسامبر سال گذشته میلادی اتفاق افتاد، یکی از موارد معدودی بود که ایران در آن اقدام به آزمایش فناوری یورش فوجی در میدانی شبیه به میدان جنگ واقعی می‌کرد. به محض انتشار تصاویر ماهواره‌ای این عملیات ایران، بحث‌های داغی در محافل نظامی دنیا درباره ماهیت این عملیات به وجود آمد. پایگاه اینترنتی آمریکایی «درایو» در آخرین روزهای سال گذشته میلادی گزارشی در همین‌باره نوشت و علاوه بر اعلام خبر تأیید پنتاگون مبنی بر این‌که عملیات یورش فوجی از سوی ایرانی‌ها انجام شده، اطلاعات دیگری را در این زمینه ارائه کرد. آن‌چه در ادامه می‌خوانید، مهم‌ترین نکات گزارش درایو به قلم «جوزف ترویتیک [۱] » کارشناس مسائل دفاعی و امنیتی در اندیشکده «گلوبال‌سکیوریتی [۲] »، با این عنوان است: «نیروی دریایی تأیید کرد فوجِ قایقیِ مشاهده‌شده کنار ناوگروه در این تصویر ماهواره‌ای ایرانی بوده است [۳] ».

نسخه‌ای از تصویری ماهواره‌ای که قایق‌های ایرانی را در حال تعقیب ناوگروه آمریکایی نشان می‌دهد (+)

لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.

اذعان نیروی دریایی آمریکا به ایرانی بودن کشتی‌ها

نیروی دریایی آمریکا تأیید کرده است که قایق‌های کوچک و «متعدد» ایرانی اوایل ماه جاری [دسامبر ۲۰۱۹] در امتداد ناو هواپیمابر «یواس‌اس آبراهام لینکلن [۴] » از کلاس «نیمیتز»، و دیگر کشتی‌های این ناوگروه همزمان با عبور آن‌ها از تنگه هرمز به درون خلیج عمان، چنان‌که در تصاویر ماهواره‌ای دیده می‌شود، حرکت کرده‌اند. اگرچه نیروی دریایی آمریکا گزارش‌ها درباره اقدام شناورهای ایرانی به آزار یا رفتار تحریک‌آمیز علیه این ناوگروه را رد کرده و گفته است که این عملیات در چارچوب «الگوهای رفتاری عادی» بوده، اما باز هم تصویری که از حضور ۱۸ قایق کوچک در فاصله «بسیار» نزدیک با لینکلن و اسکورت‌هایش منتشر شده، بسیار غیرمنتظره و یادآورِ جدی خطرات ذاتی هرگونه عبورومرور از طریق تنگه هرمز [۵] است.

یک ماهواره «پلنت‌اسکوپ» متعلق به کمپانی تصویربرداری ماهواره‌ای خصوصی «پلنت‌لبز» (و بخشی از مجموعه ماهواره‌هایی که هر روز از بخش اعظم کره زمین عکس می‌گیرند)، تصویری را از ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن هنگام خروج از خلیج فارس از طریق تنگه هرمز در تاریخ ۴ دسامبر ۲۰۱۹ ثبت کرد. نسخه‌های مختلفی از این تصویر تا چندین روز در رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌شد و موجب شد تا بحث‌های جدی در جامعه اطلاعاتی منبع‌باز [برگرفته از اطلاعاتی که به صورت علنی منتشر می‌شود] در بگیرد با این موضوع که در این تصویر دقیقاً اتفاقی افتاده است. برخی رسانه‌ها [۶] ، از جمله رسانه‌های ایرانی [۷] ، وارد این بحث شدند و این خط روایتی را دنبال کردند که سپاه پاسداران ایران با «آزار» یا دست‌کم «اسکورت» ناوگروه تهاجمی آمریکا در مسیر خروج از تنگه هرمز به شکلی موفقیت‌آمیز آمریکا را به چالش کشیده است، آن هم در زمانی که تنش‌ها میان دو طرف [و اتهامات آمریکا علیه ایران درباره حمایت تسلیحاتی از انصارالله] بالا گرفته بود [۸] . به هر حال، اکنون [پاسخ سؤال‌هایمان را داریم و] می‌توانیم این پرونده را برای همیشه ببندیم.

«جاشوا فرِی» از فرماندهان نیروی دریایی آمریکا و مسئول روابط عمومی فرماندهی مرکزی نیروهای دریایی آمریکا در این‌باره در ایمیلی به درایو نوشت:

در حین عبور [ناوگروه آمریکایی]، کشتی‌های متعدد ایرانی، کشتی‌های آمریکایی را در مسیر تنگه [هرمز] تعقیب کردند. فعالیت آن‌ها در چارچوب الگوهای رفتاری عادی ایران بود و تهدیدی برای ناوگروه تهاجمی آبراهام [لینکلن] محسوب نمی‌شد.

نسخه اصلی و دستکاری‌نشده تصویر ماهواره‌ای تعقیب ناوگروه آمریکایی آبراهام لینکلن توسط قایق‌های ایرانی (+)

آرایش شناورهای ایرانی در نزدیکی ناوگروه آمریکا

آن‌چه تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند این است که شماری قایق، شاید حتی تا ۱۸ فروند، در منطقه‌ای حدوداً ۳۲ کیلومتری شمال غرب شبه‌جزیره «مسندم» متعلق به عمان و حدوداً ۴۸ کیلومتری جزیره قشم در ایران ناو آبراهام لینکلن را تعقیب کرده‌اند. اکثر قایق‌های ایرانی در آرایشی منظم پشت سر آبراهام لینکلن و با اندکی فاصله سمت چپ ناو «یواس‌اس لیته گالف» از کلاس «تیکوندروگا»، حرکت می‌کرده‌اند. ناوشکن «یواس‌اس فاراگات» از کلاس «آرلی برک»، جلوتر از دو کشتی دیگر و پیشتاز این ناوگروه سه‌عضوی بود. شناورهای [ایرانی] دیگری نیز در طرف چپ آبراهام لینکلن و فاراگات دیده می‌شوند و تعداد دیگری هم از سمت راست به ناوگروه نزدیک می‌شوند. به نظر می‌رسد برخی از کشتی‌های ایرانی به کشتی‌های نیروی دریایی آمریکا بسیار نزدیک شده‌اند، در بعضی موارد شاید حتی فقط ۳۰۰ متر فاصله داشته باشند.

به گفته «فری» هیچ کشتی یا قایق آمریکایی دیگری، یا کشتی‌ای متعلق به متحدان یا شرکای آمریکا، همراه با اعضای ناوگروه تهاجمی لینکلن نبوده است. در تصاویر ماهواره‌ای پلنت‌لبز یک نفتکش تجاری نیز دیده می‌شود که جداگانه و در مسیر حمل‌ونقل دریایی جلوتر از کشتی‌های جنگی آمریکا حرکت می‌کند. «فری» به این سؤال که آیا قایق‌های ایرانی اقدام به انجام مانورهای تحریک‌آمیز در حرکت به سمت ناو لینکلن یا اسکورت‌های آن انجام داده‌اند، این ناو هواپیمابر را آزار داده‌اند، یا به اشکال دیگر مانع ورود ناوگروه به خلیج عمان شده‌اند یا خیر، مؤکداً پاسخ منفی داد و افزود: «تعامل میان کشتی‌های آمریکایی و ایرانی محدود به پرس‌وجوهای معمول بود.»

آرایش منظم قایق‌های ایرانی در این تصویر مشخص شده است (+)

فرمانده سنتکام در یک قدمی قایق‌های ایران

به نظر می‌رسد آن‌چه اتفاق افتاده شبیه به رویداد دیگری است که ماه سپتامبر سال ۲۰۱۸ در تنگه هرمز برای درگیر ناو هواپیمابر «یواس‌اس تئودور روزولت» و اسکورت‌هایش اتفاق افتاد. در آن مورد، رسانه‌های دولتی ایران ویدیویی را منتشر کردند که ظاهراً نشان می‌داد قایق‌های کوچک ایرانی دارند تئودور روزولت را «آزار» می‌دهند [۹] . روی هم رفته، به نظر نمی‌رسد نیروی دریایی آمریکا تا کنون هیچ‌گونه پاسخی به این ادعاهای ایران داده باشد.

یک ماه بعد، یک شناور ضدکشتی حمله سریع از کلاس «پیکاپ» مسلح به موشک‌های کروز اقدام به کشتی تهاجمی آبی-خاکی «یواس‌اس اسکس» از کلاس واسپ کرد، در حالی که ژنرال «جوزف وُتل» ژنرال ارتش آمریکا و فرمانده وقت «فرماندهی مرکزی آمریکا» (سنتکام) سوار بر این شناور آمریکایی بود. وتل پس از این اتفاق به خبرنگاران گفته بود:

فکر می‌کنم آن‌ها سعی دارند ببینند که ما چه کار داریم می‌کنیم؛ دارند تلاش می‌کنند آن‌چه را که در این‌جا دارد اتفاق می‌افتد، درک کنند؛ می‌کوشند وقایع این‌جا را [برای فرماندهان رده بالاتر خود] توصیف کنند تا مسئولیت‌های جمع‌آوری [اطلاعات] خود را انجام دهند.

ایران طیف گسترده‌ای از شناورهای نظامی را در اختیار دارد

تعداد و نوع دقیق قایق‌های ایرانی‌ای که در ماه دسامبر ناو آبراهام لینکلن را در تنگه هرمز تعقیب کردند، هنوز مشخص نیست. نیروی دریایی سپاه پاسداران ایران طیف گسترده‌ای از قایق‌های تندرو و شناوری کوچک دیگر را در اختیار دارد که برخی از آن‌ها مسلح به موشک‌های ضدکشتی هستند؛ مثلاً شناورهای کلاس پیکاپ و نیمه‌زیردریایی‌هایی [۱۰] که توانایی حمل مین و اژدر را دارند. این ناوگان‌های متشکل از قایق‌های کوچک، همچنین اغلب دارای موشک‌های هدایت‌شونده ضدزره، موشک‌های دوش‌پرتاب سطح به هوا با قابلیت حمل توسط پرسنل [۱۱] و راکت‌های غیرهدایت‌شونده در کنار تسلیحات دیگر هستند. دولت آمریکا سپاه پاسداران ایران را متهم [۱۲] به استفاده از قایق‌های کوچک خود برای حمله به نفتکش‌های تجاری با مین در خلیج عمان در اوایل سال ۲۰۱۹ کرده است [۱۳] .

۱۷ دسامبر [۲۰۱۹]، نیروی دریایی آمریکا تصاویری از دو قایق گشت‌زنی Mk VI را منتشر کرد [۱۴] که داشتند ناو لینکلن را در خروج از بندری در منامه، پایتخت بحرین و میزبان مقر مرکزی فرماندهی مرکزی نیروهای دریایی آمریکا، اسکورت می‌کردند. در توضیح این تصاویر نوشته شده است که این دو Mk VI یک عملیات «اسکورتِ جابه‌جاییِ تجهیزات ارزشمند» انجام داده‌اند. در ابتدا به نظر می‌رسید که عملیات این قایق‌ها [۱۵] (که بُردی حدود ۳۰۰۰ کیلومتری دارند، احتمالاً شامل تمام مسیر ناو لینکلن تا خلیج عمان می‌شود. با این حال، «عملیات اسکورت جابه‌جایی تجهیزات ارزشمند» صرفاً به عملیاتی گفته می‌شود که در آن نیروهای امنیتی دریایی تضمین می‌کنند که کشتی‌های بزرگ‌تر و با ارزش بالا، مانند ناوهای هواپیمابر، با ایمنی کامل به بنادر وارد یا از آن‌ها خارج می‌شوند، چراکه این آب‌ها ذاتاً محیط‌های محصور هستند و خطر تهدیدهای نزدیک، مانند حمله قایق‌های انتحاری با مواد منفجره [۱۶] ، در آن‌ها به طور ویژه وجود دارد.

معرفی کشتی‌های جنگی و شناورهای کوچک‌تر نیروهای دریایی ارتش (پس‌زمینه سبز) و سپاه پاسداران ایران در راهنمای نیروی دریایی آمریکا (+)

«در اطراف نیروهای دریایی سپاه پاسداران بیش‌تر مراقب هستیم»

«فری» مسئول روابط عمومی فرماندهی مرکزی نیروهای دریایی آمریکا می‌گوید:

کشتی‌های جنگی نیروی دریایی آمریکا وقتی این‌گونه عبورومرورها را در هر کجای دنیا انجام می‌دهند، همیشه آماده دفاع از خود هستند. با توجه به اقدامات تحریک‌آمیز، غیرمسئولانه و غیرقانونی اخیر [ایران] در حوزه دریایی، ما همیشه هنگام عملیات در مجاورت نیروهای دریایی سپاه پاسداران، سطح بالاتری از آمادگی را حفظ می‌کنیم.

در تصاویری که نیروی دریایی آمریکا اوایل ماه دسامبر از عبور ناوگروه آبراهام لینکلن از تنگه هرمز منتشر کرد، هیچ‌یک از قایق‌های ایرانی دیده نمی‌شوند، اما اقدامات معمول حفاظتی به‌وضوح قابل‌مشاهده هستند. این اقدامات شامل نگهبانی پرسنل روی عرشه فاراگات [۱۷] و به پرواز درآمدن یک فروند بالگرد سی‌هاوک MH-۶۰R مجهز به مسلسل‌های کالیبر ۵۰ و چهار موشک هل‌فایر برای گشت‌زنی در اطراف ناوگروه لینکلن می‌شد و سلاح‌های بالگرد سی‌هاوک می‌توانستند برای درگیری با قایق‌های کوچک ایده‌آل باشند.

حضور تعداد زیادی قایق ایرانی در اطراف ناوگروه آبراهام لینکلن هنگام عبور این ناوگروه از تنگه هرمز در ماه دسامبر سال ۲۰۱۹، از آن‌جایی به شکل ویژه قابل‌توجه است که ایرانی‌ها طی سال‌های اخیر عملاً سنت دیرینه [۱۸] آزار فعالانه کشتی‌های آمریکایی در منطقه با قایق‌های کوچک را رها کرده [۱۹] و به جای آن به استفاده از هواپیماهای بدون‌سرنشین و گاهاً هواپیماها و هلیکوپترهای سرنشین‌دار روی آورده‌اند. استفاده از هواپیماهای بدون‌سرنشین خطرات این عملیات‌ها برای ایران را به شکل قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.

پرواز یک فروند بالگرد سی‌هاوک MH-60R از روی عرشه ناوشکن «یواس‌اس فاراگات» عضو ناوگروه آبراهام لینکلن برای گشت‌زنی در تنگه هرمز در تاریخ ۵ دسامبر ۲۰۱۹ (+)

قایق، زیردریایی، پهپاد، مین، موشک؛ ایران همه را دارد

حضور این تعداد قایق‌های نیروی دریایی سپاه پاسداران در اطراف ناو هواپیمابر لینکلن و سایر اعضای ناوگروهش، چه دست به اقدام تهدیدآمیز علیه این ناوگروه زده باشند و چه نزده باشند، نشان‌دهنده تهدیدی است که این شناورهای کوچک می‌توانند برای کشتی‌های نیروی دریایی آمریکا و همچنین سایر کشتی‌های جنگی و تجاری در گذرگاه‌های باریک تنگه هرمز به وجود بیاورند. این‌که نیروی دریایی آمریکا این رفتارها را «الگوهای رفتاری عادی» تلقی می‌کند هم صرفاً بر ابعاد این مسئله می‌افزاید.

به علاوه، این قایق‌ها تنها یکی از ظرفیت‌هایی هستند که ایران می‌تواند برای تأثیرگذاری در آب‌راه تنگه هرمز از آن‌ها استفاده کند. موشک‌های کروز ضدکشتی، موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد [۲۰] ، زیردریایی‌های میجت [کوچک] [۲۱] ، پهپادهای انتحاری [۲۲] ، مین‌های دریایی [۲۳] و موارد دیگر نیز تهدیدات مهم دیگری هستند که همین الآن وجود دارند. ایران همچنین مدت‌هاست که به طور ویژه اقدام به تهدید ناوهای هواپیمابر آمریکایی می‌کند که به طور منظم به خلیج فارس اعزام می‌شوند. در یکی از موارد قابل‌توجه این تهدیدات، نیروی دریایی سپاه پاسداران سال ۲۰۱۵ حین رزمایش «پیامبر اعظم ۹» حمله قایقی با تاکتیک «یورش فوجی» را علیه ماکت یک ناو هواپیمابر به نمایش گذاشت [۲۴] .

آمریکا کشتی‌ای برای مقابله با قایق‌های ایران در خاورمیانه ندارد

آن‌چه گفته شد، این سؤال را ایجاد می‌کند که چرا نیروی دریایی آمریکا یکی از ارزشمندترین و از نظر سیاسی حساس‌ترین تجهیزات خود را از تنگه هرمز عبور داد، بدون آن‌که قایق‌های کوچک خودش، مانند Mk VI، را [در مقابل قایق‌های کوچک ایرانی] برای اسکورت و مراقبت از آن اعزام کند. نیروی دریایی آمریکا همچنین شناورهای گشت‌زنی بزرگ‌تر از کلاس «سایکلون» را هم دارد که پیشاپیش در منطقه مستقر هستند. انواع [۲۵] قایق‌های دیگر [۲۶] کوچک‌تر از Mk VI هم در اختیار نیروی دریایی آمریکا هستند که می‌توانسته‌اند امنیت بیش‌تری را برای ناوگروه آبراهام لینکلن دست‌کم در بخش‌هایی از مسیر فراهم کنند.

نکته دیگری که قابل نتیجه‌گیری است، قابلیت‌های محدود کشتی‌های جنگی لیتورال [۲۷] [ساحلی] نیروی دریایی آمریکاست [۲۸] که این نیرو قصد داشت برای ارائه دقیقاً همین نوع پشتیبانی آن‌ها را به خاورمیانه اعزام کند. مأموریت اصلی «تسلیحات جنگ سطحی [۲۹] » که برای دو کلاس کشتی‌های جنگی لیتورال در نظر گرفته شده بودند، قرار بود مقابله با حملات فوجی قایقی باشد [۳۰] . ۱۱ سال از ورود اولین کشتی جنگی لیتورال به خدمت می‌گذرد، اما هنوز این کلاس از کشتی‌ها به خاورمیانه اعزام نشده‌اند.

منتظر تغییر «الگوهای رفتاری عادی» ایران نباشید

همه این‌ها زمانی تعجب‌برانگیزتر می‌شود که بدانیم عبور ناوگروه آبراهام لینکلن از تنگه هرمز همزمان با انتشار گزارش‌های متعدد درباره اطلاعات جدید آمریکا در مورد حملات احتمالی علیه نیروهای آمریکایی در سراسر خاورمیانه از سوی ایران یا نیروهای نیابتی این کشور در منطقه بود. اصلاً خود ناوگروه لینکلن اواخر ماه نوامبر سال ۲۰۱۹ پس از شش ماه حضور در منطقه [۳۱] ، برای اولین بار بود که وارد خلیج فارس می‌شد [۳۲] و دلیل این اعزام هم افزایش تقریباً قطعی خطراتی اعلام شده بود که کشتی‌ها در گلوگاه‌های تنگه هرمز با آن‌ها مواجه بودند.

این احتمال هم وجود دارد که در آینده مسائل پیچیده‌تر از این هم بشوند. با توجه به تحریم‌های روزافزون آمریکا علیه ایران که پیشاپیش تنش‌ها و رفتارهای تحریک‌آمیزی مانند ازسرگیری غنی‌سازی اورانیوم [۳۳] را تشدید کرده‌اند، بسیار بعید است که «الگوهای رفتاری عادی» نیروی دریایی سپاه پاسداران علیه کشتی‌های نیروی دریایی آمریکا داخل و اطراف تنگه هرمز به این زودی‌ها تغییر کنند. بنابراین، اگرچه ناوگروه تهاجمی لینکلن اوایل ماه دسامبر سال گذشته به سلامت از تنگه هرمز عبور کرد و وارد خلیج عمان شد، اما تعداد زیاد قایق‌های ایرانی که آن را تعقیب کردند، نشان می‌دهد که مطمئناً این خطر واقعی وجود دارد که اگر وضعیت امنیتی به صورت جدی رو به وخامت بگذارد، ممکن است تقابل‌های نزدیک و بسیار خطرناک‌تری میان دو طرف به وجود بیایند.

در همین‌باره بخوانید:

›› آیا مقدمات جنگ ایران و آمریکا فراهم است؟

›› آیا آمریکا توان حمله نظامی به ایران را دارد؟

›› پیامدهای جنگ با ایران برای ترامپ، آمریکا، خاورمیانه و دنیا چیست؟