سرویس سیاست مشرق- روز گذشته علی باقری معاون سیاسی وزیر امور خارجه در رأس هیئتی باکیفیت وارد شهر وین شد. تفاوت محسوس میان تیم دیپلماتیک دولت سیزدهم با گروه ظریف برای همه رسانه‌ها و ناظران در پایتخت اتریش قابل‌لمس است. میخائیل اولیانوف نماینده دولت روسیه در مذاکرات وین در وصف تیم مذاکره‌کننده ایران در توییتر نوشته است: ترکیب هیئت ایران در مذاکرات رفع تحریم‌ها در گفت‌وگوهای وین چشمگیر است. من معتقدم که این باید به‌عنوان دلیلی بر نیت جدی (ایران) تفسیر شود.
البته تمایز میان تیم بلندپایه ایرانی با هدایت علی باقری در برابر گروه مذاکره‌کننده پیشین با مدیریت ظریف تنها به تعداد بلیت‌ها و اتاق‌های رزرو شده در هتل کوبورگ خلاصه نمی‌شود، بلکه استراتژی دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران دچار تغییرات چشمگیر شده و به تعبیر فارین افیرز خواسته‌های ایران نسبت به قبل تفاوت ماهوی دارند.
سید ابراهیم رئیسی در اولین کنفرانس خبری خود پس از پیروزی در انتخابات اعلام کرد که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نه از برجام آغازشده و نه به آن ختم می‌شود. حسین امیر عبداللهیان نیز پس رسیدن به سمت وزیر خارجه تأکید کرد که وزارت تحت مسئولیتش «وزارت برجام» نبوده و سیاست خارجه و اقتصاد کشور را به برجام گره نخواهد زد. همین دست جملات کلیدی کافی است تا همه ناظران اعلام کنند که باید منتظر یک فرمت جدید از سوی طرف ایرانی در گفتگوهای وین باشیم.
دور هفتم چه تفاوتی با شش دور قبل از آن دارد؟
پیش‌ازاین تیم دیپلماتیک دولت روحانی شش دور با نمایندگان ۱+۴ در گرند هتل وین گفتگو کرده است. حسن روحانی از ابتدای آغاز آن مذاکرات در سخنرانی‌های مختلف اعلام کرد که کار تمام است و کمر تحریم‌ها شکسته شده است؛ حتی روایت‌های عجیبی از وین منتشر شد که همه تفاهم‌ها نهایی شده و اختلافات بر سر چند گیومه و دو پاراگراف است. جواد ظریف نیز گزارش نهایی مذاکرات را به مجلس فرستاده و اعلام کرد آخر دعوا با غربی‌ها تنها در چند مورد خاص است! اما در واقعیت اتفاقات دیگری در جریان بود؛ نه تحریم‌ها برداشته شد و نه حتی بازار داخلی روی خوشی به سیگنال‌های رئیس‌جمهور وقت نشان می‌داد.
آخرین شاه‌بیت حسن روحانی از مذاکرات وین در آخرین نطق او در پاستور است؛ جایی که او می‌گوید اگر توافق می‌خواهیم باید اختیار عمل بیشتری به مذاکره‌کنندگان (عباس عراقچی) در وین می‌دادیم! همین جمله آب پاکی را روی دست همه ریخت و مشخص شد؛ دستاوردهای شش دور مذاکرات پیشین تقریباً هیچ بوده است.
در آستانه دور هفتم مذاکرات در هشتم آذر می‌توان این سؤال مهم را می‌توان مطرح کرد که قرار است در دور هفتم چه اتفاقاتی روی دهد که متفاوت از شش دور پیشین است؟ پاسخ در تغییر راهبردهای اساسی ایران در وین است.
حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه تأکید کرده است که مذاکرات باید از «نقطه صفر» آغازشده و تیم جدید حاضر به ادامه مذاکره از نقطه رهاشده در دور ششم نیست؛ پیش‌ازاین راب مالی سر تیم آمریکایی‌ها در وین درخواست داده بود که مذاکرات دور هفتم ادامه شش دور پیش از آن باشد.
پافشاری وزارت خارجه کشورمان در پاک‌سازی و تغییر ریل مذاکرات نشانه‌های ویژه در خود دارد:
۱- راهبرد اساسی وزارت امور خارجه در دور هفتم مذاکرات وین متفاوت از شش دور پیشین است. اولین تفاوت اساسی در آرایش و چینش جدید در تیم مذاکره‌کننده ایرانی است. تیم مذاکره‌کننده پیشین با هدایت عباس عراقچی بیشتر کیفیت حقوقی با گرایش‌های خاص سیاسی داشته اما تیم جدید کاملاً اقتصادی است.
۲- درحالی‌که مذاکره‌کنندگان در شش دور پیشین بیشتر به دنبال حل موانع حقوقی و سیاسی و به تعبیر بهتر ایجاد کانال ارتباطی با آمریکایی‌ها و قدم زدن شبانه با وعده گرفتن تضمین از آن‌ها بود؛ تیم فعلی حتی نیم‌نگاهی نیز در پل زدن سیاسی به سوی طرف آمریکایی نداشته و تنها برای گشایش اقتصادی به وین سفرکرده است. حضور معاون اقتصادی وزیر خارجه؛ معاون بانک مرکزی و نیز معاونت وزارت خانه‌های مادر (چون نفت؛ نیرو و صنایع) نشانه‌ای بر این ماجراست. نگرانی روز گذشته نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در عدم گفتگوی مستقیم میان تهران و واشنگتن بر سر میز مذاکره را از این زاویه ببنید.
۳- آرایش دیپلماتیک ایران در وین کاملاً انتفاعی و به‌منظور «لغو تحریم‌ها» تنظیم‌شده است. گروه مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی ایران در وین منطبق بر برجام است، در شش دور گذشته مسئله «احیای برجام» از سوی دیپلمات‌های ایرانی مطرح‌شده است؛ اما این بار تنها آیتم روی میز لغو تحریم‌هاست.
۴- در صورت برداشته شدن ۱۵۰۰ تحریم (با تگ برجامی وغیر آن) ایران آمادگی کامل دارد که به سال ۲۰۱۵ تغییر فاز داده و گزارش آن را چون گذشته منتشر و یا در اختیار بازرسان آژانس قرار دهد؛ در شش دور گذشته مذاکره کنندگان دولت تدبیر به خواسته‌های آژانس رسمیت داده اند؛ در دور هفتم جمهوری اسلامی ایران گزارش آژانس را به سطح یک‌نهاد جزئی و غیررسمی تقلیل داده است.
۵- از نگاه مذاکره‌کنندگان ارشد کشورمان ایجاد دور باطل مذاکره برای مذاکره یا به عبارتی زنجیره سازی مذاکراتی ممنوع است. پیش‌ازاین و در شش دور پیشین رسم بر آن بوده که پس از هر دور؛ وقت تنفس اعلام‌شده و طرف‌های حاضر برای مشورت به پایتخت‌های خود بازگردند؛ این بار تاکتیک وزارت خارجه تفاوت چشمگیر داشته و پیش‌بینی می‌شود در ظرف دو یا سه روز جمع بندی نهایی حاصل آمده و افق مذاکرات مشخص شود.
اگر مذاکرات نتیجه ندهد چه خواهد شد؟
آمریکا به دلیل «به‌هم‌ریختگی راهبردی» به دنبال بر هم زدن تعادل مذاکرات است؛ ارائه پیشنهادهایی چون «توافق موقت» نشانه‌ای بر این ماجراست. آنچه از هتل کوبورگ به گوش می‌رسد حاکی از آن است که آمریکایی‌ها نمی‌خواهند به برجام برگردند و ایران برای لغو تحریم به این مذاکرات پای گذاشته است. ترکیب تیم مذاکره کننده آمریکایی ها با حضور سنگین مقامات سیاسی حاکی از آن است که واشنگتن هیچ برنامه ای برای لغو تحریم‌ها نداشته و تنها برای پرونده سازی و تشدید فشار پای به این آوردگاه دیپلماتیک گذاشته اند.
البته بازنده شکست دور هفتم در وین گروهی است که پس از پایان مذاکرات دستش خالی بماند. دیپلماسی فعال جمهوری اسلامی ایران در کریدور شمال و شرق و نیز گشایش بازار ۳۷۰ میلیارد دلاری در نشست اکو(عشق آباد) در امتداد نتایج اجلاس شانگهای نشان داد همه چیز به مذاکرات برجامی در وین ختم نمی شود.
حل مناقشه گازی با کشور ترکمنستان و ترسیم خط انتقال انرژی از ایران به کشور آذربایجان پیام های مهمی در خود دارد. تا پیش از این بیژن زنگنه ژنرال دولت روحانی با ایجاد چالش مصنوعی مانع از ایجاد یک تفاهم موثر با همسایه شمالی گردیده تا بحران گاز به حل مناقشات اتمی پیوند بخورد، درایت دولت سیزدهم گره از ماجرا باز کرد.
اقدام هوشمندانه دولت زدن یک تیر با دو نشان بود؛ از سویی گشایش موثری با همسایگان ایجاد شده و از سوی دیگر دشمن این سیگنال مهم را درک کرده است که دوران گره خوردن مناسبات بین المللی و اقتصادی به یک توافق ناپایدار به سر آمده است. این پیغام محرمانه از سوی سفارت آمریکا در عشق آباد برای وزارت خارجه آمریکا ارسال شده است.
در صورت شکست مذاکرات؛ جمهوری اسلامی ایران در روز ۹ آذر به میزانی از سوخت هسته‌ای دست پیداکرده که بازگشت از آن برای طرف غربی هزینه‌های سنگینی خواهد داشت؛ مقامات امنیتی در واشنگتن به‌خوبی می‌دانند که اگر در دور هفتم بر سر غنی‌سازی با جمهوری اسلامی ایران توافق نکنند؛ در دور هشتم باید بر سر ضرب الاجل خروج آخرین سرباز ارتش تروریستی خود پیغام بفرستند.