سرویس جهان مشرق- ماجرای استعفای نخست‌وزیر ارمنستان را باید از سه سال پیش پی گرفت، یعنی دسامبر ۲۰۱۵ میلادی که با حاکمیت یکپارچه حزب حاکم یعنی حزب جمهوری‌خواه ارمنستان در قوه مجریه و مقننه، اختیارات رئیس‌جمهور طی یک همه‌پرسی به نفع نخست‌وزیر کاسته شد و مقرر شد رئیس‌جمهور از آوریل امسال یعنی ۲۰۱۸ میلادی به یک مقام تشریفاتی تبدیل شود.

آن زمان «سرژ سرکیسیان»، رئیس‌جمهور ارمنستان بود و نخست‌وزیرش نیز متحد او، کارِن کاراپتیان. سرکیسیان طبق قانون اساسی نمی‌توانست پس از دو دوره مجدداً رئیس‌جمهور شود. اما واگذاری اختیارات به نخست‌وزیر از ۲۰۱۸ میلادی این امکان را به او می‌داد که بار دیگر در جایگاه نخست‌وزیر، ‌ قدرت اول کشورش باشد. او می‌توانست رهبر حزب حاکم باقی بماند و یکی از متحدانش را در جایگاه نخست‌وزیر قرار دهد اما انتخاب او به عنوان نخست‌وزیر از سوی پارلمانی که بر اساس انتخابات پارلمانی در آوریل سال گذشته میلادی اکثریت آن با ائتلاف متبوع او بود، نشان داد هیچ ابایی از قدرت‌طلبیِ آشکار ندارد. او نخست‌وزیر شد و سفیر پیشین ارمنستان در بریتانیا یعنی آرمِن سارگسیان به مقام تشریفاتی ریاست‌جمهوری رسید.

سرکیسیان ریسک کرد و تاوان ریسک خود را داد. مردم ارمنستان به ویژه در ایروان به خیابان‌ها ریختند و ۱۱ روز در خیابان‌ها ماندند. اعتراضات حتی چند روز پیش از نامزدی او برای تصدی نخست‌وزیری شروع شده بود و نهایتاً پس از اینکه تعدادی از سربازان ارتش این کشور (با یونیفورم اما بدون سلاح) به تظاهرات مردم پیوستند، سرکیسیان روز دوشنبه هفته گذشته پس از ۱۰ سال ریاست‌جمهوری و چند روز نخست‌وزیری استعفا داد و یک بیانیه خاضعانه صادر کرد، احتمالاً به این امید که خواسته‌های مردم از استعفای او فراتر نرود؛ اما نخست‌وزیر پیشین، کاراپتیان را به عنوان نخست‌وزیر موقت در جایگاه خود قرار داد و این به معنای تداوم دولت پیشین، فقط بدون حضور فیزیکی سارگسیان بود.

بنابر این طرح او کارگر نیافتاد و مردم پس از جشن خیابانی برای استعفای او، در تظاهرات جدید خواستار برگزاری مجدد انتخابات پارلمانی شدند. آنها که بیشترشان جوان بوده و هستند، می‌گفتند «جنگ تمام نشده!». حتی هیچ بعید نیست پس از کسب اکثریت مجلس از سوی حزب مخالف، همه‌پرسی دیگری برای بازگشت تغییرات سال ۲۰۱۵ میلادی برگزار شود. این یعنی ارمنستان بار دیگر تاریخ خود را از پیش از همه‌پرسی دسامبر ۲۰۱۵ میلادی پی می‌گیرد. احزاب مخالف پیش از این نیز از تأثیر منفی تغییر نظام سیاسی به پارلمانی بر دموکراسی در ارمنستان گفته بودند.

حالا دولت موقت به نخست‌وزیری کاراپتیان (فردی که از سال ۲۰۱۶ میلادی تا پیش از انتخابِ اخیرِ  سرکیسیان به نخست‌وزیری در این سِمت بود) بیکار ننشسته و به عنوان حزب حاکم، با فرار به جلو خواستار برگزاری انتخابات مجدد شده تا آینده سیاسی خود را از دست ندهد. حزب جمهوری‌خواه احتمالاً روی تأثیر بیانیه سرکیسیان بر افکار عمومی حساب کرده است. او در این بیانیه اعلام کرد «من در تصاحب این مسئولیت، اشتباه کردم» و «نیکول پاشینیان درست می‌گفت». اعضای حزب او وقتی به میان مردم در تظاهرات اخیر می‌آمدند، «هو» شده و با شعار «برو خونه» و «بی‌آبرو» روبرو می‌شدند.

پاشینیان رهبر اعتراضات اخیر و سردبیر پرفروش‌ترین روزنامه ارمنستان است. او که یکی دو روز پیش از استعفای سرکیسیان بازداشت شده بود، اکنون یک هفته پس از استعفای او به عنوان تنها نامزد نخست‌وزیری معرفی شده و در سخنانش از همراهی حزب حاکم برای انتقال مسالمت‌آمیز قدرت به مخالفان استقبال کرده است: «به نظرم این یک فرصت عالی و بی‌نظیر برای حل بحران سیاسی داخلی و ثبت پیروزی مردم است، یک پیروزی که هیچ بازنده‌ای ندارد». پاشینیان طی اعتراضات اخیر ارمنستان به نخست‌وزیر مستعفی گفته بود «وضعیت تغییر کرده و شما آن قدرتی که می‌گویید ندارد. قدرت به مردم منتقل شده است.»

او رئیس حزب توافق مدنی است اما به «نامزد مردم» معروف شده است. ائتلاف زاروکیان در مجلس که با کسب ۲۷% در انتخابات سال گذشته پس از حزب جمهوری‌خواه در جایگاه دوم قرار داشته و دارد، از نامزدی او حمایت کرد. برخی از سایر احزاب و حتی تعدادی از نمایندگان حزب حاکم از نامزدی او حمایت کرده‌اند. حزب داشناکسیون نیز که در این یک سال در ائتلاف با حزب جمهوری‌خواه، اکثریت حاکم را تشکیل داده بود، با خراب‌شدن اوضاع اعلام کرده از ائتلاف خارج شده و حتی نظر مساعدی برای برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی دارد.

استعفای ناگهانی سرکیسیان این تردید را به وجود آورد که مسکو به او علامت داده است. ارمنستان متحد روسیه به شمار می‌آید در حالی که همسایه آن آذربایجان که هر از چندی دچار درگیری‌های مرزی می‌شوند، هم‌پیمان آمریکا است. با این حال پاشینیان اعلام کرد مطمئن است روسیه هیچ دخالتی در بحران اخیر نداشته است. او این سخن را در جمع معترضان در میدان اصلی ایروان گفت. کرملین پیش‌تر خواستار حل بحران سیاسی از طریق گفتگوی صلح‌آمیز شده بود و پوتین در گفتگو با سرکیسیان، رئیس‌جمهور ارمنستان و متحد سارگسیان بر این موضوع تأکید کرده بود.

منابع

https://www.reuters.com/article/us-armenia-politics/acting-armenia-leader-suggests-election-as-protests-roll-on-idUSKBN1HW0T6

https://eurasianet.org/s/armenia-prepares-to-empower-prime-minister-downgrade-president

https://www.theguardian.com/world/2018/apr/23/serzh-sargsyan-resigns-as-armenias-prime-minister-after-protests

https://www.independent.co.uk/news/world/asia/armenia-serzh-sargsyan-resigns-protests-yerevan-opposition-jailed-a8318361.html

http://www.dw.com/en/armenian-opposition-leader-nikol-pashinian-formally-nominated-for-premier-by-supporters/a-43596860

https://tradingeconomics.com/armenia