سرویس جهان مشرق - زیدیه یکی از زیرشاخه‌های مذهب شیعه است  که پیروان آن معتقد هستند  پس از امامت حضرت علی (ع)، امام حسن (ع)، امام حسین (ع)، امام سجاد (ع) و زید بن علی برادر امام محمدتقی (ع) امامت به هر مردی از اولاد حضرت  فاطمه (س) می‌تواند برسد به شرطی  که مردم را به امامت خود دعوت کند و در ظاهر عادل، عالم و شجاع‌ باشد و مؤمنان با او برای جهاد بیعت کنند.

این فرقه در سال‌های آغازین قرن 2 هجری قمری برابر قرن هشتم میلادی از شیعه منشعب شده است. اعتقاد به قیام و مبارزه از ویژگی‌های مهم مذهب زیدیه است. پس از شهادت امام حسین (ع) برخی از علویان، اندیشه قیام مسلحانه را به‌عنوان یکی از شروط امامت و راهبرد مقابله با ظالمان را الگویی برای خود قراردادند. با شکل‌گیری این تفکر سیاسی در دوره امام زین‌العابدین (ع) اولین سنگ بنای مذهب زیدیه بنا گذاشته شد. اختلاف میان علویان به دو دیدگاه مبارزه فرهنگی یا قیام مسلحانه علیه دستگاه اموی برمی‌گردد که  این اختلاف پس از شهادت امام زین‌العابدین(ع) به وجود آمد. عده‌ای امامت امام محمدباقر (ع) را پذیرفتند و گروهی دیگر به امامت زید بن علی برادر امام محمدباقر(ع) معتقد و به زیدیه مشهور شدند. بر این اساس شیعیان معتقد به قیام مسلحانه، زید بن علی را پس از امام زین‌العابدین (ع) به‌عنوان امام پنجم اهل‌بیت (ع) می‌دانند.

از قدیمی‌ترین کتاب‌های فقهی زیدیه کتاب «مسند زید بن علی» است که به آن «مجموع الفقهی و حدیثی یا مجموع الفقهی کبیر» نیز گفته می‌شود. زیدی‌ها امر به معروف و نهی از منکر را واجب می‌دانند. امامان زیدیه در راستای احیای این اصل علیه دستگاه ظلم قیام کرده و شهید می‌شدند. زیدیان در طول تاریخ در طبرستان ایران، شمال افریقا برای خود حکومت تشکیل داده‌اند و یازده قرن در یمن حکومت کرده‌اند. آخرین دولت امامان زیدیه یمن در کودتای جمهوری خواهان و سکولارها در سال 1962 میلادی از قدرت کنار گذاشته‌شده و جمهوری یمن شکل گرفت.

نخستین حکومت زیدیان در مغرب توسط «ادریس بن عبدالله بن حسن بن حسن» در سال 172 قمری تأسیس شد. دولت او به دولت ادریسیان و آل ادریس معروف است. پس از ادریس فرزندش که هم نام پدر بود به حکومت رسید. ادریس دوم در ابتدای حکومت خود شهر «فاس» را بناگذاری کرد و آن را مرکز دولت خود قرارداد. این شهر از آن دوره تاکنون در کشور مراکش وجود دارد و به‌عنوان شهری مذهبی شناخته می‌شود.

 ادریسیان تا حدود سال 305 قمری به‌صورت مستقل حکومت می‌کردند؛ اما با ظهور دولت علوی فاطمیان مجبور به پذیرفتن حکومت آنان شدند. با از بین رفتن دولت زیدی ادریسیان، تفکر زیدی به‌تدریج از شمال آفریقا رخت بربست. پس از زوال ادریسیان عموزاده‌های آنان مشهور به «حسنیون» با عنوان «شرفاء» به مراکش هجرت کردند.

نخستین حکومت زیدیه در یمن توسط «یحیی بن حسین بن قاسم» از نوادگان امام حسن (ع) در سال 284 قمری پایه‌گذاری شد. او «صعده» را پایتخت حکومت خود قرارداد و به ترویج مذهب زیدی پرداخت. اگرچه صعده در طول حکومت هزاروصد ساله  زیدیه مرکز اصلی حکومت آنان بوده؛ لیکن در زمان اوج قدرت زیدیه شهرهایی نظیر عدن و صنعا نیز به‌عنوان مناطق اصلی قلمرو امامان زیدی به شمار می‌رفتند.

 حکومت زیدیان در یمن دارای سه دوره  شکوهمند است. دوره نخست که «هادی الی الحق» در سال  284 هجری قمری  پایه‌گذار آن بود. دوره دوم که «عبدالله بن حمزه» بنیان‌گذار آن بود و تا اواخر قرن دهم ادامه داشت. این دوره طولانی‌ترین دوره حکومت زیدیان یمن به شمار می‌رود که  از سال 566 قمری آغازشده و در سال 965 هجری قمری به پایان می‌رسد. دوره سوم که تصرف یمن توسط عثمانی‌هاست. در این دوره منصور از نوادگان هادی الی الحق با عثمانی‌ها وارد جنگ شده و موفق می‌شود یمن را از اشغال آنان خارج کرده و حکومت را به زیدیان بازگرداند. پس از وی فرزندانش راه وی را ادامه می‌دهند ولی به خاطر ضعف و اختلافات درونی از عثمانی شکست می‌خورند.

پس از سقوط امپراتوری عثمانی دوره چهارم این حکومت در سال‌ 1918 میلادی با حکمرانی «یحیی بن محمد حمیدالدین» آغاز می‌شود. او در سال  1948 میلادی  توسط برخی معارضین یمنی ترور شده و فرزندش «احمد بن یحیی» حکومت را به دست می‌گیرد. بالاخره حکومت هزار و صدساله زیدیه در مقابل موج گسترده مخالفین خود که با عنوان جمهوری خواهان از آنان یاد می‌شود وهم زمان با جانشینی «امام بدر فرزند احمد بن یحیی» با کودتای «عبدالله سلال» و با پشتیبانی دولت جمال عبدالناصر مصری در سال 1962 میلادی از صحنه سیاسی یمن به‌صورت بسیار محدودی دور می‌شود.

در عصر معاصر، یمن همچنان اقامتگاه اصلی زیدیان به شمار می‌رود. بر اساس برخی منابع  بیش از 50 درصد جمعیت این کشور پیرو مذهب زیدیه هستند. زیدیان بعد از کودتای جمهوری خواهان و سکولارها در سال 1962 میلادی تا دو دهه در انزوا قرار داشتند اما رفته‌رفته وارد عرصه‌های فرهنگی- سیاسی شده و احزاب و تشکیلات متعددی را در یمن تأسیس کردند که در این میان جنبش انقلابی انصار الله، جریان روشنفکری و فعال زیدیه در یمن به شمار می‌روند.

«حسین بدر الدین الحوثی» سرشناس‌ترین رهبر زیدیان یمن است که در سال 2004 به دست نیروهای وابسته به غرب شهید شد. وی در زمان حیاتش تلاش‌های گسترده‌ای را برای نزدیکی طوایف شیعه یمن انجام داد. پس از شهادت «حسین الحوثی» رهبر شیعیان یمن در جنگ با نیروهای غربی و تحویل ندادن جسد وی به خانواده‌اش، شیعیان یمن تصمیم گرفتند با یکدیگر متحد شده و جبهه واحدی را ضد حکومت یمن که حقوق شیعیان را به رسمیت نمی‌شناخت و میان آنان و اهل تسنن یمن تبعیض قائل می‌شد تشکیل دهند.  آنان نام مبارزان حوثی را که برگرفته از نام رهبر خود بود انتخاب کرده و از آن زمان حکومت خودمختار تشکیل داده‌اند. حوثی‌ها به محدود بودن فعالیت‌های دینی، سیاسی و تلاش برای نابودی فرهنگ و باورهای زیدی‌ها از سوی دولت و سیاست‌های محدودکننده دولت درزمینه عمرانی و توسعه در استان صعده معترض بودند.

درگیری دولت یمن با گروه‌های شیعه در شمال این کشور از سال 2004 آغازشده است. دولت ساکنان این منطقه را به تلاش برای جدایی‌خواهی و احیاء حکومت شیعه در این منطقه که در کودتایی 1962 سرنگون‌شده بود متهم می‌کند؛ درحالی‌که گروه الحوثی با رد این اتهام می‌گوید مبارزان و شیعیان این منطقه تنها خواهان برخورداری از حقوق طبیعی خود هستند که دولت مرکزی تحت‌فشار وهابیان افراطی عربستان از آنان سلب کرده است.

اسماعیلیان  نیز بخشی از شیعیان  یمن را تشکیل می‌دهند که امروزه با دیگر طایفه‌های زیدیه متحد شده و با حوثی‌ها همکاری می‌کنند. در سال 2007  پیمان صلحی میان دولت یمن و حوثی‌ها  امضا شد. در اوت 2009 علی عبدالله صالح رئیس‌جمهور وقت  یمن اعلام کرد مبارزان شیعه مایل به برقراری آرامش نیستند و درگیری‌ها را از سر گرفت. طی این درگیری‌ها بسیاری از شیعیان یمن شامل زیدی‌ها و شیعیان دوازده‌امامی‌ کشته شدند. البته لازم به ذکر است که عربستان، القاعده، آمریکا و حکومت یمن به‌صورت جداگانه بر ضد شیعیان یمن عملیات نظامی انجام می‌دادند.

در سال‌های اخیر زیدیه‌های یمن با هجوم نظامی، تبلیغاتی و سیاسی سختی مواجه شده‌اند. باوجود همه این سخت‌گیری‌ها در چند سال اخیر زیدیه و شیعه دوازده‌امامی رشد زیادی در یمن داشته است تا جایی که برخی از فرزندان علمای شاخص وهابی در شرق یمن به مذهب دوازده‌امامی گرویده‌اند. در حال حاضر رهبری زیدیه‌های یمن را سید عبدالملک الحوثی (متولد سال 1982 میلادی) فرزند سید بدرالدین الحوثی که پس از شهادت برادرش که بنیان‌گذار جنبش «انصار الله» بود به عهده دارد.

زیدی‌ها و جنبش انصار الله ازجمله پیشگامان مبارزه باسیاست‌ها و زیاده‌خواهی‌های غرب و ایادی استکبار در کل منطقه هستند.