سرویس فرهنگ و هنر مشرق - به دنبال انتشار خبر اهدای کتبی از سوی مقام معظم رهبری  به کتابخانه مسجد ابوذر تهران و وجود ترجمه دوره ۹ جلدی تفسیر البرهان در میان این کتب، خبرنگار مشرق در گفتگو با مهدی نصیری مدیر مسئول انتشارات کتاب صبح، ناشر این تفسیر و ناظر بر پروژه ترجمه این تفسیر، سئوالاتی را پیرامون اهمیت آن و مطرح کرد که در ادامه با پاسخهای نصیری از نظر می گذرانید.

** ابتدا در باره تفسیر البرهان توضیح مختصری بدهید.

 تفسیر البرهان جامع ترین تفسیر اثری و روایی شیعه است که مولف آن سید هاشم بحرانی محدث نام آور شیعه متوفی ۱۱۰۷ هجری قمری است. متن عربی این تفسیر را ناشرین مختلف تاکنون چاپ کرده اند و آنچه انتشارات کتاب صبح با حمایت نهاد کتابخانه های عمومی کشور ترجمه و چاپ کرد، متن چاپی نشر اعلمی (بیروت) بود که علاوه بر ۸ جلد تفسیر البرهان یک جلد را هم به عنوان مقدمه تفسیر به آن اضافه کرد اما این یک جلد متعلق به بحرانی نبوده و اثر محدثی لبنانی به نام ابوالحسن عاملی نباطی فتونی از اعلام قرن دوازدهم است. این مقدمه، با مجموعه یک تفسیر روایی تناسب زیادی داشته و مباحث بسیار پرمحتوا و خواندنی ای را مطرح کرده است.

 تفسیر البرهان جامع ترین تفسیر اثری و روایی شیعه است که مولف آن سید هاشم بحرانی محدث نام آور شیعه متوفی ۱۱۰۷ هجری قمری است. متن عربی این تفسیر را ناشرین مختلف تاکنون چاپ کرده اند و آنچه انتشارات کتاب صبح با حمایت نهاد کتابخانه های عمومی کشور ترجمه و چاپ کرد.

** مترجمان تفسیر چه کسانی بودند؟

سه تن از اساتید زبان و ادبیات عرب دانشگاه علامه طباطبایی، آقایان دکتر رضا ناظمیان، دکتر علی گنجیان و دکتر صادق خورشا

** فرق تفسیر اثری و روایی با دیگر تفاسیر چیست؟

تفسیر روایی و ماثور فقط به ذکر احادیث و روایاتی می پردازد که از اهل بیت علیهم السلام در تفسیر و توضیح آیات آمده است و مولف کتاب جز در مواردی بسیار خاص که توضیحی لازم باشد، مطلب و یا توضیحی از خود اضافه نمی کند. ولی در تفاسیر دیگر مفسر نظر و تفسیر و برداشت های خود را از آیات ارائه می دهد. البته ممکن است بسیاری از این نظرات را مفسر از روایات اخذ کرده باشد. 

 **آیا در تفسیر البرهان در ذیل همه آیات قران روایاتی از معصومین علیهم السلام آمده است؟

خیر، علی رغم این که البرهان جامع ترین تفسیر روایی شیعه است، اما این گونه نیست که در ذیل همه آیات روایت یا روایاتی باشد. به دلیل آن که یا اهل بیت علیهم السلام به دلیل موانع و تنگناهایی که با آن از طرف حکومتهای جور اموی و عباسی مواجه بودند، موفق به تفسیر همه قران برای اصحاب و شاگردان خود نشدند و یا اگر این امر محقق شده بوده، همه آن روایات به دست ما نرسیده است. شاید بتوان گفت برای حدود هفتاد درصد آیات قران روایاتی از اهل بیت رسیده و سی در صد دیگر فاقد روایات تفسیری است.  

** اهمیت تفسیر روایی از چه جهتی است؟

سئوال مهمی است. ببینید درست است که بسیاری از آیات قران مفاد و معانی روشن و واضحی دارند و همگان می توانند آنها را دریابند، اما اولا بخشی از آیات در زمره متشابهات بوده و حتما نیاز به تفسیر دارند و تنها مفسرانی که می توانند تفسیری درست و قابل اعتماد از این آیات به ما ارائه بدهند، پیامبر و اهل بیتشان علیهم السلام هستند.

ثانیا قران علاوه بر معانی ظاهری، معانی بلند باطنی دارد و پاره ای از آیات به معنایی غیر معنای ظاهری تاویل برده و ارجاع داده می شود که این باطن نیز منحصرا در نزد اهل بیت است و آنها می توانند از این بواطن به ما خبر بدهند.

بدون شک قران یک منظومه و مکتب منسجم معرفتی و اعتقادی و عملی  است که فهم کامل این منظومه جز با مراجعه به تفسیر و تعالیم پیامبر و اهل بیت (صلوات الله علیهم) برای کسی میسور نیست و آنها که خودشان را از اهل بیت جدا کرده اند و آنان را مرجع علمی و معرفتی خود نمی دانند، نمی توانند به این منظومه در جامعیتش دست یابند و با کج فهمی از بعضی آیات قران ممکن است به انحراف بروند.

ثالثا بسیاری از احکام خداوند و دستورات شرع، به طور کلی و اجمالی و سربسته در قران مطرح شده است و بیان تفصیل و جزییات آن با شخص پیامبر و اهل بیت بوده است و ما بدون مراجعه به بیانات و روایات آنان نمی توانیم جزییات و تفصیل احکام شرع را دریابیم که البته این کار فقهاست و در علم فقه انجام می شود.

رابعا، بدون شک قران یک منظومه و مکتب منسجم معرفتی و اعتقادی و عملی  است که فهم کامل این منظومه جز با مراجعه به تفسیر و تعالیم پیامبر و اهل بیت (صلوات الله علیهم) برای کسی میسور نیست و آنها که خودشان را از اهل بیت جدا کرده اند و آنان را مرجع علمی و معرفتی خود نمی دانند، نمی توانند به این منظومه در جامعیتش دست یابند و با کج فهمی از بعضی آیات قران ممکن است به انحراف بروند. مثال بارز این امر در روزگار ما جریان تکفیری و وهابی است که مدعی استناد و استدلال به قران است اما معلوم است که چون به مفسران واقعی قران مراجعه نکرده اند، در فهم مقاصد و معارف قران به خطا و انحراف رفته اند و بازیچه دست استکبار و نظام سلطه غرب شده اند.

بنا بر این هیچ عالم و مفسری بی نیاز از روایات تفسیری اهل بیت نیست و بدون مراجعه به این روایات نمی تواند در توضیح مقاصد خداوند توفیقی کسب کند.

**آیا همه روایات موجود در تفسیر البرهان معتبر است؟

آنچه که روشن است این است که در باره هیچ کتاب روایی و حدیثی نمی توان گفت همه آنچه در آن است، معتبر و فاقد ضعف و احیانا جعل است و البرهان هم از این قاعده مستثنا نیست و قطعا مواردی در آن یافت می شود. بنا بر این خواننده عادی اگر در مطالعه این تفسیر با روایت یا روایاتی مواجه شد که به نظرش عجیب و غریب آمد و حدس زد که با مسلمات دینی و اعتقادی و عقلی جور در نمی آید و یا آن که چند روایت را با هم متعارض دید، باید به متخصصین و عالمان دینی و ترجیحا گاهی چند عالم مراجعه کرده  و نظر آنان را جویا شود تا رفع ابهام شود.

 اما این توضیح را باید در اینجا عرض کنم که محدثان و عالمان شیعه از زمان خود اهل بیت نگاهی نقادانه به روایات داشته اند و آثار روایی را حتی الامکان از روایات ضعیف و مجعول پیراسته اند و آنچه اکنون به ما رسیده و در کتب متداول و مشهور روایی ماست، در حدی بسیار بالا قابل اعتماد است و به نظر بنده به سختی می توان مدعی شد که یک در صد از روایات ما نامعتبر و لازم به کنار گذاشتن است. یعنی در مورد یک درصد روایات موجود در کتب متداول روایی ما که عمده آنها در بحار الانوار جمع شده است هم کسی نمی تواند به راحتی مدعی شود که یقینا اینها جعلی و غیر صحیح هستند. بله شاید در مورد ده درصد روایات بگوییم که برای ما مبهم و غیرقابل فهم و عجیب هستند و یا این که سند آنها به اهل بیت با شواهد و قرائن هم قابل اثبات نیست وآنها را نه رد و نه تایید می کنیم و علم آن را به اهل بیت علیهم السلام ارجاع می دهیم و ان شاء الله پس از ظهور حجت معصوم خداوند علیه السلام تکلیف و درستی و غلطی آنها روشن می شود.

در روایات متعدد معتبری از اهل بیت به شیعیان توصیه شده است به صرف مواجهه با حدیث و روایتی که عقل و اندیشه شما آن را بر نمی تابد، آن را رد و تخطئه نکنید، چرا که ممکن است واقعا سخن و حرف ما باشد و رد سخن ما گناه بزرگی است.

در روایات متعدد معتبری از اهل بیت به شیعیان توصیه شده است به صرف مواجهه با حدیث و روایتی که عقل و اندیشه شما آن را بر نمی تابد، آن را رد و تخطئه نکنید، چرا که ممکن است واقعا سخن و حرف ما باشد و رد سخن ما گناه بزرگی است. اما جالب این است که فرموده اند ملزم به پذیرش آن هم نیستید بلکه علم آن را به ما واگذار کنید و نفیا و اثباتا در باره آن سخنی نگویید.

این نکته را هم اینجا بگویم که ممکن است روایاتی از نظر سندی و رجالی دچار ضعف و اشکال باشند اما با قرائن و شواهدی که در جای خودش از جمله علم اصول فقه بحث شده، ضعف آنها جبران شده و قابل اعتماد شوند که در اصطلاح می گویند به لحاظ متنی و محتوایی مورد وثوق اند. لذا گاهی که از ضعف روایات حرف زده می شود، منظور ضعف رجالی است که الزاما به معنای ضعف محتوایی و مضمونی و بی اعتباری روایت نیست.

**علاقه مندان چگونه می توانند به این تفسیر دسترسی پیدا کنند؟

این را عرض کنم که تفسیر البرهان در سه دسته ۹ جلدی و سه جلدی و یک جلدی چاپ شد. یعنی بعد از اتمام ترجمه ۹ جلدی، یک چکیده سه جلدی و یک چکیده ۱ جلدی نیز از آن چاپ شد که اکنون فقط ۹ جلدی آن برای فروش درقم موجود است. بنده پی دی اف های ۹ جلدی و سه جلدی و یک جلدی را در اختیار مشرق می گذارم و شما با بارگذاری آن در سایت خود، آن را برای دانلود در اختیار علاقه مندان بگذارید. ضمنا متقاضیان چاپ شده ۹ جلدی می توانند با این شماره در قم  ۰۹۱۲۱۵۱۱۴۴۶ (آقای صحت) تماس بگیرند.  

**دانلود دوره ۹ جلدی تفسیر البرهان

دانلود تفسیر روایی البرهان جلد اول

دانلود تفسیر روایی البرهان جلد دوم

دانلود تفسیر روایی البرهان جلد سوم

دانلود تفسیر روایی البرهان جلد چهارم

دانلود تفسیر روایی البرهان جلد پنجم

دانلود تفسیر روایی البرهان جلد ششم

دانلود تفسیر روایی البرهان جلد هفتم

دانلود تفسیر روایی البرهان جلد هشتم

دانلود تفسیر روایی البرهان جلد نهم

**دانلود دوره سه جلدی تفسیر البرهان

دانلود تفسیر روایی البرهان جلد اول

دانلود تفسیر روایی البرهان جلد دوم

دانلود تفسیر روایی البرهان جلد سوم

**دانلود تک جلدی تفسیر البرهان

دانلود تفسیر روایی البرهان - تک جلدی