گروه جهاد و مقاومت مشرق- اسفند برای همۀ ما ایرانی ها ماه خاصی است. ماه خانه تکانی، خرید عید، بستن حساب و کتابهای سالیانه و برنامه ریزی برای استفاده از تعطیلات خوش نوروز.
هر چند که خانه تکانی با تمام سختی ها و دردسرهای خود مهمترین دغدغۀ اسفندماه مردم ماست اما این آخری یعنی استفاده از تعطیلات نوروزی هم گفتنی ها و شنیدنی های بسیاری دارد. اماکن دیدنی و مناسب گردشگری در کشور ما کم نیست. از آثار تاریخی اش گرفته تا مناطق خوش آب و هوا ، دریا ، کویر و جنگل. به این موارد سر زدن به اقوام و دوست آشنا در شهرهای مختلف را هم باید اضافه کنیم.
انتخاب مقصد سفر یک مسئله شخصی است. هر کسی با توجه به علاقه و امکان و مصلحت های زندگی اش جایی را برای رفتن انتخاب می کند. در سالهای اخیر گزینه متفاوتی با عنوان اردوهای «راهیان نور» به سبد انتخاب نوروزی مسافرت مردم اضافه شده است. ویژگی شاخص و بنیادی این سفر، حال و هوای ایثار و شهادت و مرور تاریخ دفاع مقدس بوده و بر همین اساس در دستۀ سفرهای مذهبی و معنوی طبقه بندی می شود. اطلاق کلمۀ زائر به مسافرین راهیان نور گواه معتبر این ادعاست.
اینکه اولین سفر راهیان نور به سرزمین خاطره های جبهۀ جنوبی کی و توسط چه کسی برنامه ریزی و اجرا شده است محل بحث ما نیست. راهیان نور فعلی یک حرکت اجتماعی و خارج از قواعد دستوری و بخشنامه های دولتی است. اقشار گوناگون جامعه با انگیزه های مختلف به قدمگاه شهیدان مشرف می شوند. یکی بیاد رفقای همرزم اش و دیگری به شوق هم عهدی با شهدا. در صورت استفادۀ صحیح از این فرصت و روایتگری فنی و اصولی دفاع مقدس بی تردید جوان ها و نوجوان ها در یادمان های عملیاتی با فرهنگ حماسه و ایثار آشنا خواهند شد. آنچه در این باره بارها مورد تأکید صاحب نظران قرار گرفته برنامه ریزی علمی و اجرای منضبط و دقیق برنامه هاست. مردم به امید همین برنامه ریزی ها سختی سفر را به جان می خرند و راهی استان خوزستان می شوند.
خاک جبهه ها از دو جهت متبرک و بوسیدنی است. یکی اینکه این خاک آغشته به اشک و گوشت و خون رزمنده ها به ویژه شهداست. و دیگر اینکه در سالهای پس از جنگ هم فرش احساس پاک و حال خدایی زائرین بوده است. فضا سازی و فعالیت های فرهنگی مسئولین و خادمین یادمان ها بسته به سلیقه و هنر آنها ، خوشی حال مناطق را بیشتر هم می کند. جوانهای عاشق از گوشه و کنار کشور با ثبت نام قبلی و هزینه های شخصی رخت خادمی می پوشند و در سختترین شرایط به زائرین خدمت می کنند. در مواقعی کمبود امکانات حداقلی در یادمان ها مثل سرویس بهداشتی مناسب و آماده و چیزهایی از این دست جای تعجب دارد.
هر چند که خانه تکانی با تمام سختی ها و دردسرهای خود مهمترین دغدغۀ اسفندماه مردم ماست اما این آخری یعنی استفاده از تعطیلات نوروزی هم گفتنی ها و شنیدنی های بسیاری دارد. اماکن دیدنی و مناسب گردشگری در کشور ما کم نیست. از آثار تاریخی اش گرفته تا مناطق خوش آب و هوا ، دریا ، کویر و جنگل. به این موارد سر زدن به اقوام و دوست آشنا در شهرهای مختلف را هم باید اضافه کنیم.
انتخاب مقصد سفر یک مسئله شخصی است. هر کسی با توجه به علاقه و امکان و مصلحت های زندگی اش جایی را برای رفتن انتخاب می کند. در سالهای اخیر گزینه متفاوتی با عنوان اردوهای «راهیان نور» به سبد انتخاب نوروزی مسافرت مردم اضافه شده است. ویژگی شاخص و بنیادی این سفر، حال و هوای ایثار و شهادت و مرور تاریخ دفاع مقدس بوده و بر همین اساس در دستۀ سفرهای مذهبی و معنوی طبقه بندی می شود. اطلاق کلمۀ زائر به مسافرین راهیان نور گواه معتبر این ادعاست.
اینکه اولین سفر راهیان نور به سرزمین خاطره های جبهۀ جنوبی کی و توسط چه کسی برنامه ریزی و اجرا شده است محل بحث ما نیست. راهیان نور فعلی یک حرکت اجتماعی و خارج از قواعد دستوری و بخشنامه های دولتی است. اقشار گوناگون جامعه با انگیزه های مختلف به قدمگاه شهیدان مشرف می شوند. یکی بیاد رفقای همرزم اش و دیگری به شوق هم عهدی با شهدا. در صورت استفادۀ صحیح از این فرصت و روایتگری فنی و اصولی دفاع مقدس بی تردید جوان ها و نوجوان ها در یادمان های عملیاتی با فرهنگ حماسه و ایثار آشنا خواهند شد. آنچه در این باره بارها مورد تأکید صاحب نظران قرار گرفته برنامه ریزی علمی و اجرای منضبط و دقیق برنامه هاست. مردم به امید همین برنامه ریزی ها سختی سفر را به جان می خرند و راهی استان خوزستان می شوند.
با احتساب سرانگشتی فاصلۀ استانها به علاوۀ وسعت خود استان میزبان مشخص می شود که کاروان ها از آغاز سفر تا بازگشت به مبدأ آن، چند صد تا چند هزار کیلومتر راه را باید با اتوبوس طی کنند.
نکته مهمتر اینجاست که با توجه به محدودیت زمان اردو این مسافت طولانی باید در کمترین زمان ممکن پیموده شود. تحمل این دشواری ها جز به شوق تنفس در دیار خاطره های شهدا ممکن نیست. شهدا پناهگاه دلتنگی ها و دلشکستگی های مردم هستند. کسی از نیت میهمانان نورزوی راهیان نور خبر ندارد ولی خبر کرامت و سفره داری شهیدان به اقصی نقاط عالم رسیده است.
همین مسئله بار مسئولیت متولیان امر را چندین برابر می کند.
خادمین راهیان نور در سطوح مختلف باید بدانند که هر نوع خدمتی در برگزاری بهتر این اردوی معنوی اثر تعیین کننده و ماندگاری در شیوه و مسیر زندگی مردم خواهد داشت. به همین اندازه کوتاهی در اجرای آن هم اثرات مخرب و جبران ناپذیری دارد. بسیج امکانات برای بهبود شرایط راهیان نور اقدام معمول مسئولین است ولی با همۀ این تلاش ها هنوز فاصلۀ معنا داری تا نقطۀ مطلوب دیده می شود.
بسیاری از شهدای جبهۀ دفاع از حریم اسلام و اهل بیت علیهم السلام تربیت شده و برگزار کننده همین اردوهای راهیان نور و یادواره های شهدا بودند. امام خامنه ای با حضور چندباره در این سفر پر کشش اهمیت آن را متذکر شده اند.
اشکهای خالصانۀ جوانها و ماجراهای فراموش نشدنی کاروانها نظیر همین رفاقت مردم با شهدا ارزش هزینه کردن دارد. هر ریالی که در این مقوله خرج شود میلیونها تومان آوردۀ فرهنگی خواهد داشت. به شرط اینکه یک اندیشه و نگاه درست فرهنگی بر کل کار حاکم شود. ما باید برای تمام لحظه های اردو برنامه داشته باشیم؛ هم در داخل اتوبوس ها و محل های اسکان و هم در یادمان های زیارتی. کوتاهی های دیده شده در این موارد موجب آسیب های جدی و دلزدگی از راهیان نور می شود. تربیت راوی و کارشناس فرهنگی ویژۀ همراهی کاروان های راهیان نور حلقه گمشده این بخش از ماجراست.
مردم همه ساله شاهد حرکت جهادی ارگانها و نهادهای نظامی و سازمان های خدماتی هستند. دولت، ارتش، سپاه، هلال احمر، پلیس راهور، اورژانس، بیمارستانها، وزارتخانه های مرتبط، راهداری ها، استانداری، فرمانداری و شهرداری های شهرهای درگیر استان خوزستان و برخی استانهای همجوار، سازمان های مردم نهاد و بسیج زحمات فراوانی را در مدت برپایی اردو متحمل می شوند.
زحماتی که از نگاه قدرشناس ملت پنهان نمانده است. علیرغم این جهاد خالصانه و با گذشت دو دهه از عمر راهیان نور جبهۀ جنوبی تجدید نظر در اهداف و شیوه های اجرایی به شدت احساس می شود. زائر بر حسب حال خودش دلتنگ مناطق می شود ولی هیچ برنامه ای برای رشد معنوی وی در یادمان ها به چشم نمی خورد. استفاده از عناوین پرباری همچون «زیارتگاه» و «یادمان زیارتی» بدون لحاظ شرایط و نیازهای آن امری لغو به نطر می رسد. کوشش برای تداوم حال خوش زائرین در همۀ روزهای سال هم یکی دیگر از ملزومات برنامه ریزی است که شرح و بسط آن خارج از مسیر بحث ماست.
خاک جبهه ها از دو جهت متبرک و بوسیدنی است. یکی اینکه این خاک آغشته به اشک و گوشت و خون رزمنده ها به ویژه شهداست. و دیگر اینکه در سالهای پس از جنگ هم فرش احساس پاک و حال خدایی زائرین بوده است. فضا سازی و فعالیت های فرهنگی مسئولین و خادمین یادمان ها بسته به سلیقه و هنر آنها ، خوشی حال مناطق را بیشتر هم می کند. جوانهای عاشق از گوشه و کنار کشور با ثبت نام قبلی و هزینه های شخصی رخت خادمی می پوشند و در سختترین شرایط به زائرین خدمت می کنند. در مواقعی کمبود امکانات حداقلی در یادمان ها مثل سرویس بهداشتی مناسب و آماده و چیزهایی از این دست جای تعجب دارد.
امید است که با مشارکت اهل اندیشه و کارشناسان فرهنگی نواقص اردوی راهیان نور بر طرف شده و ما شاهد پویایی بیشتر و جلوگیری از تکراری شدن حس سفر باشیم. یادمان باشد که از دست دادن فرصت راهیان نور به نوعی کفران نعمتی است که شهدا در اختیارمان گذاشته اند.
*حميد بناء
