چنان‌که نیویورک‌تایمز می‌نویسد: «به ازای هر دلاری که القاعده برای انجام حملات 11 سپتامبر خرج کرد، مبلغ حیرت‌آور 6/6 میلیون دلار هزینه به آمریکا تحمیل شد^[3].» گزارش حاضر صرف‌نظر از این‌که 11 سپتامبر بزرگ‌ترین دروغ و عملیات پرچم دروغین تاریخ بود، قصد دارد این حوادث را از نظر ابعاد عملیات آواربرداری بررسی نماید.

آن‌چه در 11 سپتامبر رخ داد

برخورد هواپیماهای بوئینگ 767 پرواز شماره 11 امریکن ایرلاینز و پرواز شماره 175 یونایتد ایرلاینز (به ترتیب) به برج‌های شمالی و جنوبی مرکز تجارت جهانی نیویورک، موجب کشته شدن حدود 1600 و 900 نفر (شامل نیروهای امدادی) و فرو ریختن هر دو برج 110 طبقه‌ای موسوم به «برج‌های دوقلو» شد. آوار و آتشی که از ریزش این دو برج به وجود آمد، تمام ساختمان‌های دیگر مرکز تجارت جهانی را نیز دچار خسارت یا تخریب کامل کرد. 10 ساختمان دیگر در نزدیکی این مرکز نیز دچار خسارت‌های جدی شدند.

در برخورد هواپیمای بوئینگ 757 پرواز 77 امریکن ایرلاینز به ساختمان پنج ضلعی پنتاگون در شهر آرلینگتون نیز بخشی از ضلع غربی این ساختمان فروریخت و 125 نفر از کارکنان این ساختمان جان خود را از دست دادند. یک بوئینگ 757 دیگر هم که مسافران پرواز شماره 93 یونایتد ایرلاینز را به سان‌فرانسیسکو می‌برد، قرار بود پس از تغییر مسیر، به سمت واشینگتن برود و یا به کاخ سفید و یا به ساختمان کنگره برخورد کند. این هواپیما با دخالت مسافران نهایتاً جایی در شهر سامرست سقوط کرد و در این حادثه فقط سرنشینان هواپیما (از جمله 4 هواپیماربا) یعنی 44 نفر کشته شدند.

هواپیمای اول ساعت 7:59 از زمین بلند شد و ساعت 8:46 به برج شمالی در مرکز تجارت جهانی برخورد کرد^[4]. این برج ساعت 10:28 (بعد از 1 ساعت و 42 دقیقه) فروریخت^[5]. هواپیمای دوم ساعت 8:14 دقیقه از زمین بلند شد و ساعت 9:03 به برج جنوبی در مرکز تجارت جهانی برخورد کرد. برج جنوبی ساعت 9:59 (بعد از 56 دقیقه) فرو ریخت. هواپیمای سوم ساعت 8:20 از زمین بلند شد و ساعت 9:37 به پنتاگون برخورد کرد. ساعت 10:50 (بعد از 1 ساعت و 13 دقیقه) پنج طبقه از ضلع جنوبی پنتاگون فروریخت^[6]. هم‌چنین ساعت 17:20 برج 47 طبقه شماره 7 در مرکز تجارت جهانی بر اثر سقوط آوار از برج‌های دوقلو فروریخت.

در کنار این برج‌ها، ساختمان‌های شماره 3 تا 7 مرکز تجارت جهانی، کلیسای ارتدوکس «سنت نیکولاس»، اداره گمرک نیویورک، به شدت آسیب دیدند و بخشی از ساختمان دویچه بانک در خیابان مجاور «لیبرتی» نیز تخریب شد. دو ساختمان «مرکز مالی جهانی» نیز آسیب دیدند. برخی از این ساختمان‌ها (مانند دویچه بانک^[7]) بعدها به دلیل غیرقابل‌استفاده بودن به دلایل مختلفی از جمله آلودگی به گازهای سمی، به طور کامل تخریب شدند.

نقشه بخشی از ساختمان‌های مرکز تجارت جهانی که بعد از حوادث 11 سپتامبر چیزی از آن‌ها باقی نمانده است

ابعاد تخریبی حوادث 11 سپتامبر

11 سپتامبر از لحاظ ابعاد تخریبی، حادثه‌ای بی‌سابقه آمریکا بود و طبق گزارش کنگره بیش از هر حادثه دیگری در تاریخ این کشور، از میان امدادگران قربانی گرفت^[8]. در این حادثه دست‌کم 343 آتش نشان^[9]، 60 افسر پلیس^[10]و[11]، و 49 درمانگر اورژانس^[12] جان خود را از دست دادند^[13]. این افراد عمدتاً یا برای خاموش کردن آتش و کمک به مجروحین درون برج‌هایی حضور داشتند که ناگهان فروریختند و یا در مرکز تجارت جهانی مستقر بودند و زیر آوار برج‌ها بعد از سقوط مدفون شدند.

علاوه بر روز 11 سپتامبر، بیش از 1400 نیروی امدادی هم به دلایل مختلف از جمله حضور در مرکز تجارت جهانی و قرار گرفتن در معرض گازهای سمی هنگام انجام وظیفه در آوارهای برج‌ها، طی ماه‌ها و سال‌های بعد از این حادثه جان خود را از دست دادند. دست‌کم 1,140 شهروند هم که محل زندگی، کار یا تحصیل‌شان در جنوب منهتن بود، بر اثر استنشاق همین گازها، دچار سرطان شدند^[14].

برخورد هواپیماها و ریزش برج‌های غول‌پیکر شمالی و جنوبی مرکز تجارت جهانی در عرض یک تا دو ساعت اتفاق افتاد و فرصت هرگونه واکنش منطقی را از نیروهای امدادی گرفت. چنان‌که گفته شد، ده‌ها آتش نشان که برای خاموش کردن آتش‌های ایجاد شده بر اثر برخورد هواپیماها به محل اعزام شده بودند، هم‌راه با برج‌ها فروریختند. البته ظاهراً دستور تخلیه ساختمان‌ها به این آتش‌نشان‌ها داده شده بود، اما به دلیل اختلال در امواج رادیویی، آن‌ها دستور را نشنیده بودند. اکثر این آتش‌نشان‌ها در برج شمالی (که زودتر مورد اصابت هواپیما قرار گرفته بود)، حتی نمی‌دانستند که برج جنوبی به طور کامل فروریخته است^[15].

هزاران نفر از کارکنان برج‌های دوقلو نیز از طبقات پایین‌تر از محل برخورد هواپیماها ساختمان را ترک کردند و بنابراین آمار تلفات به شدت کاهش پیدا کرد (از بیش از 14 هزار نفر^[16] به کم‌تر از 3 هزار نفر)؛ هرچند ساکنین طبقات بالای محل برخورد، امکان فرار را نداشتند و به علت دودگرفتگی جان خود را از دست دادند. بعد از آن‌که برج شمالی هدف برخورد هواپیماها قرار گرفته بود، برخی به ساکنین برج جنوبی دستور داده بودند تا در جای خود بمانند «چراکه خطری آن‌ها را تهدید نمی‌کند.»

مرکز تجارت جهانی بعد از حوادث 11 سپتامبر به شهر اشباح شبیه شد

عملیات امداد و نجات اولیه مشکلات متعددی نظیر عدم هماهنگی ارتباطی میان نیروهای یگان‌های مختلف آتش‌نشانی، پلیس، پزشکی و غیره داشت، اما این تمام ماجرا نبود. واقعیت‌های تلخی هم وجود داشت که عملیات را با معضلات مضاعفی روبه‌رو کرده بود. به عنوان مثال، تخلیه برج‌های دوقلو پیش از فروریختن، از درهای جلویی مقدور نبود، چراکه علاوه بر آوار، سقوط انسان‌هایی هم که از بالای برج خود را به پایین پرت می‌کردند، ممکن بود موجب کشته شدن افراد درون جمعیتی شود که در حال ترک ساختمان بودند.

حجم تخریب و عملیات آواربرداری

آن‌چه از حوادث 11 سپتامبر در مرکز تجارت جهانی باقی ماند، توسط رسانه‌ها «نقطه صفر» (محل یک انفجار عظیم) و توسط آتش‌نشان‌ها «کپه» نامیده شد. آورهای برج‌های تخریب شده مانند تپه‌ای از آهن و شیشه و سیمان و دیگر مصالح ساختمانی بود که به نظر می‌رسید پاک‌سازی آن‌ها ماه‌ها طول بکشد؛ و همین‌گونه هم شد. آواربرداری در مرکز تجارت جهانی بیش از 8 ماه تمام به طول انجامید و عملیات آواربرداری پس از حوادث 11 سپتامبر، روی هم رفته حدود 1/3 میلیارد دلار هزینه دربرداشت.

همان‌طور که ابعاد حادثه 11 سپتامبر بی‌سابقه بود، ابعاد واکنش نیروهای امدادی به آن هم در تاریخ آمریکا سابقه نداشت. اداره آتش‌نشانی نیویورک 200 واحد (نیمی از کل واحدهای) آتش‌نشانی را به منطقه اعزام کرد. به این ترتیب هنگامی که برج‌های دوقلو فروریختند، 400 آتش‌نشان عضو این اداره در محل حضور داشتند. علاوه بر این افراد، صدها آتش‌نشان از نقاط دیگر آمریکا، با مجوز و بدون مجوز به طرف محل حادثه راهی شدند تا در عملیات نجات شرکت کنند.

به‌رغم تلاش‌های صدها آتش‌نشان و نیروی امدادی، تنها 14 نفر توانستند از محدوده برخورد هواپیما به برج جنوبی و 4 نفر هم از طبقات بالای آن نجات پیدا کنند. تنها راه‌پله‌ای که در ساختمان سالم باقی مانده بود، راه‌پله A بود که به دلیل نقص فنی در سیستم‌های ارتباطی میان آتش‌نشان‌ها و فرماندهان عملیات امداد و نجات، افراد بالای محل برخورد از وجود آن باخبر نشدند و تنها به آن‌ها دستور داده شد تا منتظر رسیدن کمک بمانند.

روز بعد از حادثه، 11 نفر (از جمله 6 آتش‌نشان و 3 افسر پلیس) از زیر آوار نجات پیدا کردند. دو نفر از این افراد 24 ساعت زیر بیش از 9 متر آوار مانده بود، اما بالأخره نجات پیدا کردند. یک نفر دیگر هم بعد از 27 ساعت زنده از زیر آوار نجات یافت. عده‌ای از آتش‌نشان‌ها و شهروندان عادی که بعد از ریزش ساختمان‌ها، زنده مانده بودند، توانستند تماس تلفنی با افراد بیرونی برقرار کنند، اما حجم آوار آن‌قدر زیاد بود که نیروهای امدادی نتوانستند آن‌ها را نجات بدهند.

موانع موجود و امیدهای ناامیدشده

عملیات آواربرداری که با سرعت و انرژی بسیار زیادی آغاز شده بود، بارها به خاطر احتمال ریزش ساختمان‌های مجاور از جمله برج 54 طبقه «وان لیبرتی پلازا» به حالت تعلیق درآمد. ورود همه افراد به جز مأمورین عملیاتی به منطقه عملیات امداد و نجات و عملاً جنوب منهتن، ممنوع اعلام شد تا عملیات آواربرداری و جست‌وجوی اجساد و بازماندگان احتمالی با نهایت سرعت پی‌گیری شود.

با این وجود، با گذشت چند روز، احتمال زنده یافتن افراد از زیر آوار عملاً نزدیک به صفر شد و حجم و سرعت عملیات در مرکز تجارت جهانی نیز کاهش چشم‌گیری پیدا کرد. در عین حال، آلودگی آوار و هوا به گازهای سمی و همین‌طور انتشار بوی تعفن حاصل از پوسیدگی اجساد در فضای عملیاتی، به تدریج سرعت عملیات را کاهش داد.

البته گروه‌هایی موسوم به «تیپ‌های سطلی» شکل گرفتند که آوار را به شکل دست به دست و در سطل‌های نسبتاً کوچک به محل اسکان کارآگاهان می‌فرستادند تا آوار جهت شناسایی استخوان‌ها یا تکه‌های بدن قربانیان بررسی شود. هم‌چنین دست‌کم 400 سگ انسان‌یاب در محل حادثه حضور داشتند.

تا تاریخ 11 سپتامبر سال 2012 تعداد 2,752 گواهی فوت برای قربانیان حوادث 11 سپتامبر سال 2001 صادر شده بود^[17]. این در حالی بود که کم‌تر از 60 درصد از این گواهی‌ها بر اساس شناسایی بقایای پیکر قربانیان صادر شده بود^[18]. به گزارش اسوشیتدپرس، حتی پس از پایان تحقیقات تیم‌های پزشکی قانونی، حدود 10 هزار نمونه استخوان و بافت طی عملیات آواربرداری از مرکز تجارت جهانی پیدا شده بود که با هیچ‌یک از قربانیان درون فهرست‌های تهیه‌شده، انطباق نداشتند^[19].

تنها چند ثانیه بعد از گرفته شدن این عکس، برج جنوبی فروریخت و همه افراد درون عکس به علاوه ده‌ها آتش‌نشانی که درون برج بودند، زیر آوار جان خود را از دست دادند

آخرین قربانیان حوادث 11 سپتامبر سال 2013 شناسایی شدند. سال 2006 (5 ساعت بعد از حوادث 11 سپتامبر) و در جریان عملیات تخریب ساختمان دویچه بانک، هنوز هم تکه‌های استخوان از آوار در مرکز تجارت جهانی پیدا می‌شد. این در حالی است که تا به امروز هنوز تعداد زیادی از قربانیان شناسایی نشده‌اند و اثری از آن‌ها هم نیست.

پیامدهای گسترده‌تر و عملیات بازسازی مرکز تجارت جهانی

حوادث 11 سپتامبر پیامدهای گسترده بین‌المللی بی‌شماری داشت که گرفتار شدن هزاران مسافر هوایی در فرودگاه‌های مختلف جهان (که پرواز به مقصد یا از مبدأ آمریکا داشتند) شاید کوچک‌ترین این پیامدها بود. اقتصاد منطقه جنوب منهتن به شدت آسیب دید، بازارهای جهانی تکان شدیدی خوردند، وال‌استریت تا 17 سپتامبر تعطیل بود و ده‌ها دفتر و ساختمان دیگر به تعطیلی یا تخلیه کشیده شد؛ برخی به خاطر احترام به قربانیان 11 سپتامبر و برخی دیگر از ترس وقوع حوادث مشابه.

آواربرداری در مرکز تجارت جهانی ماه می سال 2002 به پایان رسید. آن بخش از ساختمان پنتاگون که آسیب‌دیده بود، در کم‌تر از یک سال بازسازی شد. عملیات آماده‌سازی پروژه بازسازی برج شماره یک در مرکز تجارت جهانی 27 آوریل 2006 و ساخت برج عملاً از 18 نوامبر سال 2006 (27 آبان 85 و بیش از 5 سال و 2 ماه بعد از حوادث 11 سپتامبر) آغاز شد. این ساختمان 3 نوامبر سال 2014 (12 آبان 93) رسماً افتتاح شد^[20].