یوشنکو نتوانست برای دور دوم به دفتر ریاست جمهوری راه یابد و با شکست در مرحله اول انتخابات از رقابت‌ها کنار کشید تا یولیا تیمشنکو، دیگر نامزد غرب‌گرا، و ویکتور یانکوویچ، نامزد متمایل به روس‌ها، برگزار کننده مرحله دوم باشند. انتخابات سال 2010 در نهایت با پیروزی یانکوویچ به پایان رسید.
یوشنکو که با هیأت دولتی این کشور به تهران سفر کرده بود، خواهان استفاده از کشورش به عنوان کریدوری برای انتقال انرژی ایران به اروپا شد.
وی تأکید کرد که نه تنها بازار 45 میلیونی اوکراین می‌تواند، پتانسیل بالایی برای جذب منابع انرژی ایران داشته باشد، بلکه صنایع این کشور بالاخص صنایع هواپیماسازی آماده همکاری با همتایان ایرانی خود هستند.
یوشنکو در بخش دیگری از سخنانش در پاسخ به سؤالی درباره روابط با فدراسیون روسیه با اظهار بدبینی نسبت به چشم‌انداز روابط در آینده نزدیک تأکید کرد که تا زمان بر سر کار بودن دولت و رئیس‌جمهور فعلی در روسیه بحران با این کشور پایان نخواهند یافت.
در ادامه مطلب حاضر متن کامل مصاحبه با ویکتور یوشنکو ارائه می‌شود.
ایران پس از تحریم‌ها، فرصتی منحصر به فرد برای اروپا و جهان است
در ابتدا از اینکه وقت‌تان را در اختیار ما گذاشتید، تشکر می‌کنم. سؤال اول من این است که هدف سفر شما به ایران چیست؟ در تهران با چه مقام‌هایی دیدار کرده‌اید و نتیجه این گفتگوها چه بوده است؟
یوشنکو: من در یک هیأت دولتی به ایران آمدم. هدف ما گفتگو با وزیر نفت و وزیر نیروی ایران است. ما اعتقاد داریم که پس از رفع تحریم‌ها، ایران فرصتی منحصربفرد نه تنها برای اوکراین، بلکه برای اتحادیه اروپایی و جهان، پدید آورده است.
هدف ما استفاده از موقعیت منحصربفرد ژئوپولوتیک اوکراین برای ایجاد یک پل انرژی بین ایران و اتحادیه اروپا است. اگر نقشه را مشاهده کنید ملاحظه می‌کنید که مسیر مستقیم تهران به اروپا از اوکراین می‌گذرد، بنابراین، ما دارای این هدف مشترک سودمند برای هر دو طرف هستیم.
آیا خبر خاصی از دیدارها دارید؟ و آیا در آینده‌ای نزدیک احتمال رویدادی در این زمینه‌ها وجود دارد؟
یوشنکو: گفتگوها با آقای دکتر زنگنه صریح و نتیجه‌بخش بود. بار دیگر تأکید می‌کنم که بعد از رفع تحریم‌های ایران فرصتی منحصربه‌فرد برای کل منطقه اروپایی و اوکراین پدید آورده است. بنابراین، ترکیب نکردن موقعیت منحصربفرد ژئوپولوتیک اوکراین و منابع منحصربفرد جمهوری اسلامی ایران برای ایجاد پروژه‌های مشترک که به نفع هر دو کشور است، اشتباه خواهد بود.
اوکراین کشور منحصربه‌فردی است. جمعیت کشور ما 45 میلیون نفر است که آن را تبدیل به یکی از بزرگترین کشورها از نظر جمعیت در اروپا ساخته است. مرز غربی ما به مرز شرقی اتحادیه اروپا نزدیک است. به همین دلیل طی دیدار با آقای زنگنه توافق کردیم که کمیسیون مشترک کارشناسان رده بالا را برای مذاکره درباره موارد زیر تشکیل دهیم:
نخست، پروژه‌هایی که هم برای اوکراین و هم ایران و روابط دو جانبه مفید باشد؛ دوم، استراتژی‌های مشترک ما برای توسعه همکاری‌های دوجانبه؛ و سوم، پروژه‌هایی که می‌توانند برای طرف‌های سوم نیز سودمند باشند.
شریک استراتژیک ما در حوزه انرژی برای سالیان متمادی فدراسیون روسیه بود. اما پس از آغاز تهاجمات فدراسیون روسیه علیه اوکراین مجبور به بررسی مجدد اولویت‌هایمان شدیم. اوکراین دارای یک تیم جوان سیاسی است که بر مسائل استراتژیک سیاسی و انرژی نظارت دارند. هم‌اکنون نباید متمایل به کشوری باشیم که انگیزه‌های سیاسی خصمانه و تهاجمی علیه اوکراین دارد بلکه به ایران به عنوان یک کشور بی‌نهایت قدرتمند با منابعی بی‌نهایت قوی در حوزه منابع می‌نگریم که از نظر سیاسی نیز نسبت به اوکراین خنثی و بی‌طرف است.
ایران و اوکراین آنگونه که باید از امکانات همدیگر مطلع نیستند
اوکراین به مانند کشورهای دیگر تحولاتی را در یک دهه گذشته پشت سر گذاشته است. چه دوره‌ها و نقاط عطفی را در روابط کشورتان با ایران می‌توان مشاهده کرد و با توجه به اینکه دو کشور در گذشته روابط دو جانبه نقطه‌ای تاریک یا منفی نداشته‌اند، چه کارهایی می‌توانند برای بهبود بیشتر این روابط انجام دهند؟ پیشنهاد یا انتقادهای شما نسبت به فراز و نشیب‌های روابط دو کشور چیست؟
یوشنکو: در سال 2001 و زمانی که به عنوان نخست‌وزیر فعالیت می‌کردم برای اولین بار به جمهوری اسلامی ایران سفر کردم. یکی از موضوعات اصلی که در آن زمان مورد بحث قرار گرفت، همکاری در حوزه صنایع هوانوردی برای ساخت هواپیما در ایران بود. در آن زمان اوکراین دارای یک اقتصاد بسیار قدرتمند و یکی از رهبران بالقوه منطقه بود. اما بنا به دلایل مسائل سیاسی که در دو طرف وجود داشت، نتوانستیم این همکاری را با سرعتی که می‌خواستیم ایجاد کنیم.
اما اکنون و طی دیدار کنونی‌ام از ایران وقتی که از تأسیسات متالورژی بازدید کرده و لوکوموتیو‌های اوکراینی را در آنجا مشاهده کردم که مشغول کار هستند، وقتی تأسیسات زغال کک را که بخش اعظمی از تکنولوژی آن توسط مهندسین اوکراینی ساخته شده بود را دیدم، به آینده روابط استراتژیک‌مان بسیار امیدوار شدم.
البته پس از اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران روابط‌مان رو به افول گذاشت و من فکر می‌کنم این امر هم برای ایران، و هم شرکای ایران که اوکراین نیز یکی از بزرگترین آنها است، تبعات بدی داشت.
وقتی می‌خواهیم درباره پنج ماه گذشته حرف بزنیم باید به تصویر استراتژیک بنگریم. یکی از نکات منفی همکاری کنونی ما این است که از امکانات همدیگر آنگونه که باید مطلع نیستیم. برای مثال، در دیدار با آقای زنگنه به وی گفتم که اوکراین نه تنها یک بازار بزرگ با 45 میلیون جمعیت بوده و ما نیاز به منابع بزرگ انرژی، محصولات نفتی و پتروشیمی داریم بلکه ما دارای دومین تأسیسات بزرگ انتقال نفت و گاز در اروپا هستیم که می‌تواند برای دستیابی به منافع هر دو طرف مورد استفاده قرار گیرد.
توافق ایران و اوکراین برای تشکیل کارگروه ویژه از متخصصین سطح بالا برای بررسی زمینه‌های همکاری‌های مشترک
اوکراین نیازهای بسیاری دارد که ایران می‌تواند آنها را برطرف کند اما مهمترین چیز تبادل پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیکی است. ما می‌توانیم تحقیقات علمی و پیشرفت‌های تکنولوژیکی حوزه انرژی را با یکدیگر به اشتراک بگذاریم.
بسیار خرسند هستم که طی دیدار با آقای زنگنه، دو وزیر توافق کردند یک کارگروه ویژه متشکل از متخصصین سطح بالا را تشکیل دهیم که طی سی روز تمام حوزه‌های ممکن همکاری‌های مشترک را در آینده بررسی خواهند کرد. گزارش آنها توسط رئیس‌جمهور اوکراین نیز مورد ملاحظه قرار خواهد گرفت.
با توجه به تحولاتی که در روابط اوکراین با روسیه پدید آمده است، ثبات و توسعه را در اوکراین و مسیر این کشور را چگونه تعریف می‌کنید؟
یوشنکو: امروزه وضعیت درباره این موضوع نسبتا پیچیده و مشکل شده است و من نمی‌توانم چشم‌اندازی ساده برای حل این مناقشه در آینده نزدیک ببینم. مسأله این است که نباید این مناقشه را به عنوان مناقشه‌ای در داخل اوکراین و یا حتی مناقشه‌ای بین اوکراین و فدراسیون روسیه قلمداد کنیم. برای مثال به وضعیت در منطقه قفقاز بنگرید؛ قره باغ، اوستیای جنوبی، کریمه، آبخازیا، دونباس و ترانس‌نیستیا. اگر به تمام این مناطق بنگرید کمربندی از بی‌ثباتی را می‌بینید که اوکراین و اروپا را در برگرفته است.
باید متوجه باشیم که اینها را نباید مسأله آذربایجان، مسأله اوکراین یا مسأله مولداوی نامید. ریشه این مسائل فدراسیون روسیه بوده و این کشور مهاجم اصلی است. اگر می‌خواهیم به راه‌حلی برای این مناقشه دست یابیم، باید در مقیاس ژئوپولوتیک بیندیشیم نه مقیاس ملی یا بین‌المللی. عمق درک از این مسأله در میان شرکای ما در اتحادیه اروپا کافی نیست. بنابراین، باید مدتی صبر کنیم تا بتوانیم راه‌حلی مناسب برای این مناقشه بیابیم.
ایران و اوکراین باید روابط استراتژیک داشته باشند/تا پوتین سر کار است بحران با روسیه ادامه دارد
آیا می‌توانید جدولی زمانی ارائه دهید که طی آن روابط اوکراین و روسیه ممکن است به حالت عادی بازگردد؟ در بازه زمانی بین 2030 تا 2050، استراتژی اوکراین چه خواهد بود؟ و در بلند مدت این وضعیت چه تأثیری بر روابط ایران و اوکراین خواهد گذاشت؟
یوشنکو: من گفتگو را با بیان این مطلب آغاز کردم که پس از تهاجم روسیه، دولت اوکراین باید برنامه استراتژیک انرژی اوکراین را مورد بازبینی قرار دهد. این یک انتخاب استراتژیک است که برای سال‌ها و دهه‌ها تداوم خواهد یافت. پتانسیل موجود بین کشورهای ما که هنوز ناشناخته است می‌تواند پایه‌های همکاری جدید استراتژیک اقتصادی بین ایران و اوکراین باشد.
می‌خواهم تأکید کنم آنچه مقامات اوکراینی می‌توانند به ایران عرضه کنند منحصربفرد بوده و هیچ کشور اروپایی یا شرقی دیگری نمی‌تواند آن را به ایران پیشنهاد دهد. متوجه شده‌اید که من اغلب از لغت استراتژیک استفاده می‌کنم چون قویا معتقد هستم که همکاری ما باید به مرحله استراتژیک برسد؛ و البته نه فقط در حوزه انرژی.
همانگونه که می‌دانید اوکراین یکی از کشورهای برتر دنیا در تولید و صادرات محصولات کشاورزی است. ما یکی از برترین کشورها در اتحادیه اروپایی در این حوزه هستیم. ما دارای تکنولوژی فضایی، هواپیمایی، خودروسازی منحصربفردی هستیم. در این حوزه‌ها می‌توانیم تحقیق و توسعه و یافته‌های علمی خود را با ایرانی‌ها سهیم شویم و در این حوزه‌ها در سطح استراتژیک با ایران همکاری کنیم.
به سؤال اول باز می‌گردم. مشکل با روسیه از خود این کشور ناشی نمی‌شود بلکه مسأله اقتدار پوتین در مسکو است. تا زمانی که این اقتدار و رژیم در روسیه باشند، مشکل ادامه خواهد داشت.
متشکرم. در انتها اگر نکته دیگری دارید که می‌خواهید اضافه کنید، بفرمایید.
یوشنکو: با امکان‌ها و پتانسیل‌هایی که ایران اکنون در برابر جهان گسترده مرا مجذوب خود کرده است. من معتقد هستم که برای حرکت رو به جلو باید همدیگر را نه تنها فقط به عنوان دو دولت، بلکه دو ملت بشناسیم، تا تحولات جاری در روابط بین دو کشور را به جلو رانیم.
