در عصر حاضر تحولات ملی، منطقه‌ای و جهانی جایگاه ایران را در معادلات بین‌المللی کاملا متحول کرده است. شرایط به گونه‌ای است که ایران در صحنه واقعی سیاست جهانی به بازیگر و بازی‌گردانی قدرت‌مند تبدیل شده، اما در صحنه تصویرسازی جهانی و مدیریت تصویر بین‌المللی وضع به گونه‌ای دیگر است. آنان که در جنگ سیاسی و نظامی شکست خورده‌اند در صحنه تبلیغاتی به هجوم پرداخته‌اند. این هجوم را می‌توان این گونه ترسیم کرد که تاکنون نگاه و توجه اغلب رسانه‌ها، مراکز سیاسی، اطلاعاتی، پژوهشی و حتی آموزشی دنیا به جنبههای منفی ایران بوده است.
فقط به عنوان چند شاهد توجه به موارد زیر مناسب است:
1. رتبه‌ی ایران در گزارش سال 2015 نمایه‌ی کشور خوب که در حال حاضر معتبرترین نظام سنجش وجهه ملی است صد و پانزدهمین کشور از میان 125 کشور مورد بررسی است. (1)
2. در پروژه نگرش‌های جهانی Pew در سال 2015 تشدید دیدگاههای منفی نسبت به ایران در کشورهای اسلامی به وضوح مشاهده می شود. (2)
البته می‌توان همین گزارش‌ها را هم بخشی از عملیات روانی جهانی علیه ایران تصور کرد اما اولاً تا قبل از دستیابی به برآوردهای دقیق‌تر و عمیق‌تر، همه کشورها و سازمان‌ها و شرکت‌ها به همین آمارها استناد می‌کنند. ثانیاً جایگاه آمریکا و اسرائیل در همین سنجش‌ها بسیار پایین است. ثالثاً شکستن تصورهای قالبی از ایران که از طریق این آمارها منعکس می‌شود یکی از وظایف پدافندی ما محسوب می‌شود.
از آنجا که در صحنه ارتباطات جهانی نیز تدارک همزمان دفاع و هجوم شرط برتری میدانی است ایران باید در سه مسیر پدافند تصویری، آفند تصویری و تعامل تصویری به طراحی راهبردی و میدانی اقدام کند.
طرح مشکل
واقعیت آن است که ایران با سه مشکل اصلی در عرصه تصویر ملی خود در جهان مواجه است:
1. سکوت جهانی نسبت به جنبههای مثبت ملت و دولت ایران
2. تلاش جهانی برای تشدید شکاف میان دولت و ملت در ایران
3. ارائه تصویر غالباً منفی از دولت ایران
از طرف دیگر مسئله مهم این است که ایران علی‌رغم وجود دستگاه‌های متعدد برنامه جامعی برای مدیریت وجهه جهانی خود ندارد و از این بابت با چهار مشکل اصلی در زمینه مدیریت تصویر ملی خود در جهان مواجه است:
1. واکنشی و انفعالی بودن تلاش‌های ایران در چهره‌پردازی‌های جهانی
2. کمبود دانش تحلیلی نسبت به محیط رقابتی در بازار تصاویر ملی
3. کمبود مهارت و امکانات حرفه‌ای برای ورود به بازار تصاویر ملی
4. فقدان نهاد ملی مختار و مسئول در عرصه تصویرسازی ملی
راهبرد مناسب: ستاد ارتباطات راهبردی ایران
ارتباطات راهبردی یعنی تلاش برای درک فرهنگ‌های مختلف و نگرش‌های جهانیان نسبت به ایران و مسائل مورد نظر ایران و بهره‌گیری دولت از راهبردها و ابزارهای مختلف ارتباطی برای تغییر نگرش مردم عادی، ارتباط مؤثر با شخصیت‌ها، نهادهای تصمیم‌ساز، سیاست‌گذاران، دیپلمات‌ها، فرماندهان نظامی و رسانه‌های دیگر کشورها به منظور تأثیرگذاری بر سیاست‌های مرتبط با منافع ایران در کشورهای دیگر و سازمان‌های بین‌المللی.
برای برون رفت از این وضعیت باید تدابیر مناسب اندیشید. مهم‌ترین تدبیر توجه به «ارتباطات راهبردی» به عنوان امری حیاتی برای امنیت ملی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و تشکیل ستادی در بالاترین سطح کارآمدی برای هدایت و هماهنگی ارتباطات راهبردی در کشور است.
«ستاد ارتباطات راهبردی ایران» وظیفه دارد زمینه و روابط
مناسب را برای پیشبرد موفقیت اهداف سیاسی، اقتصادی و نظامی کشور فراهم
کند. بسیج اجتماعی را برای حمایت از سیاست‌های جدید ایجاد کند و نیز قبل،
هنگام و بعد از درگیری‌ها و مناقشات بین‌المللی حمایت از اهداف ملی از طرف
عموم را تضمین کند. هماهنگی سیاست داخلی، دیپلماسی رسمی، عمومی و پنهان در
قالب ارتباطات راهبردی می‌تواند موفقیت در وصول به اهداف نظام را تضمین
کند.
ستاد ارتباطات راهبردی ایران دارای چهار مولفه اصلی به شرح جدول زیر است:
|
|
دیپلماسی عمومی |
مدیریت افکار عمومی داخلی |
ارتباطات رسانه‌ای بین‌المللی |
عملیات اطلاعاتی و روانی |
|
تعریف |
تبادلات مردمی و مبادلات فکری برای استقرار روابط پایدار و درک مناسب از فرهنگ، ارزش‌ها و سیاست‌های کشورهای دیگر |
شکل دادن به نگرش‌های مردم ایران در مورد مسائل جاری داخلی و خارجی |
بهره‌گیری از رادیو و تلویزیون و سایت‌های اینترنتی رسمی یا نیمه رسمی وابسته به ایران برای دسترسی به مخاطبان عام و خاص در جهان |
بهره‌گیری از عملیات روی شبکه‌های اطلاع‌رسانی، جنگ الکترونیک، امنیت شبکه، امنیت عملیاتی، فریب نظامی و عملیات روانی |
|
هدف |
تأثیر بر نگرش‌ها و تقویت سیاست‌های مورد نظر در کشورهای و سازمان‌های هدف جهت منافع ایران |
کسب حمایت مردمی از سیاست‌های دولت و حفاظت آنان از عملیات روانی تخریب دیگران |
ارائه دیدگاههای رسمی ایران به جهانیان و تلاش برای پیشبرد سیاست‌های جهانی ایران |
دسترسی به شبکه‌های اطلاعاتی دیگران و حفاظت از شبکه‌های اطلاعاتی خود/ تضعیف روحیه فرماندهان و عاملان دیگران و تقویت روحیه فرماندهان و عاملان خودی |
|
ویژگی‌ها |
دارای افق و دوره زمانی طولانی بهره‌گیری از بازیگران غیردولتی استفاده از ابزارهای فرهنگی و رسانه‌ای کشورهای هدف |
تأثیرگذاری بر رسانه‌های داخلی |
پرهزینه زودبازده محیط بسیار رقابتی |
ترکیب فناوری اطلاعات و عوامل انسانی، درجه بالای محرمانگی، دارای کاربرد عملیات و سرعت نسبتاً بالا |
|
متولیان |
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع تقریب مذاهب اسلامی، مجمع اهل‌بیت، جامعه المصطفی العالمیه، شورای عالی ایرانیان خارج از کشور، سپاه قدس، امور بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری، معاونت خارجی وزارت اطلاعات |
معاونت خبر سازمان صداوسیما ، معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد اسلامی، شورای اطلاع‌رسانی دولت، سخنگویان رسمی دستگاه‌های اجرایی، قضایی، تقنینی و نظامی، معاونت سیاسی و فرهنگی وزارت اطلاعات |
معاونت برون‌مرزی سازمان صداوسیما، معاونت فرهنگی سپاه قدس، معاونت فرهنگی ستاد مشترک نیروهای مسلح، معاونت ارتباطات سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی |
معاونت عملیات ستاد مشترک، سپاه و ارتش، معاونت فنی در وزارت اطلاعات |
اهداف راهبردی مدنظر برای این ستاد عبارتند از:
1. سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی راهبردی برای دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران
2. سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی راهبردی برای ارتباطات رسانه‌ای بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران
3. سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی راهبردی برای مدیریت افکار عمومی داخلی جمهوری اسلامی ایران
4. سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی راهبردی برای عملیات روانی و اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران
وظایفی هم که برای این ستاد می‌توان در نظر گرفت به شرح زیر است:
1. افزایش کارآمدی و هماهنگی اجرایی دستگاه‌های دولتی، نظامی و سازمان‌های مردم‌نهاد در امور مرتبط با ارتباطات راهبردی با رویکردهای آفندی، پدافندی و تعامل
2. طراحی و مدیریت برقراری ارتباطات راهبردی با عناصر و تشکل‌های مؤثر دولتی، حزب، دانشگاهی، رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی در کشورها و سازمان‌های هدف
3. جمع‌آوری اطلاعات تخصصی آشکار در زمینه تصویر ایران در رسانه‌ها و محافل نخبگان در کشورهای هدف
4. مدیریت اقتضایی ارتباطات راهبردی با امکانات موجود در کشورهای هدف
5. مدیریت راهبردی رسانه‌های کشور یا سازمان‌های هدف به منابع و امکانات تصویرسازی از ایران
6. پیش بردن خط‌مشی رسانه‌ای بین‌المللی ج.ا.ا در کشورها و سازمان‌های هدف
ستاد ارتباطات راهبردی ایران از نظر سازمانی در زیرمجموعه‌ی شورای عالی امنیت ملی تشکیل شده و مسئول آن با تصویب شورای عالی امنیت ملی و حکم رئیس‌جمهور منصوب می‌شود. این ستاد از بودجه‌ی اختصاصی شورای عالی امنیت ملی استفاده می‌کند و جلسات شورای راهبری آن به ریاست رئیس‌جمهور و با عضویت اعضای شورای عالی امنیت ملی تشکیل می‌شود.
اعضای ستاد ارتباطات راهبردی ایران عبارت خواهند بود از:
معاون برون‌مرزی و معاون خبر سازمان صدا و سیما، معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون فرهنگی سپاه قدس، معاون فرهنگی ستاد کل نیروهای مسلح، رییس جامعه‌المصطفی العالمیه، معاون ارتباطات سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، قائم مقام وزارت امور خارجه، معاون خارجی وزارت اطلاعات.
اولویت‌های موضوعی ستاد ارتباطات راهبردی ایران با توجه به شرایط راهبردی کشور می‌تواند در محورهای زیر تعریف شده و بنا به مقتضیات محورهای دیگری در دستور کار قرار گیرد:
1. آمادهسازی افکار عمومی جهانی برای پذیرش ایران مسلط بر تکنولوژی هسته‌ای و دارای حق بهره‌برداری صلح‌آمیز از آن،
2. آمادهسازی افکار عمومی داخلی، منطقه‌ای و جهانی برای تحولات مربوط به روابط جهانی و منطقه‌ای ایران
3. تقویت انزوای سیاسی رژیم صهیونیستی در جهان،
4. تضعیف شیعه‌ستیزی در جهان اسلام،
5. اخلال در فعالیت‌های رسانه‌ای خارجی برای فارسی‌زبانان،
6. تقویت همگرایی ملی در موضوعات راهبردی.
پی‌نوشت:
(1) http://goodcountry.org/index/overall-rankings?p=overall
(2) http://www.pewglobal.org/2015/06/18/irans-global-image-mostly-negative/
شبکه مطالعات سیاست‌گذاری عمومی
