اما این موضوع در 8 سال جنگ تحمیلی از سوی ارتش رژیم بعث عراق نادیده گرفته شد.
از ظرفی ارتش این رژیم در برخی مواقع میاین مین را بدون هدف و به اصطلاح "کور " چید و از طرف دیگر با پایان جنگ نقشه بسیاری از میادین دیگر در اختیار ایران قرار نگرفت.
تراکم بالای میادین مین و کوهستانی بودن برخی مناطق به ویژه در استان کرمانشاه باعث شد تا علی رغم کار تلاش و فداکاری زیاد از سوی دستگاههای مربوطه، هنوز این غول پیر خفته در خاک از مردم بی‌گناه این سرزمین قربانی می‌گیرد، هرچند که دیگر این روزها نفس‌های آخر را می‌کشد.
برای همین است که با گذشت بیش از دو دهه از پایان جنگ 8 ساله تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، هنوز گاها در گوشه و کنار شهرهای مرزی کشور شاهد برخی اخبار در خصوص انفجار مین و کشته و مجروح شدن برخی از هموطنان مرزنشین هستیم.
این گزارش مروری است اجمالی بر عملکرد مراکز و نهادهای مربوطه در امر مین‌زدایی.
* رونمایی از اطلس پاکسازی مناطق مین‌گذاری کشور
در ابتدای سال جاری بود که اطلس پاکسازی مناطق مین‌گذاری کشور برای نخستین بار همزمان با برپایی چهارمین نمایشگاه مین‌زدایی و پاکسازی زمین‌های آلوده به مین و مواد منفجره باقی مانده از جنگ تحمیلی، در معرض دید همگان قرار گرفت.
در همان ایام اعلام شد که استان‌های کردستان و آذربایجان تقریبا از آلودگی مین، پاکسازی شده و تنها کار افزایش کیفیت به منظور اطمینان با درصد بسیار بالا از خالی بودن این زمین‌ها از هرگونه مین و مواد قابل انفجار در بعضی پایگاه‌های این مناطق در حال انجام است.
همزمان، پاکسازی مناطق مسکونی و حاشیه شهرهای استان‌های خوزستان، ایلام و کرمانشاه نیز به سمت مرزها در دستور کار بود تا اینکه اعلام شد شهرهای استان‌های مذکور نیز کاملا پاکسازی شده‌اند.
* ظرف 3 سال آینده عملیات پاکسازی کشور از مین به اتمام برسد
با پایان جنگ تحمیلی در سال 1367، بیش از 4 میلیون هکتار از اراضی ایران آلوده به مین و مواد منفجره به جا مانده از این جنگ بوده که این رقم در ابتدای سال 85 به یک میلیون و 28 هزار هکتار رسید.
در ابتدای سال جاری اعلام شد که عملیات پاکسازی در 60 هزار هکتار از اراضی مرزی کشور ادامه دارد و امید می‌رود تا سه سال آینده عملیات پاکسازی به طور کامل به اتمام برسد.
از سال 1382 که وزارت دفاع به عنوان متولی پاکسازی مین تعیین شد، مین‌های شناسایی و براساس نوع مین، محل کشف و سایر اطلاعات، شناسنامه‌دار و کدگذاری می‌شوند.
از یک میلیون و 28 هزار هکتار اراضی آلوده به مین از ابتدای سال 85 در کشور تا ابتدای امسال 964.199 هکتار توسط مرکز مین‌زدایی کشور پاکسازی شده است.
* انهدام 650 هزار مین در مدت 3 سال
طی سه سال گذشته 650 هزار انواع مین و بیش از 2 میلیون گلوله به جای مانده از جنگ تحمیلی با مشارکت نیروهای مسلح اعم از ارتش، سپاه و بسیج و نیز شرکت‌های خصوصی، پاکسازی و منهدم شده است که در مجموع یک تیم 5 هزار نفری شامل تیم‌های برنامه‌ریزی، عملیات شناسایی و اجرایی، پشتیبانی،نظارت و... در آن مشغول به فعالیت بوده که بیش از یک پنجم نیروهای یاد شده در بخش خنثی‌سازی فعالیت دارند.
ارزیابی صلاحیت و رتبه بندی شرکت‌های متقاضی، مطابق دستورالعملی که به همین منظور و با نگرش به دستورالعمل تعیین صلاحیت پیمانکاران سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، در مرکز مین‌زدایی کشور تدوین شده است، انجام می‌شود.
مطابق این دستورالعمل کیفیت نیروی انسانی شرکت‌های متقاضی از نظر تخصص در زمینه پاکسازی و گذراندن دوره های آموزشی تخصصی مربوطه، سابقه کار مفید، مدت حضور در جبهه، جانبازی و تحصیلات و همچنین سازمان اجرایی شرکت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و شرکت‌های رتبه‌بندی شده پس از اخذ تاییدیه امنیتی در پاکسازی مناطق آلوده به کار گرفته می‌شوند.
* 57 شرکت تاییدیه امنیتی در پاکسازی مناطق آلوده را دریافت کرده‌اند
در همین خصوص در سال 84 تعداد 9 شرکت، سال 85 تعداد 6 شرکت، سال 86 تعداد 11 شرکت، سال 87 تعداد 26 شرکت و در سال 88 تعداد 5 شرکت که مجموعا 57 شرکت می‌شوند تاییدیه امنیتی در پاکسازی مناطق آلوده را دریافت کردند.
همچنین مرکز مین زدایی کشور برای کارکنان پاکسازی میادین مین و مواد منفجره دوره‌های آموزشی را برنامه ریزی کرده که از سال 89 تا 91 برگزار می‌شود.
* عناوین دوره‌های آموزشی مرکز مین زدایی کشور
مین برداری و تخریب مقدماتی: 150 نفر، 5 دوره
مین برداری و تخریب متوسطه: 120 نفر، 4 دوره
مین برداری و تخریب پیشرفته: 45 نفر، 3 دوره
اپراتوری فلزیاب، عمق‌یاب و مولتی کت: 30 نفر، 3 دوره
اپراتوری تانک مین‌کوب: 15 نفر، 3 دوره
امداد و نجات: 180 نفر، 9 دوره
کارگاه‌های آموزشی با موضوعات تخصصی مین‌برداری: 300 نفر، 12 دوره
ایمنی و بهداشت شغلی: 45 نفر، 3 دوره
البته باید دانست که با وجود تمام این آموزش‌ها و به کار گرفتن تدابیر ایمنی بازهم استفاده از نیروی انسانی در پاکسازی مناطق آلوده به مواد منفجره خسارات انسانی را به دنبال دارد و کاهش خسارات و تلفات منابع ارزشمند انسانی در اجرای عملیات پاکسازی مستلزم نگاه واقع بینانه به مسئله و استفاده از توان علمی و فنی موجود در کشور است.
* نمونه ساخت روبات پاکسازی توسط مرکز مین زدایی و بخش خصوصی
استفاده از تجهیزات روباتیک در جهان و مزایای حاصل از آن در بسیاری از گزارشات پاکسازی و منابع علمی آورده شده است.
مرکز مین زدایی کشور در این راستا نسبت به انجام طراحی مفهومی و نمونه سازی برخی تجهیزات روباتیک اقدام کرده است.
روبات تیلر جهت ایجاد معابر در نیزار، روبات کاوشگر مین مجهز به آنتن جستجوگر، روبات جابجایی مین، روبات فوق سبک جهت شناسایی میادین مین از جمله این روبات‌هاست.
همچنین روبات پاکسازی توسط مرکز مین زدایی و بخش خصوصی در حال نمونه سازی است.
* آغاز برنامه 5 سال اولیه پاکسازی میادین مین از سال 85
